جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: ظهور علم مدرن چالش های عمیقی را برای دین سنتی به همراه داشت. معجزات، نبوت، ارواح جاودانه، اخلاق مطلق - همه این مفاهیم اساسی با رویکرد تحلیلی و شکاکانه دانشمندان مدرن به چالش کشیده شد. یکی از فیلسوفان، باروخ اسپینوزا، الهیات جدیدی را پیشنهاد کرد که ریشه در تحلیل دقیق کتاب مقدس داشت، که می‌توانست با این علم جدید تناسب داشته باشد و مبنای درستی برای نظم اجتماعی فراهم کند. «الهیات رادیکال اسپینوزا» مکانیک و معنای ایده‌های اسپینوزا را توضیح می‌دهد و این که چگونه آنها می‌توانند پرسش‌هایی را که امروز ما هنوز با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم، روشن کند.

تحقیق پیش‌رو مطالعه ای درباره‌ی فلسفه اسپینوزا است که ناظر بر تمام دیدگاه‌های او درباره‌ی وجود، طبیعت و نقش خدا است. اسپینوزا هم "مرد سرمست خدا" و هم "ملحد"، هم "پیشگام در یهودیت غیرمذهبی" و هم "نقاد شدید دین" نامیده شده است. این تحقیق آراء مبنایی فلسفی اسپینوزا را همراه با نتیجه‌گیری های او در مورد خدا و دین مورد بررسی قرار داده است. تفکر اسپینوزا درباره‌ی خدا و دین موقعیت عقلانی پیچیده‌ای دارد. این تفکر بدون درکی از بخش‌های محوری آثار فلسفی‌اش قابل‌فهم نیست. از سوی دیگر بسیاری از عناصر در فلسفه اصلی‌اش نمی‌تواند بدون درکی از تفکر دینی او، به طور کامل فهمیده شود. اسپینوزا یهودی متولد شد، اما انتخاب او زندگی خارج از هر جامعه‌ی مذهبی بود. او به‌طور جدی هم با آموزه‌های سنتی عبری و هم با علم فیزیک عصر خودش آشنا بود. او خدا و طبیعت یا جوهر را یکی می-دانست: مسئله‌‌ای که در سرتاسر آثارش آشکار است و او را مقدور کرد تا دین را طبیعی و به همان اندازه طبیعت را الهی کند. اسپینوزا فیلسوف عقل‌‌گرای پیشروی عصر روشنگری نبود، بلکه متفکری با بالاترین درجه اهمیت هم در فلسفه و هم در دین بود. تحقیق حاضر نگرش ایجابی او نسبت به خدا و دین را از نظر می‌گذراند: دیدگاه‌های او درباره‌ی آزادی مذهبی، فهم او از ابدیت و استفاده‌ی گیج‌کننده‌ی او از شخصیت مسیح، و با ارزیابی‌ای از اسپینوزا درباره خدا و دین خاتمه می‌یابد.

ترجمه ماشینی: این تحقیق حول سه محور می چرخد ​​که به نظر می رسد تا حد زیادی با یکدیگر همپوشانی دارند: اولین آنها اندیشه دکارتی اسپینوزا است. در حالی که اسپینوزا برجسته ترین دکارتی است که روش دکارتی را به طور اساسی در حوزه‌هایی که دکارت از آن محروم بود ، به ویژه دین ، ​​استفاده کرد ، زیرا معتقد بود که اعتقاد بر اساس تحقیقات آزاد بهتر از اعتقادی است که بر اساس آداب و رسوم و سنتهای موروثی است. در حالی که محور دوم به نحوه برخورد اسپینوزا با مسائل مذهبی به صورت کاملاً فلسفی می پردازد: خدا دارای جوهرِ نامتناهی ، واحد ، ازلی ، بسیط و ضروری است ، او و طبیعت یک چیز هستند ، نبوت یک واقعیت بشری است و وحی واقعی آن وحیی است که در روح انسان نقش بسته است و با نور فطری قابل درک است. این میثاق الهی مختص قومی ورای قومی نیست ، بلکه برای همه بشریت و عمومی است ، بر این اساس ، دروغ قوم برگزیده خدا روشن می شود و معجزات یک رویداد طبیعی است که طبق یک قانون طبیعی رخ می دهد که ما تا کنون از آن غافل هستیم. روش تفسیر مناسب کتاب مقدس روش تاریخی است ، و اگر این امکان پذیر نباشد ، روش عقلی انتقادی ، و جدایی دین از فلسفه و سیاست را تصدیق می کند. در حالی که محور سوم موضع اسپینوزا در مورد فلسفه دین را به عنوان یک رشته دقیق - نسبتاً جدید - ارائه می دهد که سبک خاصی از فلسفه پردازی درباره مسائل دینی را بیان می کند. که اسپینوزا را از زیر بوته قرن هفدهم خارج می کند و او را در میانه قرن های بعدی قرار می دهد ، که شاهد ظهور مطالعه فلسفه دین به عنوان یک رشته مستقل می باشیم. نظرات وی در این زمینه فضای فلسفی را در سه قرن اخیر این رشته فلسفی دقیق اشغال کرد.///

فلسفه لایب نیتس و تصور وی درباره خدا از حوزه های فلسفی و الهیات مسیحی، فلسفه اسپینوزا و فلسفه دکارت متاثر است. همچنین لایب نیتس از بعضی مکالمات افلاطون هم تاثیر پذیرفته است. در عین حال، شان کلامی آثار لایب نیتس از آثار دکارت و اسپینوزا بیش تر است و فلسفه او مانند فلسفه مالبرانش خدامحور است. به نظر لایب نیتس، علت فاعلی و علت غایی در جهان طبیعت توسعه و تداوم علیت خداوند است. لایب نیتس با این تفکر به قاعده «لا موثر فی الوجود الا الله» نزدیک می شود. لایب نیتس در نظریه هماهنگی پیشین بنیاد علیت ماشینی را تحت علیت غایی قرار می دهد. لایب نیتس برداشت دکارت از خدا را مورد حمله شدید قرار می دهد و آن را به خدای اسپینوزا تشبیه می کند که اصل چیزهاست و نوعی قادر مطلق است که با طبیعت اولیه نامیده می شود و فاقد اراده و فاهمه است. موجود کامل دکارت آن خدایی نیست که ما تصور می کنیم و به او امیدواریم، یعنی خدای عادل و عاقل که هر ممکنی را برای خیر مخلوقاتش انجام می دهد. خدایی ساختگی مثل خدای دکارت برای ما هیچ تسلای دیگری جز تسلای صبر از روی جبر باقی نمی گذارد. اسپینوزا هر تصور یا تعریفی از خدا را به عنوان موجودی عاقل و صاحب اراده رد می کند. به باور وی، خدا از طریق اراده آزاد عمل نمی کند. اراده و عقل با طبیعت خدا همان نسبت را دارند که حرکت و سکون. از این رو، جهان یک نظم و نظام مکانیکی و ریاضی است و به هیچ معنا انسانی، هدفمند و اخلاقی نیست. هر چیز مطابق با قانون عینی و انعطاف ناپذیر علت و معلول رخ می دهد. لایب نیتس با انتقاد شدید از نگرش اسپینوزا به خدا می گوید: خدا یک ذهن، یک شخص و یک جوهر معین است، اما در عین حال کامل ترین جوهرهاست، خدا، مناد منادهاست که با نظم ریاضی دقیق خود، اعمال و تاثیرات ظاهری منادها را هماهنگ می سازد. لایب نیتس بعد از فراز و فرودها، سرانجام یک طبیعت، یعنی جوهر منفرد یا «مناد منادها» را به عنوان موجود کاملا متعالی یا خدا معرفی می کند که به حکم ضرورت اخلاقی مجبور است بهترین جهان ممکن را بیافریند. آیا لایب نیتس در نهایت به فلسفه اسپینوزا – که آن را به شدت رد می کرد- نزدیک نشده است؟ جبر و ضرورت اخلاقی لایب نیتس با ضرورت و جبر طبیعی اسپینوزا چه تفاوتی دارد؟ در این مقاله تلاش کرده ایم: 1- الهیات لایب نیتس را تبیین کنیم. در الهیات لایب نیتس نکات بدیعی وجود دارد که توجه بیش تر به دکارت در مراکز فلسفی ایران مانع دریافت آنها شده است.2- برخی از آراء لایب نیتس را در الهیات با نظران افلاطون، ارسطو، دکارت، مالبرانش و اسپینوزا تطبیق و مقایسه کنیم.3- الهیات لایب نیتس را از برخی جهات و در حد گنجایش مقاله مورد نقد و داوری قرار دهیم.

در نظام يكتاگوهری اسپينوزا، تأكيـد بـر برخـی واژگـان محـوری از جملـه طبيعت، جوهر، علت داخلی (علت حلولی)، و طرح حضور ماده در خدا (= خدا بـه عنوان شئ ممتد) سبب شده تا در عصر حيات او و پس از آن، قرائت های حلـولی از فلسفه او پديدار شود و او متهم به همه خدايی گردد؛ در حالی كه اسـپينوزا بارها خويش را از اين اتهام مبرا دانسته و شواهد مختلفی در آثار او بر برائت او از چنين اتهاماتی گواهی می دهد. با نظر به فلسفه اسپينوزا به عنوان كليتی مشتمل بر رهيافت، مبانی و شبكه زبانی خاص، می توان به قرائت های حلولی برآمـده از برخی عناصر زبانی، از جمله خدا به عنوان علت داخلی، خدا به عنوان شئ ممتد و خدا به عنوان طبيعت، پاسخ داد. در جستار حاضر، با تكيه بر عرفان اسلامی، صور مختلفی از تعالی و حلول ارائه می گردد. افزون بر آن اشكالات وارد بـر تعـالی در فلسفه اسپينوزا، بر اساس نظام فلسفی او، نقد و بررسی می گـردد و بـا نظـر بـه ساختار كلی فلسفه اسپينوزا و ويژگيهايی كه او برای خـدا در نظـر مـی گيـرد، می توان تصويری متعالی از خدا در نظام فلسفی او ترسيم نمود؛ از ايـن رو گرچـه خدای اسپينوزا از تعالی وجودی يا واقعی برخوردار نيست، از بين صور تعـالی، در فلسفه اسپينوزا سه صورت از تعالی (تعالی حالتی، تعالی منطقی و تعالی معرفتی) قابل طرح است. گفتنی است اين مقاله جهت تبيين و تحليل مطالب، افـزون بـر آرای اسپينوزا، از برخی اصطلاحات و تعابير فلسفه اسلامی و عرفان بهره جـسته است.