جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نگارنده در این نوشتار به بررسیمعنای ایمان، رابطه بین ایمان واسلام، اختیاری بودن آن، مراتب، ارکان ومتعلقات آن پرداخته است. ویژگیهای مومن، تأثیر ایمان در زندگی دنیوی، اخروی،فردی و اجتماعی وسپس بررسی راههای پرورش ایمان وموانع وآفتهای آن از دیگر مباحث مطرح شده در این رسالهاست. ایمان همچون بذری است که در قلوب پاک ومستعد جوانه می زند. پس لازم است که نخست موانع، آفتها و خصلتهای ناپسندی چون: غفلت، جهل، استکبار و...؛را از بین ببریم چرا که قلب را به محلی برای جولان اضطراب، پوچی ودیگر بیماریهای روحی تبدیل می کنند. تفکر، ذکر، روزه، عمل صالح الله و...؛باعث فراهم شدن آرامش خاطرو از بین رفتن شک وتردید در قلب می شوند. در چنین محیط پاک وسالمی است که قلب وروح انسان به تکامل معنوی و پرورش روحی دست می یابد.امید است که این پژوهشچراغی باشد پیش روی همه ی قلوبی که تشنه ی ایمانند.

رساله حاضر به منظور تبیین دیدگاه دو فیلسوف مر‌گ-اندیش، یعنی غزالی، متفکر قرن پنجم هجری و یاسپرس، متفکر قرن بیستم میلادی تدوین شده‌است. غزالی، مرگ‌اندیشی را نتیجه اندیشیدن به زندگی و محدودیت‌های آن می‌داند و معتقد است نوع نگرش افراد به مرگ، تعیین کننده شیوه و سبک زندگی آنان است. او بر این باور است که تنها به واسطه اندیشیدن به مرگ است که می‌توان به زندگی اخلاق مدار و هدفمند دست یافت و در این میان با توسل به معرفتی که حاصل از شناخت مبدأ و معاد است به کمال رسید. یاسپرس نیز مرگ‌اندیشی را ثمره تلاش انسان برای کشف رموز هستی و نیل به حقیقت خود می‌داند و آن را به عنوان یکی از موقعیت‌های مرزی و اسرار آفرینش در نظر گرفته و معتقد است که تنها با کشف حقیقت مرگ بر اساس ایمان است که می‌توان به معنای بودن و هستی نایل شد و زندگی اصیل را بنا کرد.

چکیده نظام اخلاقی اسلام مبتنی بر جهانبینی الهی است که بر طبق این نوع جهانبینی رسیدن به سعادت و کمال به عنوان غایت اخلاق که همان قرب الهی است در پرتو این بینش میسر است چرا که طبق دیدگاه الهی، انسان علاوه بر بعد جسمانی، دارای بعد روحانی است که بدان وسیله قابلیت بقاء و دوام را دارا است و می?‌‌‌تواند با کسب ره توشههایی از این دنیا به جهان دیگر کوچ نماید و به زندگی خود در پرتو نور الهی ادامه دهد. اعتقاد به معاد بدون اعتقاد به خلود نفس، باوری عقیم است علاوه بر آن این اعتقاد یکی از اصول اساسی اسلام محسوب میشود و این باور اعتقادی ضامن اجرائی برای اعمال و رفتارهای انسان در دنیا است، چرا که انسان بااعتقاد به حیات جاوید، زندگی هدفمند و منظمی برای رسیدن به مقصود خواهد داشت، و در زندگی با نشاط بیشتری به سوی هدف حرکت میکند. اما انسانی که زندگی خود را فانی دردنیا میداند و قائل به زندگی جاوید نیست، ارزش انسانی خود را تنها در این سرا و ارضاء خواستههای نفسانیاش خلاصه میکند و چه بسا برای رسیدن به لذات زودگذر دنیایی از بسیاری از اصول اخلاقی بگذرد و آنها را مانع رسیدن به مقصود خود بداند و گاهی امر غیر اخلاقی را به عنوان ارزش برای خود تلقی نماید. نظر به این که نظام اخلاقی اسلامی بدون باور به معاد سامان پذیر نبوده و قادر نیست آموزههای پایدار اخلاقی را برای اداره‌‌ی جامعه انسانی عرضه نماید، محقق این رساله در پی آن است که چگونگی این تأثیر را که پیوند وثیق با خلود نفس دارد، بر تکوین نظام اخلاق اسلامی و ساختار آن در قالب یک مطالعه نظری عرضه دارد تا ضمناً راهنمایی برای کسانی باشد که در جستجوی نظام پایدار ارزشی هستند که به گمان محقق تنها نظامهای دینی قادرند پایداری ارزشها را تضمین نمایند و لذا در این رساله سعی شده است چنین ادعایی به اثبات رسد. واژگان کلیدیاعتقاد، خلود، نفس، اخلاق، اسلام

قاعده قرعه در اغلب کتابهای فقهی و اصولی وارد شده ولي نظر جامعي میان فقها پيرامون آن وجود ندارد. نهایت مطلبی که می توان ادعای اتفاق نظر فقها را در آن نمود، مشروعیت رجوع به قرعه در برخی موارد است.معنای قرعه در لغت و اصطلاح، همان بیرون آوردن یک سهم یا نصیب از میان اطراف آن است. و ملاک صحت آن عدم اطلاع بر سهم خارج شده است. این قاعده از گذشته مورد عمل عقلا قرار گرفته وموارد بسیاری از عمل به آن در تاریخ وجود دارد. پس این قاعده یک قاعده تاسیسی نیست.دو آیه شریفه از قرآن کریم دلالت بر حجیت قرعه در دین اسلام دارند؛ روایاتی که در مورد قرعه از ائمه معصومین علیهم السلام صادر شده است، در سه دسته قابل بررسی می باشد. 1- عام به نحو كامل 2-روایات عام فی الجمله 3-روایات مربوط به موضوعات خاص. فقهای امامیه به طور موجبه جزئیه بر حجیت قاعده قرعه اجماع دارند. سیره ی عقلاء و عقل نیزاز دلایل دیگر بر حجیت این قاعده هستند. موضوع قاعده قرعه در بین فقها مسئله ی اختلافی است. ولی اگر به روایات تکیه شود، آشکارا باید گفت: هر جا مطلق جهل صدق نماید و هیچ راه حلی موجود نباشد، باید به قرعه رجوع نمود. در لسان روایات اگر چه عناوین متفاوتی مثل مشتبه، مجهول، ملتبس و... وارد شده ولی در حقیقت موضوع تفاوتی ایجاد نمی نماید.اگر چه بعضی قاعده قرعه را در مواردی که مورد عمل اصحاب قرار گرفته، جاری می دانند؛ ولی در بسیاری از ابواب فقهی این قاعده جریان دارد.اگر قاعده قرعه در جایی جریان یابد که واقعیت معینی وجود داشته باشد، قرعه اماره بوده و طریقی برای کشف آن واقع است. و اگر واقعیتی موجود نباشد اماره یا اصل بودن این قاعده سالبه به انتفاء موضوع خواهد بود. نسبت میان قاعده قرعه و دیگر اصول و امارات، ورود آنها بر قرعه است، زیرا هر یک از اصول و امارات رافع موضوع قاعده قرعه می باشند.وقتی راهی به جز قرعه برای رفع مشکل وجود نداشته باشد، وجوب یا جواز تمسک به قرعه بستگی کامل به موضوع دارد. اگرچه بعضی روایات و فتاوا دلالت برکیفیت خاصی در اجرای قرعه دارد، ولی نباید نحوه ی اجرا را در این طرق خاص منحصر نمود.اگر اجرای قرعه مختص به امام معصوم یا نائب خاص ایشان باشد، این حکمدر زمان غیبت تعطیل خواهد بود. لذا اگر مورد قرعه مربوط به امور قضایی باشد، باید مرجع قضا عهده دار این امر گردد. در غیر موارد قضایی شخصی که متصدی آن موضوع هست، خود مجری قرعه نیز می باشد.قرعه در قانون اساسی، قوانین مدنی و قوانین کیفری جمهوری اسلامی ایران به کار گرفته شده است. جایگاه این قاعده در قوانین مانند فقه آخرین راه حل بوده و برای جایی است که امکان ترجیح وجود نداشته باشد.

یکی از مهمترین مباحث در فقه اسلامی, ازدواج مسلمان با غیر مسلمان است. در عصر حاضر، بر اهمیت این بحث افزوده شده زیرا دامنه‌ی ارتباطات، گسترش یافته و گروه درخور ملاحظه‌ای از شهروندان مسلمان، به عنوان دانشجو، دیپلمات، نماینده‌ی تجاری و… در ممالکی زندگی می‌کنند که در حاکمیت نامسلمانان هستند، لذا بیش از پیش در معرض ازدواج با غیر مسلمان قرار می‌گیرند. در نوشتار حاضر سعی شده تا حکم ازدواج مسلمان با غیر مسلمان در قالب سه فصل مورد بررسی قرار بگیرد.در فصل اول واژه ها و اصطلاحات دشوار تبیین و تشریح گردیده و در انتها به پیشینه ی تاریخی ازدواج در برخی از ادیان الهی اشاره شده است.در فصل دوم احکام دائم و موقت زنان مسلمان با مردان غیرمسلمان از دیدگاه فقهای امامیه و عامه تبیین گردیده و ادله ی مورد استناد ایشان مورد نقدوبررسی قرار گرفته است.در فصل سوم نیز احکام نکاح دائم و موقت مردان مسلمان با زنان غیرمسلمان و اقوال مختلف ایشان در مذاهب پنج گانه مطرح شده است.در این راستا ادله ای که فقها بدان استناد نموده اند مورد بررسی قرار گرفته و سعی شده است در مواردی که میان فقها اختلاف نظر وجود دارد با نقد و ارزیابی ادله، حکمی که اصح به نظر می رسد به خوانندگان محترم ارائه گردد و در نهایت نگاهی گذرا به حکم ازدواج زن مسلمان با مرد غیر مسلمان و بالعکس در قانون مدنی ایران داشته ام.

هدفهای کلی این پژوهشبه شرح زیر می‌باشد: الف : اهدافکلی: -1 بررسی جایگاه عقل در نظام تربیتی اسلام. -2 ارائه راهبردهایئی به برنامه‌ریزان درسی و متصدیان تعلیم و تربیتدر خصوصچگونگی بهره‌گیری از عقل به عنوان محور تعلیم و تربیت . ب : اهدافجزئی: معمولاتدسته‌گیری از هدفها در پژوهشا مطرح استکه در مقایسه با دسته اول جزئی‌تر و مشخص‌تر هستند که البته آبشخور اصلی آنها نیز ماهیتموضوع تحقیق است . هدفهای جزئی این پژوهشبه شرح زیر می‌باشد: -1 بررسی اهمیتعقل در قرآن و روایات . -2 بررسی آثار بکارگیری عقل در ابعاد مختلفشخصیت(عقلانی - اجتماعی - عاطفی - اخلاقی). -3 بررسی روشهای عقلانی و تعلیم و تربیت . -4 بررسی ارتباط میان عقل و دین. -5 بررسی توصیه‌های پیشوایان دینی در زمینه چگونگی پرورشقوای عقلانی. -6 بررسی رابطه عقل و ارزشها در نظام تربیتی اسلام. -7 بررسی ارتباط عقل و احکام اسلامی. -8 بررسی عوامل بازدارنده تعقل از نظر اسلام.

مهم ترین منبع شناخت آموزه های دین اسلام پس از قرآن کریم، روایات معصومان علیهم السلام است؛ که در مجموعه های روایی گردآوری شده است. البته عواملی باعث شد تا این میراث گرانبها در مسیر واقعی خود قرار نگیرد. از این رو عالمان اسلامی درجهت بررسی روایات، قواعد و ضوابطی را مبتنی بر آموزه های معصومان استخراج کرده و به کار بسته اند و این امر زمینه ی شکل گیری فقه الحدیث را فراهم نمود. شیخ طوسی از عالمان شیعی و بیهقی از علمای اهل سنت در قرن پنجم هجری، در آثار خود احادیث را براساس ضوابط فقه الحدیثی مورد بررسی قرار داده و در این مسیر گام برداشتند. این دو عالم اسلامی در بررسی روایات به سند و متن حدیث توجه کرده و براساس معیارهای موجود صحت و سقم احادیث را مشخص کرده اند. ایشان در زمینه ی ضوابط فهم حدیث به عواملی چون شناخت نسخ، تصحیف، نقل معنا و تقیه پرداخته اند.نیز با تتبع در تهذیبین شیخ طوسی و سنن کبری بیهقی چنین به دست آمد که ایشان با بررسی احوال راویان و کیفیت سند حدیث، به نقد سندی حدیث پرداخته و نیز معیار های نقد متنی از قبیل عرضه روایات بر قرآن کریم، سنت، عقل و اجماع مورد توجه بوده است. البته معیارهایی هم چون عرضه حدیث بر تاریخ، رعایت شأن معصوم و قیاس از موارد اختلاف نظر میان ایشان است.

مهم ترین منبع شناخت دین اسلام، پس از قرآن، روایات معصومان (ع) است که درمجموعه های روایی برای ما به یادگار مانده است؛ امّا این میراث گران بها: از طرفی، در گذر زمان به دلایل گوناگون از آفت تغییر و تحریف و ... مصون نمانده و سره و ناسره به هم آمیخته شده است. از این رو نقد و ارزیابی روایات به منظور حصول اطمینان به صدور حدیث از معصوم (ع)، شیوه ی مستمر دانشمندان مسلمان، به ویژه علمای شیعه بوده است. شیخ حرّ عاملی نیز از جمله این دانشوران است. وی ذیل پاره ای از روایات وسائل الشّیعه، به بررسی سند یا متن خبر پرداخته و در صورت ملاحظه ضعف، بدان اشاره کرده است؛ امّا هیچ گاه ضعف سند یا متن را معیار قضاوت نهایی خود قرار نداده و روایت را کنار نگذاشته است.از سوی دیگر، به سبب عوامل درونی و بیرونی متعدّدی، همانند: نسخ، تقیّه، از دست رفتن بسیاری از قرائن کلام معصوم (ع)، وقوع تحریف و تصحیف در متن روایات و ... اخبار متعارضی در این گنجینه ی گران قدر معارف الهی وارد شده است. لذا پدیده ی تعارض نیز به منظور دستیابی به مراد معصوم (ع) از دیرباز مورد توجّه محقّقان و دانشمندان حوزه معارف دینی و حدیثی بوده است. شیخ حرّ یکی از تلاشگران در شناسایی این اخبار است. پرهیز از طرح و طرد روایات، خصوصیت بارز او در برخورد با اخبار متعارض است. وی به هنگام تعارض بدوی اخبار سعی دارد تمام راهکارهای ممکن در جمع روایات را مطرح نماید. از این رو، نه تنها در اغلب موارد با تصرّف در مدلول یکی از طرفین تعارض، به ارائه راهکارهایی در جمع اخبار می پردازد، در مواردی نیز مشاهده می شود که به منظور رفع تنافی، در مدلول هر دو طرف تصرّف می کند. وی در تعارض مستقر و به هنگام تعادل ادلّه، راه تخییر را برمی گزیند و در صورت عدم تعادل ادلّه، به ترجیح یکی از طرفین تعارض می پردازد. ضمن این که در اکثر موارد تخییر و ترجیح نیز، راهکاری در جمع روایات ارائه می دهد. از آنجا که توجّه به اوضاع فکری - فرهنگی جبل عامل و ایران عصر صفوی، به عنوان دو محیط تأثیرگذار بر نگارش وسائل الشّیعه، دارای اهمیت بسزایی است، در ابتدای پژوهش به این امر نیز به اجمال پرداخته شده است.

سلام و لعن از مظاهر تولی و تبری است و کاربرد تقریبا مساوی سلام و لعن در قرآن کریم، بیانگر اهمیت یکسان این قسم از فروع دین است. برای دست یابی به جایگاه والای قرب الهی و اجتناب از آنچه منجر به دوری از رحمت خداوند می گردد، بررسی آیات سلام و لعن و عوامل زمینه ساز آن دو، ضروری است.ایمان، صبر و عمل صالح ازجمله عوامل سلام و کفر، نفاق، ارتداد، کتمان، ظلم، کذب، آزار پیامبر اکرم(ص) و ... از عوامل لعن در قرآن کریم محسوب می شوند.خداوند در قرآن کریم به اهل بهشت و برخی از انبیاء (ع) سلام کرده است که سلام خداوند و فرشتگان به پیامبر اکرم(ص) و موظف نمودن مومنان به این امر، نشان از عنایت ویژه پروردگار به آن حضرت است. قوم یهود، فرعون، عاد، ثمود، مدین، نوح، شیطان و ... نیز از مشمولین لعن در قرآن کریم به شمار می روند. برکت، امنیت و ... از آثار سلام و سخت شدن دل ها، مسخ و ... از آثار لعن است.از آنجا که در آیاتی از قرآن کریم، خداوند، برخی از انبیاء و فرشتگان از مصادر مشترک سلام و لعن معرفی شده اند. مومنان نیز باید به حبّ دوستان خداوند و دشمنی با دشمنان خداوند توجه ویژه داشته باشند.

وفود در زمان پیامبر(ص) به افراد و نمایندگان قبایل عرب اطلاق می شد که اغلب آن ها به طور داوطلبانه به حضور پیامبر(ص) می رسیدند و سر تسلیم فرود می آوردند و در بسیاری از موارد اسلام آوردن قبیله ی خویش را اظهار می کردند. اغلب این‏ هیئت ‏ها که حدود هفتاد وفد شمارش شده‏ اند پس از پیروزی قطعی رسول خدا بر دشمنان و حاکمیت مسلّم‏ ایشان در جزیره العرب، به مدینه روی آوردند. آمدن نمایندگان به مدینه از سال پنجم هجری و پس از نبرد احزاب آغاز شد؛ این روند پس از صلح حدیبیه افزایش یافت و در نهایت با فتح مکه اوج گرفت؛ تا جایی که در سال نهم اکثر قبایل شبه جزیره عربستان به سوی مدینه رفتند و این سال به عام الوفود شهرت یافت. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی اهداف و پیامدهای اعزام این وفود را مورد بررسی قرار داده و با تحلیل اطلاعات منابع به این نتیجه رسیده که قبایل از ارسال نماینده به مدینه اهداف متفاوتی داشتند. برخی با هدف سیاسی از جمله کسب قدرت، ممانعت از حملات پیامبر(ص) و یا آزادی اسرا به مدینه می آمدند. برخی با نیت پذیرش اسلام و بعضی از آن ها نیز به منظور کسب امتیازات مالی به حضور پیامبر(ص) می رسیدند. نمایندگان در مدینه با پیامبر(ص) مذاکراتی داشتند و پیمان نامه های صلحی میان دو طرف منعقد می شد. مذاکرات پیامبر(ص) با نمایندگان قبایل پیامدهایی سیاسی مانند تشکیل حکومت واحد، به کارگیری وفود در امور نظامی و شکل گیری جریان ارتداد، پیامدهای دینی همچون گسترش اسلام، آشنایی با شریعت اسلامی و محو آثار شرک و بت پرستی، پیامدهای فرهنگی-اجتماعی مانند تغییر نام افراد، اماکن، پوشش و رفتار افراد و پیامدهای اقتصادی نظیر اخذ خمس و زکات از مسلمین و جزیه از اهل کتاب و اقطاع اراضی به قبایل را به همراه داشت.