جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده آرای پال توئیچل و راجنیش اشو در باب تناسخ را می‌توان از جنبه‌هایی مقایسه کرد. در این تطبیق دو وجه اشتراک و دو وجه اختلاف به‌دست می‌آید. وجوه اشتراک از این قرارند: نخست) هر دو قائل به معنای واحدی از تناسخ‌ هستند و به تأثیرگذاری یک‌جانبۀ قانون کرمه بر چرخۀ زندگی اذعان دارند؛ دوم) هر دو به اهمیت اثبات تناسخ اعتقاد دارند، در این مقام علاوه بر استناد به تجربه‌ها‌ی معنوی خویش، از نظریۀ‌ یادآوری خاطرات تمسک جسته‌اند. موارد افتراق به این شرحند: نخست) رویکرد آن دو دربارۀ تناسخ متفاوت است؛ با این توضیح که توئیچل با برجسته‌سازی نظریۀ یادآوری که در مقام اثبات به آن استناد کرده بود، به اهمیت خودشناسی ارجاع می‌دهد. وی با اصیل پنداشتن اینکه «تنها راه شناختن خویش، مشاهدۀ خود است» التفات ویژه‌ای به تناسخ و یادآوری خاطرات دارد. اشو با برجسته‌سازی رنج و درد این حیات که نتیجۀ اساسی چرخه‌های مکرر زندگی است، به اهمیت امکان رهایی از رنج اذعان داشته و التفات به شادی و نشاط را ملاک این غلبه قلمداد کرده است؛ دوم) توئیچل با نظام هستی‌شناسانه‌ای که ترسیم کرده است، راه رهایی از تناسخ را خروج از جهان‌های روانی و ورود به جهان‌های معنوی معرفی می‌کند، این خروج و ورود، تبعات متفاوتی دارند که مهم‌ترین آنها رهایی از تناسخ است. در اندیشۀ اشو، رهایی از تناسخ تنها با اتحاد با برهمن و تحقق نیروانه محقق خواهد شد. در این مقاله درمی‌یابیم که فارغ از وجوه اشتراک و افتراق، مسئلۀ تناسخ در اندیشۀ آن دو تا چه اندازه از اهمیت بنیادین برخوردار است.

این کتاب در باب یکی از مهم ترین حوزه‌های دین پژوهی در عصر دجدید یعنی مسأله «تجربه دینی» نگاشته شده است. نویسنده تا پس از شرح آرای دو تن از بزرگان شرق و غرب یعنی محی‌الدین عربی و رودلف اتو، این مسأله را مورد بررسی قرار می‌دهد. این نوشته شامل سه بخش می‌باشد که در بخش اول مشتمل بر هشت فصل مبانی نظری تجربة دینی از دیدگاه اتو مطرح می‌شود و در بخش دوم طی شش فصل مبانی نظری تجربه دینی از دیدگاه اتو مطرح می‌شود و در بخش دوم طی شش فصل مبانی نظری تجربه دینی از دیدگاه ابن عربی توصیف می‌شود و در بخش سوم نیز طی شش فصل به تطبیق آرای این دو اندیشمند می‌پردازد.

از آخرین تلاشهای فلسفی هیک پیش از مرگش، رفع تعارضات جدیدی بود که در حوزه علم و دین مطرح شده است. از این جهت وی به عنوان یک فیلسوف دینِ متأله سعی میکند چالشهایی را که یافته- های علم عصبشناسی در برابر تجربه دینی قرار داده است، مرتفع کند. هدف اصلی نوشتار حاضر بررسی نظر هیک در این باب است. این بررسی در دو محور کلی انجام گرفته است: در ابتدا دیدگاه هیک درباره تجربه دینی تبیین و بررسی شده، سپس نحوه پاسخ او به مناقشات برآمده از عصب شناسی ارزیابی و بررسی شده است. با بررسی دیدگاه هیک و با توجه به نقدهایی که در دو بخش جداگانه بر دیدگاه وی مطرح کردیم، روشن شد که اگر هم چالشی میان مباحث عصبشناختی و بحث تجربه دینی وجود داشته باشد- که این خود محل مناقشه است- به نظر نمیرسد اراده علمی- فلسفی هیک برای حل این چالش کافی باشد.

کتاب حاضر ذیل سه بخش اصلی با این عناوین تدوین شده است" :تجربه دینی و تقسیمات آن"، "تجربه گرایی دینی "و "تجربه و تفسیر دینی ."نگارنده بر این باور است که "تجربه دینی "از دو منظر قابل بررسی است، "معرفت شناختی "و "پدیدار شناختی" ."در قسم دوم که مبحث اصلی کتاب محسوب می‌شود تقسیم تجارب دینی، بیان ویژگی‌های آن‌ها، ارتباط آن‌ها با گوهر دین، اعتقادات و تعالیم دینی (شامل احکام و اخلاق) محل بحث است ."نگارنده با توجه به پدیدارشناسی تجربه دینی، آرای نظریه پردازان این دیدگاه نظیر :شلایر ماخر، آلستون، پرادفوت، اتو، اشیس و ویلیام جیمز را نقد و بررسی کرده است .وی در فصل نخست که "تجربه دینی و تقسیمان آن "عنوان گرفته به بحث درباره مبادی تصوری و برخی مبادی تصدیقی پرداخته، تعاریف و تقسیمات تجربه دینی را ذکر کرده است . در فصل دوم، مطالبی درباره ارتباط گوهر دین و تجربه دینی فراهم آمده است . در این فصل تجربه دینی به صورت عام به نظریاتی اطلاق شده که گوهر دین را نوعی تجربه می‌دانند .نگارنده در این فصل، دلایل اثبات این مدعا که گوهر دین نوعی تجربه است، بررسی و ارزیابی می‌کند .در فصل سوم با طرح مباحث معرفت شناختی تجربه دینی، این اصل معرفت شناختی که "تجربه بدون تفسیر ممکن نیست " بررسی و ارزیابی می‌شود .

سی، دی‌ براد، استاد فلسفه‌ در دانشگاه‌ کمبریج‌ است‌ که‌ تألیفات‌ بسیاری‌ در حوزة‌ فلسفة‌ ذهن، فلسفة‌ دین‌ و تحقیقات‌ روانی‌ دارد. در این‌ مقال، براد، قلمروی‌ را مشخص‌ می‌کند که‌ ما می‌توانیم‌ از تجربة‌ دینی، وجود خدا را نتیجه‌ بگیریم. وی‌ احساس‌ دینی‌ را به‌ احساس‌ و گوش‌ موسیقی‌ تشبیه‌ کرده‌ است. معدودی‌ از افراد در برابر احساس‌ موسیقی‌ کر، و معدودی‌ هم‌ در این‌ حوزه، بنیان‌گذار و صاحب‌ سبک‌ در موسیقی‌ هستند؛ مانند باخ‌ و بتهوون. در بین‌ این‌ دو حد، افراد متعارف‌ و معمول‌ قرار دارند. افراد در برابر تجربة‌ دینی‌ نیز چنین‌ هستند. کسانی‌ که‌ تجربة‌ دینی‌ ندارند نمی‌توانند دربارة‌ کسانی‌ که‌ واجد چنین‌ احساسی‌ هستند، داوری‌ کنند. اختلاف‌ عمده‌ در این‌ مقایسه، این‌ است‌ که‌ دین‌ بر خلاف‌ موسیقی، بیانگر چیزی‌ در باب‌ ماهیت‌ واقعیت‌ است. آیا آن‌ چه‌ تجربة‌ دینی‌ می‌گوید، حقیقت‌ است؟ آیا تجربة‌ دینی، تأییدی‌ برای‌ مد‌عیات‌ دین‌ است؟ آیا تجربة‌ دینی‌ صادق‌ است؟ براد در این‌ مقال‌ به‌ دقت‌ به‌ پاسخگویی‌ این‌ مسائل‌ می‌پردازد و در آخر، نتیجه‌ می‌گیرد که‌ تجربة‌ دینی‌ می‌تواند وجود خدا را اثبات‌ کند.