جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مفهوم تصوری خدا به دليل مسامحه هايی كه در معرفی آن صورت گرفته، نيـاز بـه بررسـی دقيـق جدی دارد. در گام نخست بايد ثابت كرد كه شروع به بحث در اثبات وجود خدا، قبل از تحقيـق و بررسی مفهوم تصوری خدا، اشتباه فاحشی است؛ چراكه اولاً با این كار، ملاحظه ترتیب منطقی صورت نگرفته ست؛ ثانياً، موجب می شود تا از بسياری از اشـتباهات و خلـط هـا در امـان نباشـيم . افزون برآن، تفكيك مفهوم خدا در قبـل و بعـد از اثبـات وجـود او و نيـز اثبـات امتنـاع شـناخت حضوری در مورد خدا كه در نوشته های مربوط به كلام و فلسفه دین كمتر بـه آن توجـه شـده، از محورهای ديگر بحث می باشد. اين مقاله علاوه بر دستاوردهای فوق، می تواند دفاع جديدی برای برهان وجودی آنسلم مطرح گردد؛ چراكه مشخص می نمايد كه اشكالات وارده بر اساس يكی از دو تعريفی كه اواز مفهوم خدا ارائه داده، قابل طرح می باشد.

در طول تاریخ، دانشمندان بسیاری، به بحث پیرامون مبدأ و معاد؛ بعنوان یکی از مسائل مهم و حیاتی بشر پرداخته‌اند؛ و سهم متفکران مسلمان در این راستا، به جهت برخورداری از منابع غنی فکری و معرفتی، بسیار قابل توجه بوده‌است. استاد محمدتقی مصباح یزدی از جمله اندیشمندانی است که این موضوع را با روش عقلی و نقلی مورد بررسی و کاووش قرار داده، و با بیانات و تقریرات خاص خود درتبیین مسائل مربوط به مبدأ و معاد نقش موثری را ایفا نموده است.استاد مصباح شناخت واجب‌تعالی را بدیهی و بی‌نیاز از استدلال ندانسته، بلکه مرتبه‌ی اولیه‌ معرفت به خدا را حصولی، و از طریق تفکر در آفاق و انفس، و بعد از آن علم انسان به واجب را؛ با فعلیت یافتن قوای کمالی از طریق علم حضوریتشکیکی دارای مراتب می‌داند. ایشان برخلاف بسیاری از حکما و براساس تقریر خاصی از برهان لمّ، اقامه‌ی‌ این برهان را بر وجود واجب جایز می‌شمارد. وی در باب راه‌های شناخت خدا، درک صفات ذاتیه و فعلیه و دیگر مباحث مربوط به حق‌تعالی‌،آراء خاص و یا تقریرهای مخصوص به خود را ارائه نموده است . ایشان در مباحث مربوط به معاد نیز ضمن پذیرش اصول و مبانی حکمت متعالیه، به نقد برخی از آراء و اندیشه-های صدرالمتألهین پرداخته، و نظریه معاد جسمانی ملاصدرا را با اشکالاتی چون، مخالفت با آیات و روایات، عدم تمایز بین عالم برزخ و قیامت، تغییر و تحول در برزخ بدون حضور ماده، نبود ملاک کثرت نفوس در برزخ، غیرقابل پذیرش بودن جسمانیه الحدوث بودن نفس و... مواجه دانسته، و خود بدن محشور در قیامت را بدن عنصری دنیوی با حاکمیت نظامی متفاوت از دنیا می‌داند.در این پایان‌نامه سعی شده است، آراء و یا تبیین و تقریرهای اختصاصی استاد مصباح در کنار توضیح مباحث اعتقادی مربوط به مبدأ ومعاد مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

بحث كاركردهای دين در اخلاق در مقابل سكولار قـرار دارد كـه بـه نفـی اسـتقلال قلمرو اخلاق از قلمرو دين حكم رانده است . در اخلاق دينی، اخلاق جزئـی از ديـن می باشد و ميان آندو، نسبت عموم و خصوص مطلق وجود دارد. به همين دليل، دين در اخلاق كاركردهای فراوانی دارد كه موضوع اين پژوهش است. مهمترين كاركردهای دين در اخلاق عبارتنـد از : پـشتوانه بـودن ديـن بـرای اخـلاق، ضمانت اجرايی آن در آموزه های اخلاقی، خاستگاه الزام در گـزاره هـای اخلاقـی و ايجــاد زمينــه هــای آن، تــأمين مفــاهيم اصــلی وفرعــی، تــأمين مفــاهيم اخلاقــی در گرايش های فطری، عاطفی، احساساتی، انفعـالی و غريـزی، توجـه بـه حـسن فـاعلی دركنار حـسن فعلـی، تبيـين و تعيـين فـضايل و رذايـل اخلاقـی و روش هـای تربيـت اخلاقی، منشأ ارزش های اخلاقی، تعيين غايت اخلاق ومنبع بـودن متـون دينـی بـرای شناخت و استنباط احكام اخلاقی.

در این تحقیق تلاش شده است تا به تقریرهای مختلف برهان فطرت از نظر متکلمان امامیه پرداخته شود. طبق آیات 30 سوره روم و 172 سوره اعراف، انسان مفطور به معرفت پیشین نسبت به خداوند متعال است. امور فطری و سرشتی انسان شامل شناخت‌ها و گرایش‌ها است. به فطرت انسان یا تنها به عنوان راه و طریق خداشناسی توجه شده است، یا علاوه بر آن، به عنوان برهان و دلیلی بر وجود خداوند نظر شده است. متکلمان متقدم، عموماً، فطرت را یکی از راه‌های عام و همگانی در خداشناسی با رویکرد شهودی مطرح کرده‌اند. ولی متلکمان متأخر، خصوصاً آیت الله شاه‌آبادی ـ رحمه الله ـ برهان بودن آن را نیز مطرح کرده‌اند. این برهان با استفاده از یکی از گرایش‌های درونی انسان همچون عشق به کمال یا امید به قدرتی برتر هنگام خطر، سامان می‌یابد. سپس از طریق تضایف یا اضافی بودن این امور، طرف دیگر آن، که وجود کمال یا قدرت مطلق است نتیجه می‌شود؛ و او جز خداوند نیست. لذا لازم است ابتدا امور فطری مورد مداقّه و توجه واقع شوند و ادله وجودشناختی فطرت بررسی شوند. در غرب نیز، برهان از طریق فطرت همگانی خداشناسی را اجماع عام گویند. که مقایسه بین برهان فطرت و اجماع عام، اتقان بیشتر برهان فطرت را نشان می‌دهد. اشکالات و شبهات مطرح شده در فطرت و برهان فطرت نیز قابل نقد هستند.واژگان کلیدی: فطرت، برهان فطرت، خداشناسی فطری، متلکمان امامیه، اجماع عام، عشق به کمال مطلق.

استاد مصباح یزدی از جمله فیلسوفان بزرگ معاصر هستند و دارای آراء و نظرات جدید زیادی می باشند که متاسفانه این آراء در مراکز علمی در حد کافی مورد توجه نمی باشد. بسیاری از این آراء، نظرات جدیدی می باشند که می توانند در مسیر تکامل فلسفه اسلامی بسیار مفید و موثر واقع شوند.به عنوان نمونه رد وجود ماده و هیولی، معقول فلسفی دانستن مفهوم جوهر و عرض، انکار وجود تصورات وهمی، نقد بدیهی بودن بدیهیات شش گانه، نقد امکان اثبات وجود صادر اول با استفاده از قاعده الواحد، نقد قاعده لزوم تقدم ماده بر حوادث مادی، نقد تکاملی بودن مطلق حرکات و نقد دیدگاه ملاصدرا در باب اتحاد عاقل و معقول و در باب نفس، تنها نمونه هایی از آراء و نظریات استاد مصباح می باشد. نویسنده احساس کرد که نوشتن پایان نامه ای راجع به آراء و نظریات این استاد فرزانه، کمک زیادی به تبیین و ترویج نظرات ایشان و در نتیجه رشد و تکامل فلسفه اسلامی دارد و از همین رو آراء معرفت شناسانه و فلسفی ایشان در این پایان نامه مورد تبین و توضیح قرار خواهد گرفت. البته کار این پایان نامه فقط بیان آراء و نظرات ایشان نیست؛ بلکه تا حد زیادی آراء ایشان مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است و در این میان به برخی نظرات جدید فلسفی دست یافته شده است. به عنوان مثال نقد علیت عالم عقول نسبت به عوالم دیگر، ارزش یقینی نداشتن کشف و شهود، نقد حرکت جوهری، نقد عدمی بودن شرور، نقد قاعده استحاله اعاده معدوم و ...برخی از نتایجی است که در این پایان نامه به آن ها دست یافته شده است. امید این است که این پایان نامه بتواند گامی در راستای تبین آراء استاد مصباح و رشد و تکامل فلسفه اسلامی بردارد.

چکیده:یکی ازمهمترین مباحث فلسفه اخلاق، بحث رابطه دین واخلاق است.این بحث از با سابقه ترین مباحث فلسفه اخلاق به شمار می رود و شاید بتوان آن را ازنخستین مسائل فلسفه اخلاق در یونان باستان به شمار آورد. نیز می توان در میان اندیشمندان مسلمان مسئله دین واخلاق را از کهن ترین و پرنزاع ترین مسائل فلسفه اخلاق به شمار آورد، گرچه به این عنوان نبوده بلکه تحت عنوانی چون حسن و قبح افعال مطرح بود.به طور کلی همه دیدگاه های مطرح شده را می توان تحت سه دیدگاه کلیتباین ، اتحاد ، تعامل فرض کرد، عده ای اعتقاد دارند که بین دین واخلاق تباین وجود دارد و بین آنها هیچ رابطه ای نیست.برخی هم معتقدند که بین دین واخلاق اتحاد وجود دارد. برخی دیگر هم قائل به رابطه تعامل بین دین واخلاق می باشند.آیت الله مصباح یزدی نیز به عنوان یکی از اندیشمندان مسلمان در مورد رابطه دین و اخلاق اعتقاد دارند که دین و اخلاق از جهت مبنایی با هم اتحاد و وحدت دارند واین وحدت به شکل جزء و کل می باشد. یعنی اگر دین را به عنوان یک کل در نظر داشته باشیم،اخلاق بخشی از ارکان اصلی این کل به حساب می آید. اخلاق بخشی از دین است.زمانی که ما دین را تعریف میکنیم واجزاءآن را بررسی می کنیم می بینیم که اخلاق یکی از سه جزءدین است و اخلاق اگر بخواهد ثابت و بدون تغییر باشد ضامن لازم دارد و آن چیز غیر از توحید نمی باشد و از طرف دیگر ایمان نیز بوسیله اخلاق کریمه حفظ می شود.در این تحقیق ما به بررسی اجزاء، قلمرو ،کارکردها، و هدف دین و اخلاق پرداختیم . طبق دیدگاه ایشان، دین دارای قلمروی گسترده و دارای کارکردهای مختلفی می باشد، دین درعرصه های متفاوت زندگی بشر وارد شده و دارای برنامه هست.لذا به نظر ایشان دین و اخلاق هم در اجزاء و هم در کارکردها و هم در قلمرو دارای ارتباط با همدیگر می باشند و در نهایت از مجموع کلمات استاد مصباح این نتیجه را برداشت کردیم که، از منظر ویبین دین واخلاق رابطه هست البته نه تباین و نه تعامل بلکه رابطه از نوع اتحاد جزء وکل می باشد. لذا نسبت به این دیدگاه اشکالاتیمطرح شده که از منظر استاد مصباح به آنها پاسخ دادیم. ازمجموع نظرات استاد این نکته را برداشت کردیم که اگر دین واخلاق را آن گونه که در غرب تعریف می کنند تعریف کنیم، شاید این اشکالات وارد باشد اما با تعریفی که ما در اسلام از دین واخلاق داریم و اخلاق را جزء دینمی دانیم این اشکالات وارد نمی باشند.