جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معرفت حضوری در باب خداشناسی از جانب اندیشمندان بسیاری مورد واکاوی قرار گرفته است. این نوشتار در پی پاسخ به این سؤال است که در منظر افلوطین و مولوی معرفت حضوری به احد چگونه و از چه طریقی حاصل می‌شود؟ فرضیه مقاله این است که: امکان معرفت حضوری برای شناخت احد از طریق نوس/عقل کلی به روش شهودی وجود دارد اما در مرحلۀ نهایی این ادراک حضوری حتی با فرارفتن از نوس/عقل کلی به دست می­آید. روش مقاله در فهم و تحلیل سخنان این دو، تطبیقی با رویکرد تفسیری است. اهمیت جستار به ویژه در زمینۀ مطالعات بین­فرهنگی از این رو است که با وجود آن‌که برخلاف مولوی، عرفانِ افلوطینی ملتزم به وحی نیست و این عرفان ارتباط چندانی با دین عصر خود (مسیحیت) برقرار نمی­کرد و فارغ از تفاوت در منطق و بیان، در خصوص امکان معرفت حضوری به احد و چگونگی آن، اشتراکات نسبی یافت می­شود.

کتاب آموزش کلام اسلامی ، در دو جلد به منظور ارائه متنی آموزشی برای فراگیران علم کلام در سطح متوسط نگاشته شده است که جلد اول به مباحث خداشناسی اختصاص دارد و در جلد دوم مباحث راهنما شناسی ( نبوت و امامت ) و معاد شناسی طرح شده است . مؤلف سعی کرده تا در حد امکان هندسه کلی مباحث کلامی را در انگارهای منجسم ارائه کند و در مواردی هم به پیشینه تاریخی آن پرداخته است . بیان جایگاه و ربط بين مباحث ، بیان ساده مباحث فلسفی ، ارائه خلاصه مطالب در پایان هرفصل و تاکید بر نظریه مشهور علما از دیگر ویژگی های این کتاب کلامی است . جلد اول کتاب بعد از بيان تعریف ، روش و قلمروی علم کلام در چهار بخش به مباحث خدایابی ، توحید ، صفات الهی وافعال الهی می پردازد . اهمیت ، مراتب و ضرورت بحث خداشناسی ، راه های عمومی و اختصاصی رسیدن به خدا در قالب راه فطرت ، برهان نظم و برهان وجوب و امکان از عناوین مباحث بخش اول است . در بخش دوم ، بعد از بیان معنای توحید ، اقسام و مراتب توحید ، مبانی توحید از دیدگاه قرآن و سنت و مباحث مربوط به شرک مطرح شانه است . در بخش سوم مباحثی همچون تقسیم بندی صفات ،نظریه های اندیشمندان درباره امکان شناخت اوصاف الهی ، راه های شناخت اوصاف الهی ، ابعاد مختلف علم ، قدرت ، حیات ، اراده ، کلام ، صدق ، حکمت الهی و صفات سلبی مورد بررسی قرار گرفته است . بخش چهارم از جلد اول نیز به افعال الهي اختصاص دارد که مباحثی همچون سن و قبح عقلی ، غایتمندی افعال خداوند ، عدل الهی ، قضا و قدر و جبرواختیار در آن مطرح شده است . جلد دوم کتاب نیزدرسه بخش به مباحث نبوت ، امامت و معاد می پردازد . در بخش پنجم مباحث مربوط به نبوت همچون فلسفه نبوت ، ضرورت بعثت ، راه های شناخت پیامبران ، امتیازات پیامبران و مبحث پیامبر اسلام حضرت محمد مورد بررسی قرار گرفته است . بخش ششم کتاب نیز به مباحث امامت اختصاص دارد که شامل مباحثی همچون تعریف امام و امامت ، ویژگی های امام ، امامت حضرت علی است و آیات مربوط به ولایت ایشان ، امامان دوازده گانه و امام مهدی است . در بخش پایانی مسائل مربوط به معاد از قبیل اهمیت اصل معاد در کلام ، معنای لغوی و اصطلاحی معاد ، حقیقت انسان ، مرگ ، برزخ ، معاد وشبهات مربوط به آن ، معاد در قرآن و سنت ، سیمای معاد و بهشت و دوزخ مطرح شده است . مؤسسه فرهنگی طه این کتاب را در دو جلد در سال ۱۳۹۵ نیز منتشر ساخته است .

نگارنده بر آن است تا اين نوشتار به‌عنوان اثري مستقل در زمينه توحيد نظري در کلام و فلسفه اسلامي، مفيد و مؤثر باشد و گامي هرچند کوچک در جهت احياي اصل مهم توحيد به‌عنوان زيربناي اديان الهي به‌خصوص دين اسلام بردارد. در بخش اول به طرح مباني توحيد نظري پرداخته شده است. در بخش دوم دلايل نفي ترکيب ذات خداوند طرح شده است. در بخش سوم به توحيد ذات خداوند و نفي کثرت از ذات پرداخته شده است. در دو بخش آخر نيز به توحيد افعالي و توحيد صفاتي اشاره شده است.