جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چند و چون فهم و معرفت دینی از جمله مسائل مهم پیش روی عالمان دینی است که در فلسفه دین و کلام جدید از آن سخن به میان می آید. مقاله پیش رو، رویکرد عالمان دینی را در مواجهه با این مسائل باز می کاود.

بی تردید در میان مهمترین جستارهایی که امروزه بیش از هر زمانه دیگری مورد توجه و اهتمام اندیشمندان قرار گرفته ، دانش زبان شناسی است؛ تا جایی که برخی از فیلسوفان نامدار بر این باورند که کنش اندیشیدن بدون زبان امکان پذیر نمی باشد. اما درباره اهمیت زبان شناسی همین بس که بدانیم این دانش توانسته است طی دو سده اخیر در عرصه ها و حوزه ها و نیز رشته های مختلف علم و معرفت بشری تأثیری شگرف داشته باشد؛ مانند: فلسفه زبان، زبان شناسی اجتماعی، جامعه شناسی زبان، روان شناسی زبان و... آنچه مسلم است، موضوع مورد بررسی در این پایان نامه، در ارتباط تنگاتنگی با یکی از بنیادی ترین رشته های زبان شناسی یعنی موسیقی درونی وبیرونی الفاظ وارتباط آن با معنا دربحث معناشناسی است که از اهمیت و حساسیت والایی برخوردار است، به ویژه وقتی که پژوهشی در پرتو زبان قرآن نیز باشد. بنابراین طرح چنین مباحثی همواره پژوهشگر را با دشواری های بسیاری روبرو می‌سازد. زبان شناسان تقسیم بندی های مختلفی را برای آواشناسی عنوان نموده اند که می توان به مهم ترین آنها یعنی آواشناسی عضوی ، آواشناسی آکوستیکی و آواشناسی شنیداری اشاره کرد. طی سالهای اخیر، روش های تحقیقِ متعددی نیز پدید آمده است و این روند همچنان در گستره دانش زبان شناسی ادامه دارد.در این پژوهش، تلاش بر این است تا به صورت متمرکز، ارتباط معنا شناسی گفتاری با سایر پدیده های زبان شناسی، شناخت موسیقی درونی، موسیقی بیرونی و تأثیر واژه گزینی در القای معانی مورد بحث و بررسی قرار گیرد تا بتوان زمینه ای در جهت درک هرچه بیشتر متن قرآن کریم که در واقع پدیده ای گفتاری و صوتی است فراهم نموده و با بیان قواعد کُلّی و ارائه راهکارهای پژوهشی، در راستای معنا گرایی در تلاوت قرآن، گامی موثر به منظور ارائه خدمت خصوصاً به قاریان قرآن کریم برداشت .

در این پژوهش آیات متشابهی که در وصف خداوند نازل شده اند و وجود خدا را با صفات حسی توصیف می کنند، پرداخته، و آن ها را از لحاظ ادبی مورد بررسی قرار داده و از منظر بررسی های معناشناختی تحلیل می کند، تا وجوه بلاغی و دلالت های آوایی و صرفی و نحوی این آیات را کشف کند. آن چه این تحقیق را با نمونه های مشابه متفاوت می سازد، این است که تحقیق ما از آن جایی که از دیدگاه علم معنا شناختی آیات را تحلیل می کند، از منظر سبک های نقدی جدید به آیات می نگرد. رویکرد این پژوهش نگاه ادبی به آیات و تحلیل و بررسی آنها از منظر یکی از شاخه های علوم زبان شناسی یعنی علم معناشناسی می باشد. یکی از موضوعات مورد بحث در قرآن کریم اوصاف حسی در وصف خداوند می باشد. قرآن در برخی از ایات خداوند را با اوصاف حسی وبا نسبت دادن اعضاو جوارح به وی یا نسبت دادن برخی از افعال غیر الهیوجود مقدس الهی را وصف میکند، که آیات متشابه نامیده میشوند. بررسی و تحلیل این آیات با علم معناشناختی به عنوان شاخه جدید زبانشاسی می تواند در چهار مورد مطالعه شود: 1-معناشناسی آوایی 2- معناشناسیصرفی 3- معناشناسی ترکیبی 4- معناشناسی بلاغی.پایان نامه حاضر با علم معناشناسی بر اساس سطوح چهارگانه چارچوب معناشناسی به مطالعه آیات متشابه می پردازد. آیات مورد پژوهش در این پایان نامه را می توان در 6 دسته جمع بندی کرد:1-وصف دست(ید الله)2- وصف چشم(أعیینا)3-وصف وجه(وجه ربّک)4- وصف استواء علی العرش 5- وصف نفس (نفسه) 6- نسبت دادن افعال به خداوند از باب مشاکله.

حضرت هادی ? همچون پدران بزرگوارشان در زمینه های متعددی سخنان و رهنمودهایی دارند که به شکل روایات متنوعی گزارش شده و به دست ما رسیده است.روایاتی که از امام هادی? در باب امامت نقل شده است، 120 روایت می باشد که با حذف موارد تکراری 70 روایت قابل بررسی است، در این پژوهش سعی بر این است روایاتی که از امام هادی ? پیرامون مبحث امامت به یادگار مانده ،گردآوری شود که نهایتا 49 روایت از این تعداد مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است، این مجموعه از روایات به موضوعات جزئی تری قابل تقسیم است که می توان به موارد زیر اشاره نمود:روایات پیرامون اهل بیت پیامبر? ، شخص امام هادی? ، نشانه ها و براهین امامت حضرت هادی?، تصریح بر امامت فرزند خویش امام حسن عسکری ? و امام زمان ? و دوران غیبت ایشان. پس از تقسیم آن ها به موضوعات فوق ، بررسی دلالی آن ها را مورد توجه قرار داده شده است، بر اساس موازین فقه الحدیثی به توضیح و شرح و در صورت نیاز، به نقد و ارزیابی آن ها پرداخته شده و دیدگاه های مختلف ذیل هر مبحث را بیان شده ،با تتبع در معجم رجال خویی و رجال شیخ طوسی، سند روایات از نظر مسند بودن، مورد بررسی قرار گرفته و در صورت ارسال، علت آن را به اختصار بیان شده است.- در این پایان نامه مجموعا 49 روایت از امام هادی? درباره امامت مورد بررسی دلالی و سندی قرار گرفته است که پس از بررسی این روایات به 9 روایت صحیح دست یافتیم.- روایات حضرت هادی ? درباره ی امامت مشتمل بر موضوعات مختلفی می باشد که این مباحث عبارت اند از؛ روایات امام هادی ? پیرامون خاندان و اهل بیت پیامبر? ، روایات حضرت هادی? در مورد شخص امام هادی? روایات دال بر نشانه ها و براهین امامت حضرت هادی? ،روایات امام در مورد تصریح بر امامت فرزند خویش و سرانجام روایات مرتبط با امام زمان? و دوران غیبت ایشان.- مجموعه روایات مربوط به خاندان و اهل بیت پیامبر ? ، از سیری مشخص برخوردار است به این ترتیب که برخی از آن ها دلالت بر علم موهبتی و لدنی ائمه اطهار ?دارد کهدر حقیقت، از ذات حق تعالی و خزینه ی علم الهی سرچشمه می گیرد. این امر، مرجعیت علمی ائمه ? – در رفع ابهامات مطرح نزد شیعیان – را در پی دارد که دسته ای از روایات به این مهم اشاره نموده اند، بنابر آنچه بیان گشت، اکرام ائمه ی اطهار ? به عنوان والدین معنوی ضروری به نظر می رسد که بعضی از روایات نیز دال بر این مطلب است.- روایاتی که مربوط به شخص امام هادی ? می شود ، بخشی از آن ها مشتمل بر سخنان امام در مورد خانواده ی خویش است، برخی دیگر بیانگر محل زندگی حضرت و دسته ای از این اخبار دال بر اوصاف اخلاقی - معنوی پیشوای دهم شیعیان است و نهایتا بخشی از آن ها به چگونگی ارتباط امام با شیعیان و رفع نیاز آن ها اشاره نموده اند.- روایاتی که دال بر نشانه ها و براهین امامت حضرت هادی? می باشد را می توان در چهارگروه عمده جای داد، آگاهی امام از علم غیب، تکلم حضرت هادی? به زبان های بیگانه،کرامات و معجزات این امام معصوم و نهایتا، روایاتی که موقعیت حقیقی امامان معصوم? را شرح می دهد.- روایات مربوط به جانشینی امام هادی? را می توان در چندگروه عمده جای داد:روایات بیانگر جانشینی فرزند ارشد امام هادی? که بر بیش از یک تن قابل انطباق است، روایات بیانگر امامت وجانشینی ابوجعفر محمد، پسر امام هادی? ، روایات بیانگر وقوع بدا در جانشینی ابوجعفر محمد، پسر امام هادی? و روایات بیانگر امامت وجانشینی ابومحمد حسن عسکری? پسر دیگر امام هادی? .

یکی از موضوع های مورد توجه در پژوهش های لغت شناسی معانی الفاظ و پدیده های تحول معنایی مربوط به آن و عل ‌های این تحول است که در علمی به نام «معنا شناسی» بررسی می شود. کارمعنا شناسی، کشف ساز و کارهای معنا با بررسی نقش و جایگاه یک کلمه در جمله و با مطالعه‌ی علمی است. این علم در مطالعات قرآنی نیز وارد شده است و نقش مهمی در درک معنا و مقصود کلام الهی دارد. از آنجایی که قرآن دارای بافتی منسجم و ساختاری بی‌نظیر است و هر کلمه در جای خود می تواند دربردارنده ی معانی متعددی باشد که با توجه به ساختار جمله شخص مخاطب را تحت تأثیر خود قرار می دهد پژوهش حاضر بر آن شده است تا تأثیر معنایی را از طریق انواع دلالت در آیات سوره مریم (س) مورد ارزیابی قرار دهد و شیوه های متنوعی که در این سوره جهت تأثیرگذاری برمخاطب به کار رفته است بیان دارد و با توجه به تحقیقات به عمل آمده در این پژوهش دلالت های صوتی، صرفی، نحوی و واژگانی به طور متعدد وجود دارد.

جایگاه سنت به عنوان دومین منبع استنباط احکامد فقهی نمایانگراهمیت ویژه ی آن به عنوان مدرک مهم استخراج قوانین شرع می باشد.اندیشمندان فقه واصول برای رجوع به احادیث فقهی بادقت خاصی سندودلالت آنها راموردکنکاش قرارمی دهند،تاحکم فقهی به دست آمده حجیت قاطع داشته باشدوپژوهش حاضرنیزبه بررسی سندودلالت احادیث فقهی طلاق رجعی می پردازد،که اهمیت موضوع به طوروضوح درجامعه وخانواده های گرفتاربه طلاق احساسمی شود.ابتداکلیات بحث درخصوص شناخت واژه هاواصطلاحات خاص موضوع ومباحث حدیث شناسی برای استنادفقهی مطرح می گردد،سپس احادیث فقهی باب طلاق رجعی یکایک ازنظرسندودلالت موردبررسی قرارمی گیرد.شناخت ماهیت طلاق رجعی،شرایط صحت آن(حضوردوشاهدعادل،طهرغیر مواقعه،اجرای صیغه...)،محاسبه ی ایام عده،مقررات آن ومجازات زوجین متخلف دراین ایام،ازجمله احکامی هستند که باعنوان دلالت دراین رساله ازواژه هاوعبارات احادیث فقهی طلاق رجعی به دست می آید.اماازنظرسندی به طورکلی احادیث صحیح وموثق این باب دراقلیت به سرمی برندودرآخراحکام فقهی وحقوفی به دست آمده ازاحادیث فقهی طلاق رجعی،موردتحلیل قرارگرفته است،(نظیر:اقسام طلاق،نفقه ومسکن زوجه درایام عده،کیفیت رجوع زوج و...)،قابل ذکراست که دراین پژوهش ازروش کتابخانه ای استفاده شده است.

از آنجا که روایات تفسیری ائمه ی معصومین علیهم السلام یکی از منابع تفسیر و راه های دست یافتن به مقصود کلام خداوند متعال است، باید به آن توجه ویژه داشت؛ بخش اعظم روایات تفسیری که در حال حاضر در اختیار ما می باشد، روایات تفسیری امام صادق(ع) است. البته به خاطر وجود روایات جعلی، ما باید حتما روایات را بررسی سندی و دلالی کنیم. این رساله در راستای این هدف روایات تفسیری امام صادق(ع) را در جزء بیست و چهارم(بخشی ازسوره ی زمر، سوره ی غافر و بخش اعظم سوره ی فصلت) مورد تحقیق و بررسی قرار داده است. این پایان نامه در سه فصل تنظیم شده است. فصل اول و دوم و سوم به ترتیب ترجمه و بررسی سندی و دلالی روایات امام صادق(ع) در سوره های زمر، غافر و فصلت می باشد.از 175 آیه ی موجود در جزء 24، فقط ذیل 65 آیه ی آن از امام صادق(ع) روایت تفسیری نقل شده است. از 137 روایتی که ذیل این آیات وجود دارد، 49 حدیث دارای سند معتبر هستند؛ اما بررسی متن روایات بیانگر این موضوع بود که صرف ضعف سند نمی توان حکم به جعل روایات نمود.

آنچه در علم نشانه شناسی به عنوان عنصر اصلی و مفهوم مرکزی قلمداد می شود ، نشانه است ؛ نشانه ای که گاه ممکن است منش کلامی به خود گیرد و گاه تصویری و... ؛ نظریه پردازان این حوزه، واژگان و الفاظ را نشانه های زبانی می دانند، بنابراین متون مجموعه ای متشکل از همین نشانه های لفظی خواهند بود. نشانه شناسان الگوهای نشانه ای مختلفی ارائه کرده اند که در این میان، مولفه ی دلالت و معنا، پیوسته به عنوان یک رکن اصلی و اساسی از جایگاهی محفوظ برخوردار است. متن شریف قرآن کریم که کلام پروردگار متعال می باشد از نشانه های لفظی تشکیل شده است، بر این اساس به واژگان قرآنی از زاویه ی علم نشانه شناسی و به ویژه با در نظر داشتن امر دلالت و معنا نگریسته خواهد شد.

هرمنوتیک در مفهوم عام برداشت و رمز گشایی از پدیده ها و در مفهوم خاص تأویل و تفسیر الفاظ است. برای برداشت از یک متن عناصر مختلفی وجود دارند. که بی توجهی به آنها ما را در فهم بهتر ناتوان می سازد. این عناصر عبارتند از: زمان و مکان پیدایش، اجزای پیش و پس از متن. زمان و مکان منظور گوینده برای افاده معنی و ذهنیت گوینده معاصرین و مخاطبین مستقیم و غیرمستقیم زبان مرز در همه جوامع وجود داشته است و در متون دینی نیز نقش به سزایی دارد که نمونه آن را می توان استفاده از اعداد نمادین (بخصوص هفت) در قرآن شمرد. افراط و تفریط موجود در ارزش گذاری ظواهر الفاظ صحیح نیست و توجه به نصوص از یک سو و در نظر داشتن معانی غیرظاهری از سوی دیگر لازم است.

با مروری اجمالی در معجزات پیامبران درمی یابیم که معجزة هر پیامبری دو وجه شاخص و ممتاز دارد که عبارتند از: وجه امتیاز حسّی و وجه امتیاز عقلی. به عنوان مثال، اژدها شدن عصای حضرت موسی(ع)، بیرون آمدن ناقة حضرت صالح از سینة کوه، شفای مریضان به دست حضرت عیسی(ع) و نظیر اینها را می توان از مصادیق معجزات حسّی برشمرد. امّا آن بخش ازگفتار انبیاء و کردار منبعث از این گفتار که به تصریح ایشان، وحی و سخن خداست، وجه عقلی اعجاز را در بر می گیرد و اساس و عنوان پیامبری حاکی از همین معجزات است؛ یعنی دریافت پیام از منبع غیرمتعارف و ابلاغ آن به مردم، و منظور از منبع متعارف، عقل و اندیشة بشری در کنار عقل و اندیشة الهی است. مقام تجلّی عقل الهی برترین و شاخص ترین وجه امتیاز انبیاست؛ زیرا عقل بشری در رهگذر زمان، مکان و تجربة حسّی تکامل می یابد. در نتیجه، فاقد توانایی احاطه بر آینده است. مراد از آینده صرفاً قید زمان نیست، بلکه منظور، حاصل و نتیجة قوانین و سنّت هایی است که انسان با اندیشة خود به آن می رسد یا رسیده است. لذا عنصر زمان و مکان در تجربیّات و تعقّلات بشری دو امر ضروری هستند، در حالی که در فرآیند عقل وحیانی، فاقد هر گونه نقش و نقشه هستند. با دقّت در تجلّی عقل وحیانی در عقل بشری می توان به یکی از تجلّیات قاطع و مستمر اعجاز الهی به ویژه رسول گرامی اسلام درهمة دوران پی برد.