جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در یک نگرش عمیق و ژرف‌بینانه به ادبیات فارسی، به‌ویژه ادبیات عرفانی به‌نظر می‌رسد: رمز و رمزگرایی یکی از ویژگی‌ها و مختصات سبکی متون عرفانی ادب فارسی است و رمز یکی از عناصر و سازکارهای مهم القای معانی در ادبیات عرفانی به‌شمار می‌رود. شعرای عارف برای پنهان نگه داشتن اسرار و معانی بلند عرفانی از بیگانگان به عالم عرفان، سعی کرده‌اند مفاهیم ذهنی و تجارب درونی خود را در قالب رمز به راز آشنایان عرصه عرفان ارائه نمایند و معانی بسیار عمیق و ارزشمند را در قالب آن پنهان نمایند؛ چنان‌که شعرای عارف برجسته‌ی عرصه ادب فارسی یعنی عطار، مولوی و حافظ نیز سعی کرده‌اند با بهره‌گیری از رمز معانی بسیار ارزشمند اسلامی و دینی را به مشتاقان معرفت دینی و تشنگان عرفان اسلامی عرضه نمایند و جام دل آنان را با شراب معرفت لبریز کنند. روش این پژوهش ، توصیفی ـ تحلیلی و بر پایه مطالعات کتابخانه‌ای ـ اسنادی است و کل پژوهش مشتمل بر پنج فصل است. عمده‌ترین نتایج آن به این شرح می‌باشد: ژرف ساخت فکری ـ معرفتی رمزهای صبا، نافه و آهو در شعر عطار، مولوی و حافظ در پیوند با قرآن کریم به‌ویژه داستان حضرت سلیمان با بلقیس است و به‌عبارتی زیر متن رمزهای مذکور داستان حضرت سلیمان و بلقیس است. هدهد شعر عطار در شعر مولوی در صورت نی و در شعر حافظ در قالب باد صبا جلوه‌گری می‌کند و صبا در کل پیک عاشق و معشوق و در رمز روح و نفحه الهی و روحانیبه تصویر کشیده می‌شود. آهو نیز در شعر عطار رمز سالک، در شعر مولوی انسان کامل و در شعر حافظ معشوق معنوی و به‌عبارت دقیق‌تر همان «من روحانی» انسان است. نافه در شعر عطار الهامات ربانی، در شعر مولوی کنایه از علم واقعی و ذاتی مرد کامل و ولی راه‌دان و در شعر حافظ عمدتاً به این معنی و بعضاً من شاعر است که از آهوی خود (معشوق) دور افتاده است.

هنر هخامنشی هنری درباری است که هدف آن نمایش اقتدار شاهان در زمینه های گوناگون هنری است. استفاده شاهان از هنر برای نمایش پایداری و قدرت پادشاهی بهترین رسانه به مخاطبان و مردمانی بود که درقلمرو پهناور هخامنشی ساکن بودند. در نتیجه پژوهش در نمادهای قدرت و تغییر و تحولات نمادهای پادشاهی در هنر هخامنشی؛ در شناخت تمدن، هنر، دین، اساطیر و اعتقادات هخامنشیان کمک نموده و اهمیت هنر را در رازگشایی برخی ناگفته های شاهان بر ما نشان می دهد. این پژوهش به روش تاریخی و توصیفی به بررسی نمادهای قدرت و سلطنت پادشاهان در هنرهخامنشی و تاثیر دین و سیاست در شکل گیری نمادهای پادشاهی می پردازد. آثار هنری هخامنشی مورد بررسی شامل کتیبه ها، نقوش برجسته ، مجسمه ها ، مهرها و سکه هامی باشد که دارای نقشمایه شاهان هستند و نیزآثاری که نقشمایه های نشان های سلطنتی و قدرت شاهان را در بر دارند.وجود یک نهاد سیاسی متمرکز و مقتدر شاهنشاهی برای به اجرا در آوردن کارکردهای مهم در دوره هخامنشی بصورت نظریه ای ذهنی انعکاس یافت که در آن مقام شاه تقدس می یافت. کاخ شاه تمثیلی از جهان هخامنشی بود و نشان های سلطنت نقوش برجسته آن همچون تاج، عصا ، کمان ، گل نیلوفر و .. شاه را نسبت به سایرین متمایز می کرد. معماری کاخها همچون سر ستونهای شیر و گاو و نقش ماه و خورشید در نقوش برجسته بیانگر تداوم فر و قدرت شاهی بود. پویایی نقوش برجسته هخامنشی با نقش خدایان و مردمان سرزمینهای تحت سلطه با مفاهیم گستردگی قدرت شاهنشاهی و نیز حمایت ووفاداری به شاه مرتبط است و شیوه های هنر درباری اقوام دیگر در آثار هنری هخامنشی نشان از تایید مقام شاهان هخامنشی نزد سایر اقوام دارد . اهمیت تبار و نیز حمایت اهورامزدا، از ملزومات پادشاهی بود. شاه نیز همانند اهورامزدا دارای قدرتی بود که می توانست بر دروغ ، دشمن و خشکسالی غلبه کند و این قدرت در نقوش برجسته شاه فاتح با تجسم وی به صورت روحانی ، جنگجو و محافظ سرزمین نمایان شده است. این جنبه ها برای تداوم فر ایزدی شاهان و رسیدن به سعادت الهی لازم بود و شاه با این صفات صلاحیت و پایداری پادشاهی خود را به نمایش می گذاشت.

«اوست که آسمانها وزمين را درشش روز(در شش دوره) خلق کرد ودر اين هنگام عرش پروردگار برآب قرار داشت تا شما رابيازمايد».قرآن به عنوان کاملترين کتاب براي تمام عصرها به دفعات به واژه زمين اشاره کرده است و در مورد آفرينش آن نشانه هاي آن وحتي در مورد رستاخيز آن آيات متعددي آورده است. اين پايان نامه به بررسي اين واژه ونشانه شناسي تصويري آن در قرآن مي پردازد و هدف آن تحقيق در مورد زمين ونشانه هاي آن در کتاب مقدس، قرآن وساير اديان الهي است. در دو فصل اول آن به موضوعات آفرينش ورستاخيز زمين از ديدگاه اديان الهي و اسطوره ها و علم پرداخته شده است و در فصل سومنشانه شناختي زمين در قرآن بررسي شده است. و نشانه هاي تصويري که اين کتاب مقدس براي واژه زمين به کار برده است. مفاهيم قرآني درباره زمين وزلزله روز قيامت و بيان اين مسئله به روايت ارتباط تصويري از اهداف اين تحقيق مي باشد.روش پژوهش به صورت کتابخانه اي و ميداني با پرسش از صاحب نظران و محققين و جستجو در تصاوير کتابها و اينترنت در مورد آفرينش مي باشد.در مورد ابزار اندازه گيري در بخش تئوري استفاده از پژوهش هاي نظرپردازان ا ديان و نمادشناسي و در بخش عملي با الهام از کتاب نهج البلاغه به عنوان طرح پويا نمايي استفاده شده است. و در اين رساله مشخص گرديده که قرآن براي انسانها به زبان تصوير هم سخن گفته است .تصاوير و رواياتي که به مرور زمان توسط علم و دانش کشف شده و چهره واقعيت به خود مي گيرد.

نگاه مولانا یک نگاه عرفانی شرقی و یکی از منابع مهم آفرینش معنا و ارزش است و بخشی از فرهنگ جامع? ما به آن ارجاع داده می شود. به همین دلیل، ظرفیّت بالایی برای مطالعه از دیدگاه های مختلف دارد. مثنوی مولانا نیز یکی از تأویل پذیر ترین متون ادبی است که در عین پریشانی ظاهری، از ژرف ساختی وحدت مدار و منسجم برخوردار است. این گفتمان، سازوکاری ویژه دارد و عناصر گوناگونی در آن نقش دارند و در خدمت این انسجام قرار می گیرند. در گفتمان مثنوی، عنصر نور، صدا و رنگ کارکرد و جایگاه ویژهو ملموسی دارند و از اصلی ترین نشانه های آن به شمار می آیند، طوری که با توجّه به نقش آن ها می توان نظام گفتمانی مولانا را تبیین کرد. حال مسأل? این است که این عناصر چگونه در خدمت نظام گفتمانی مثنوی و معنابخشی به آن قرار می گیرند؛ دارای کدام کارکردهای گفتمانی هستند و چه الگویی برای تحوّل کارکردی آن ها وجود دارد؟ از این رو در این رساله با بهره گیری از روش تحلیل گفتمان نشانه- معناشناختی، این فرضیّ? اساسی بررسی می شود که در گفتمان مثنوی عنصر نور، صدا و رنگ، در یک فرایند تعاملی و بر همکنشی و در بستر فضاهای گفتمانی در ارتباط با هم قرار می گیرند و همزمان با تحوّلات فرایندی فضاهای گفتمان از نظر کارکردی دچار تحوّل می شوند. همچنین بر اساس حضور این عناصر در نقش های کنش گر، شوِش گر، سوژه و اُبژه و با ایجاد هم حسی بین آن ها و عوامل گفتمانی، وضعیّتی شوِشی و زیبایی شناختی در گفتمان تحقّق می یابد. بر اساس نتایج حاصل از پژوهش، مهم ترین کارکردها و فرایندهای گفتمانی این عناصر در مثنوی شامل موارد زیر است: زیبایی شناختی، حسی- ادراکی، بیناحسی، عاطفی، تنشی، تعاملی، انعکاسی، شوِشی، استعلایی، جسمانه ای، پدیدارشناختی، اتیکی، جاذبه ای، استحاله ای، خلسه‌ای، ابررخدادی، هستی شناختی و فرهنگی. در این گفتمان، عناصر نور، صدا و رنگ در قالب نمودها و افعال وجهی سبب تغییر آهنگ حرکت گفتمان، شکل گیری هویّت های گفتمانی، و نظام های ارزشی، عاطفی و زیبایی شناختی می شوند. همچنین مولانا با معرّفی نشانه- معناشناسی هستی شناختی و با استفاده از قابلیّت های نور، رنگ و صدا مرزبندی جدیدی از رابط? خود و دیگری ارائه می‌کند. این بررسی نشان می دهد که مثنوی مولانا از ظرفیّت بالایی برای تحوّل و تکامل نظریّه های نشانه- معناشناختی و یا ارائ? مدلی ویژه از این رویکرد برخوردار است.

یکی از راههای شناخت و درک سینما به خصوص سینمای دینی و ضد دینی، بررسی آنها بر پایه نظریه ها و دستاوردهای علمی به روز دنیا است. ارتباطات غیر کلامی از حوزه های جدید مطالعاتی است که کلیه پیامهایی را که افراد با رفتارهای غیر زبانی مانند حرکات بدن، رفتارهای چهره، رفتارهای آوایی، نشانه های محیطی و ... منتقل می کنند شامل می شود. ارتباطات غیر کلامی درحوزه هنر- صنعت سینما با عنوان نشانه ها شناخته می شود؛ لذا شناخت کارکرد این نشانه ها به کارگزاران و دست اندرکاران رسانه در ساخت فیلمهای دینی این امکان را می دهد تا پیام های دینی را جذاب تر و با عمق و اثرگذاری بیشتر به مخاطب عرضه کنند. یافته های تحقیق نشان می دهد، نشانه ها، لایه های معنایی و محتوایی متفاوتی دارند، بنابراین به منظور نفوذ به این لایه ها برای کشف معانی ضمنی نشانه ها و بررسی نقش آنها در بازنمایی عناصر دینی به ویژه در رسانه پر مخاطب سینما، تحلیل آنها را ضروری دانستیم. در این پژوهش کوشیده ایم از منظر نشانه شناختی تعدادی از فیلمهایی را که با به کارگیری آنها در زمینه دینی و ضد دینی به اهداف خاص خود نائل شده اند مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم. این پژوهش برای رسیدن به هدف خود در سه فصل، به تببین و تشریح این موضوع پرداخته است. در فصل اول برای آشنا نمودن خواننده با کلیات و مفاهیم، به مفهوم واژه روش شناسی، ارتباطات، نشانه شناسی و دین اشاره می شود. در فصل دوم این تحقیق به تاریخچه، جایگاه و اهمیت سینما و انواع آن خواهیم پرداخت و در ادامه بحث، به نقش ارتباطات غیر کلامی در سینمای دینی و ضد دینی اشاره می نماییم و نمونه هایی از آن، مورد بررسی قرارخواهد گرفت. در فصل پایانی نیز تعدادی از فیلمهایی که دربحث نشانه ها در این حوزه، جریان ساز بوده و بر مخاطب تاثیر گذار بوده اند را مورد تحلیل محتوا و بررسی قرار می دهیم.

صلاح عبدالصبور مصری از پیشتازان شعر آزاد و از سمبل‌های نوگرایی عربی به شمار می‌رود که از فرهنگ غرب تأثیر بسیاری پذیرفته است. وی از جمله شاعران نادر عرب است که سهم عمده‌ای در تألیف نمایشنامه دارد و از نظریه‌پردازان مهم شعر آزاد نیز به شمار می آید.نشانه‌شناسی، علم بررسی نظام‌های نشانه‌ای است. کارکرد این علم غنی‌سازی خوانش و یا کمک به خوانش ثانوی متن است؛ چرا که ابزاری غنی در اختیار خواننده می‌گذارد که از طریق آن می‌توان در بافت‌های داخلی یا ساختارهای مختلف یک متن وارد شد.اشعار عبدالصبور در سه حوزه‌ی معناشناسی، سطح برداشت مخاطب و زیبایی‌‌شناسی، تحلیل نشانه‌شناختی می‌گردد. این اشعار در حوزه‌ی معناشناسی و در چهار سطح معانی فردی، اجتماعی- سیاسی، کوششی، دینی و قوانین هماهنگ‌کننده بین این ساختارهای معنایی، بررسی می‌شود. سطح برداشت مخاطب بر برداشت‌های جانبی از اشعار صلاح استوار شده است و بررسی در حوزه‌ی زیبایی‌شناسی در سه سطح تشابه، آیکون‌ها و تناص صورت می‌گیرد. تحلیل اشعار صلاح ما را به این نتیجه می‌رساند که شاعر از غمی اجتماعی رنج می‌برد که دامن‌گیر او و هم‌وطنانش شده است، به گونه‌ای که آن‌ها را به کار و تلاش برای رهایی از آن واداشته و دین و ایمان را از یادشان برده است. صلاح برای بیان این معانی از ترسیم فضاهای قرآنی و روابطی چون تشابهات ادبی، آیکون‌های مبتنی بر حواس پنج‌گانه و تناص بهره می‌گیرد.این پژوهش بر آنست تا به کمک ابزارهای علم نشانه‌شناسی، برخی از اشعار صلاح عبدالصبور مثل قصاید « الحزن»، « الناسُ فی بلادی»، « هجمَ التتار»، « الحُب»، « رسااله إلی صدیقه» و... را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.

پوشاک پدیده‌ای است که می‌توان گفت قدمت آن به اندازه طول تاریخ انسان بوده و از تنوع و گستردگی زیادی برخوردار است. این پدیده با خصوصیات فردی و اجتماعی انسان در ارتباط است و می‌توان آن را از دیدگاه‌های متفاوت از قبیل تاریخی، مذهب، جامعه‌شناسی،... و همچنین از منظر نشانه‌شناسی مورد مطالعه قرار داد. موضوع بررسی نشانه‌شناختی هر چیزی است که بتوان آن را همچون نظامی نشانه‌ای مطالعه کرد؛ نظامی که براساس قراردادها و رمزگان فرهنگی یا فرایندهای دلالتی، سازمان یافته است.عناصر مختلف نظام پوشاک به عنوان یک نظام نشانه‌ای دیداری نیز همچون نوشتار با ما سخن می‌گویند و در تاروپود زندگی نفوذ دارند، شناخت روابط نشانه‌ها در این نظام و کارکرد اجتماعی آن می‌تواند روشنگر بسیاری از معانی پدیدارهای اجتماعی و تاریخی در جوامع انسانی باشد. بنابراین در این میان آنچه که مسلم است، تنها خاصیت پوشانندگی لباس نیست بلکه ویژگی‌های دیگریست که پوشاک دارد. هر تکه از پوشاک به مثابه یک نشانه می‌تواند بیان‌گر سلیقه‌ی پوشنده‌ی لباس، وضع اقتصادی مصرف‌کننده و میزان درآمد وی، شرایط آب و هوایی و اقلیمی، باورهای مذهبی، مسائل سیاسی ـ اقتصادی، التقاط فرهنگ‌ها و پیشرفت‌های صنعتی و تکنولوژی، ... باشد. در این تحقیق سعی شده به کمک علم نشانه‌شناسی که یکی از روش‌های تحلیل نیز محسوب می‌شود به بررسی پوشاک رایج دو طبقه‌ی فرادست و فرودست ایرانیان در دوره‌ی قاجار پرداخته شود. روش تحقیق کیفی است و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات تحلیل محتوایی می‌باشد.چهارچوب نظری تحقیق نیز بر اساس دو رویکرد تحلیلی ساختارگرا و گفتمانی می‌باشد. مهمترین نتایج به دست آمده از این تحقیق براین ادعا استوار می‌باشند که بررسی پوشاک در چارچوب نظریه‌های نشانه‌شناسی امکان‌پذیر است و همچنین تکه‌های مختلف پوشاک دوره‌ی مورد بحث به مثابه نشانه، حاوی معانی متفاوت و چندگانه‌ای هستند و می‌توانند بیانگر سن، جنسیت، مذهب، فرهنگ، تعلق فرد به طبقه‌ای خاص و ... ‌باشند. و همچنین با استفاده از علم نشانه‌شناسی می‌توان به تحلیل نظام پوشاک پرداخت.

سابقه‌ی پیدایش علم بلاغت به اواخر قرن اول هجری، و تلاش‌های متکلمان عرب برای اثبات اعجاز قرآن، باز می‌گردد. سال‌ها بعد، دانشمندان ایرانی با ترجمه‌ی آثار آنان، این علم و در نتیجه معانی را که جزئی از بلاغت می‌باشد، به زبان فارسی وارد نمودند و قواعد آن را تا حدود زیادی با زبان فارسی تطبیق دادند. آن‌ها با وجود اقرار به جدایی کامل معانی از علوم دیگری همچون نحو، منطق، فلسفه، اصول و... نتوانستند به هدف خود نزدیک شوند و در نتیجه معانی فارسی وام‌دار اصول زبان عربی و علومی شد که طبیعتاً به اندازه‌ی کافی قادر به نشان دادن ویژگی‌های زیبایی‌شناختی متن فارسی نیستند. در این پایان‌نامه، سعی بر آن شده است تا علوم بلاغی را در جهان عرب، یونان و روم و ایران در سال‌های آغازین شکل‌گیری، مورد بررسی قرار دهیم. این کار از آن جهت است که به احتمال بسیار زیاد به دلیل وجود ارتباطات فراوان میان آن ملت‌ها، اشتراکاتی در مبانی ابتدایی داشته باشند و یا از یکدیگر تأثیر پذیرفته باشند. بررسی این مسأله از آن جهت اهمیت دارد که بتوانیم از این طریق معایب و کاستی‌های علم معانی سنتی را که در اکثر کتاب‌ها تکرار شده و منطبق با اصول زیبایی‌شناختی زبان فارسی نیستند، بهتر بررسی کنیم.پس از آن تلاش کرده‌ایم با نگاهی به نظریه‌های ادبی مختلف در جهان غرب، راهکارهایی که بتوان آن‌ها را در زبان فارسی نیز استفاده کرد، برای کارآمدتر کردن این علم پیشنهاد کنیم.

فردینان دوسوسور، زبان‌شناس سوئیسى و چارلزساندرس پیرس، فیلسوف آمریکایى، که تقریباً هم عصر بودند، بنیانگذاران علم نشانه‌شناسى محسوب می‌شوند.امروزه نشانه شناسی همچون رویکردی به تحلیل متن می تواند ما را به گستره‌ی معناهای متن نزدیک کند. تحلیل نشانه شناختی متن ما را قادر می سازد تا روند شکل گیری معنایی را نشان دهیم که از متن دریافته ایم.در نشانه شناسی، نشانه ها واحد های معنی داری هستند که به شکل تصاویر، اصوات ،اعمال و حرکات و اشیا در آمده اند.نشانه‌شناسی تصویری بخشی از علم «معناشناسی» است که به طور ویژه‌ای فهم ماهیت ویژگی معناها یا وسایل بیان معنایی است که تحت عنوان تصویر شناخته می‌شوند.در این میان پیکتوگرام(Pictogram)نوعی نماد بصری است که اطلاعات را به صورت تصویری و بدون استفاده از کلام ارائه می کند. «تصویر نشانه» نوعی نماد گرافیکی است که داستان را به شیوه ای بسیار ساده و همه فهم و فارغ از محدودیت زبانی روایت می کند. بیشک پیکتوگرام نیز،هم بازتاب دهنده و هم آفریننده گفتمانی با افراد است و به رغم برخورد ظاهراً منفعلش، هرگز یک بازنمایی خنثی نیست.پیکتوگرام را نیز باید در حیطه نشانه‌های دلالنگر خودش تفسیر کرد و آنرا به عنوان بازتاب عالم واقعی، بلکه به عنوان تائیل تصویری نگریست.در این تحقیق سعی شده است روش های خوانش و ارتباط بر قرار کردن در یک گفتمان تصویری همچون پیکتوگرام را بررسی کنیم تا به خوانش ارجح از یک نشانه تصویری و فرایند ارتباط در آن به شکلی منسجم و انتقادی نگاه کنیم که در نهایت بتوانیم روش طراحی و خوانش یک پیکتوگرام را ارزیابی کرده و شاخص های مفید در جهت ارتباط موثر را شناسایی کنیم.

رادیو به عنوان یک رسانه متقدم در سپهر رسانه ای، نقش پررنگ و حیاتی در تعامل و ارتباط با مخاطبان خود دارد. با توجه به تعدد و تکثر رسانه ها هنوز رادیو مخاطبان پایدار و وفادار خود را دارد و از این روسیاست گذارن، مولفین و به طور اخص تهیه کنندگان، وظیفه ی خطیر و حساسی در برابر این مخاطبین دارند.نمایش رادیویی، به عنوان یکی از قالب های ممتاز و پرطرفدار برنامه سازی در رادیو نقش قابل توجهی در استحکام بخشیدن به رابطه ی دو سویه تهیه کنندگان و شنوندگان خود دارد. در نمایش رادیویی عناصر چهارگانه (کلام، موسیقی، افکت و سکوت)؛ نقش دراماتیک و کنش مندی پیدا می کنند و تهیه کننده و برنامه سازی، در ساخت و تولید نمایش رادیویی موفق تر است که شناخت و بینش عمیقی نسبت به این عناصر معنا ساز داشته باشد. آشنایی و شناخت با نظریات روز دنیا و استفاده کاربردی از این نظریات به شناخت هر چه بیشتر تهیه کنندگان، برای هرچه بهتر تولید کردن برنامه هایشان مثمرثمر می باشد.نشانه شناسی به عنوان یک علم میان رشته ای، با گسترده ی وسیع مقولات خود، در ارتباط و شناخت تهیه کنندگان از عناصر چهارگانه رادیو و کاربرد معناساز و نشانه شناختی آنها و استفاده مطلوب و اصولی از این عناصر، برای ارتباط مطلوب تر با مخاطب نمایش های رادیویی، مطلوب به فایده می باشد. ورود به این بحث می تواند خلع بسیاری را که هم اکنون، در برنامه سازی رادیو و به طور خاص نمایش رادیویی متوجه آن هستیم را، تا حدی جبران کند. مسئله و دغدغه این پژوهش، تحلیل نشانه شناختی عناصر کلام، موسیقی، افکت و سکوت با نگاهی به نظریات سوسور، پیرس و مولفه های نشانه شناختی این نظریات، در نمایش رادیویی می باشد، تا بلکه با تحلیل و موشکافی این مسئله، در شناخت هر چه بیشتر تهیه کنندگان صدای جمهوری اسلامی ایران و سازندگان برنامه های نمایشی رادیو راهگشا و سودمند باشد.