جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این رساله به بررسی و نقد جریان الحاد جدید پرداخته شده است. در این بررسی، ضمن بیان کلیدی‌ترین مفاهیم و اصطلاحات لازم برای ورود به چنین مباحثی، نشان داده‌ایم که چهر‌ه‌های سرشناس آن که در واقع پرچم‌داران آن قلمداد شده‌اند، یعنی داکینز، دنت، هریس و هیچنز، با تکیه بی‌چون‌و‌ چرا بر «طبیعت‌گرایی» که به راستی جهان‌بینی الحاد جدید را تشکیل می‌دهد و به دنبال آن مبنا قرار دادن نظریه فرگشت و انتخاب طبیعی، دین و باورهای دینی را مورد حمله شدید قرار می‌دهند. از این رو است که می‌توان این جریان را به جای «الحاد جدید»، «دین‌ستیزی جدید» نام نهاد. آنها در این هجوم سرسختانه خود، از یک‌سوی برداشت‌هایی سطحی و عامیانه از دین و تاریخ ادیان و کتاب‌های مقدس ادیان را منظر نگاه خود قرار می‌دهند و به عنوان حربه علیه باورهای دینی از آن بهره‌ می‌گیرند و در واقع خود نیز برداشتی سطحی از دین و باورهای دینی دارند و از دیگر سوی با مخاطب قرار دادن عامه مردم (منظور کسانی که اهل فلسفه و الاهیات نیستند) نه به نقد فلسفی و الاهیاتی مبانی دینی مومنان می‌پردازند و نه هیچ‌گاه تکیه‌گاه‌ها و مبانی خود را به محک اثبات و نفی‌های فلسفی می‌برند. در این رساله هرچند به مناسبت‌های گوناگون از هر چهار نفر اصلی جریان الحاد جدید نام برده‌ایم، از آن‌جا که تنها دو نفر از آنها، داکینز و دنت، کوشیده‌اند به زعم خود به گونه‌ای علمی با دین و باورهای دینی درگیر شوند و همه منتقدان نیز اساساً بر این دو نفر تمرکز و تکیه دارند، ما نیز نقدهای خود را عمدتاً‌ بر اندیشه‌های آنها معطوف داشته‌ایم. در نقد خود کوشیده‌ایم بر اموری مانند طبیعت‌گرایی، تعارض علم و دین، تقلیل‌گرایی، خلط‌و‌التباس‌هایی که آگاهانه و به عنوان مغالطه به کار برده‌اند، مانند استفاده از مغالطه منشأ، یا خطاهایی که ناآگانه و به عنوان پارادایم فکری و روشی مرتکب شده‌اند، تمرکز کنیم. در این نقدها نشان داده‌ایم که آنها دچار نوعی تقلیل‌گرایی افراطی هم در جهان‌بینی و هم در روش شده‌اند و همین امر خطاهایی گران را در پی داشته است.

مسئلة «وجود خدا و رابطة آن با جهان» همواره يک حوزة زنده و پويا در بحث‌هاي فلسفي بوده است. با مطرح شدن نظرية تکامل داروين در محافل علمي غرب، سؤالات بسيار مهمي در اين مسئله به‌وجود آمد. ريچارد داوکينز يک زيست‌شناس معتقد به نظرية تکامل داروين است که در آثار خود ضمن برشماري انتقادات مطرح‌شده به برخي از براهين اثبات وجود خدا، از جمله برهان وجودي، برهان نظم، برهان عليت و... در آثار خود، استدلال‌هايي براي رد وجود خداوند ارائه کرده است: برهان «نامحتملي وجود خدا»، برهان «باور خدا به‌مثابة ويروس ذهني» و برهان «رقابت تبييني خدا با علم»، از استدلال‌هاي اصلي او براي انکار وجود خداوند است. در اين مقاله دلايلي که داوکينز براي رد وجود خداوند مطرح کرده است، تبيين مي‌گردد و در ادامه بر اساس انديشه‌هاي شهيد مطهري، اليستر مک گراث و ديگر فيلسوفان دين معاصر، به نقد و بررسي آن ادله پرداخته مي‌شود.

The cosmic singularity provides negligible evidence for creation in the finite past, and hence theism.Aphysical theorymight have no metric ormultiple metrics, so a ‘beginning’ must involve a first moment, not just finite age. Whether one dismisses singularities or takes them seriously, physics licenses no first moment. The analogy between the Big Bang and stellar gravitational collapse indicates that a Creator is required in the first case only if aDestroyer is needed in the second. The need for and progress in quantum gravity and the underdetermination of theories by data make it difficult to take singularities seriously. The singularity exemplifies the sort of gap that is likely to be closed by scientific progress, obviating special divine action. The apparent irrelevance of cardinality to practices of counting infinite sets in classical field theory and Fourier analysis is noted.

معجزه از دیرباز به نحو مستقل یا انباشتی از مؤیداتی شناخته شده است که ادیان برای اثبات حقانیت و الهی بودن دعاوی خویش عرضه کرده اند. اما ارزش معرفت شناختی و تاریخی و میزان حجیت آن برای ایمان آوردن به دعوی پیامبران بویژه دعوی بنیادین وجود خدا همواره یکی از موضوعات مورد مناقشه میان علم و دین و خداباوران و ناخداباوران بوده است. آنچه برای ما اهمیت دارد و در این مقاله می کوشیم بر آن پرتو افکنیم این است که آیا علم می تواند تبیینی کافی از معجزاتی به دست دهد که آنها را نقضِ قانون طبیعت می داند و آیا مدعای ادیان در الهی دانستن معجزات و در نتیجه توجیه ارزش قرینه ای و معرفت شناختی آنها پذیرفتنی است؟ در این مقاله برآنیم تا پاسخ های مثبت و منفی به این پرسش را به ترتیب با تمرکز بر آرای سوئین برن و مورگان لاک بررسی کنیم و با بیان برخی دشواری های پیش روی هر دو رویکرد موافق و مخالف به این نتیجه دست یابیم که معجزات به نحو انباشتی ارزش قرینه ای قابل قبولی برای دفاع از معقولیت باورها و مدعیات دینی فراهم می آورند.

رابطه علم و دين از مباحث جدی فضای فکری معاصر است. آلوين پلانيتگا مباحث مهمی را در اين باره مطرح کرده است. او در اين زمينه دو ديدگاه دارد و در هر دو معتقد است كه رابطه علم و دين در مواردی به دليل اصل طبيعت گرايی روش شناختی در علم، به تعارض کشيده مي شود. او در ديدگاه اولش بر اساس استعاره ای از آگوستين می گويد علم در جهان امروز در شهر انسان و در برابر شهر خدا قرار دارد و برخی يافته هاي علمی با باورهای دينی متعارض اند و اين تعارض واقعی و جدی است و هريک از علم و دين، يکديگر را نقض می کنند و ريشه اين تعارض در طبيعت گرايی روش شناختی است؛ اما با اين حال در بخش هايی از علم طبيعت گرايی روش شناختی را مجاز می داند. اين مقاله با روش توصيفی ـ تحليلی ديدگاه پلانتينگا را تبيين، و سپس آن را نقد و بررسی می کند.

چکیده دیرزمانی است که میان برخی از دانشمندان و متکلمان غربی نزاع سختی در باب حوزه و قلمرو و همچنین اعتبار و وثاقت علم و دین درگرفته است. در طول سده‌های گذشته، هر یک از این دو قلمرو از اینکه دیگری را به‌مثابۀ یک دانش و معرفت واجد حقیقت در نظر بگیرند، طفره رفته‌اند و دلایل فراوانی در رد و محکومیت دیگری ارائه کرده‌اند. از این‌رو در نوشتار حاضر ضمن تأکید بر این نکته که پیشرفت علمی جوامع بشری لزوماً با سکولاریسم ارتباطی ندارد، با نظر به کل نظام فکری هگل، دیدگاه وی در زمینۀ رابطة علم و دین بررسی خواهد شد. به باور هگل، معرفت و آگاهی بشر بر اساس یک سیر دیالکتیکی تاریخی پیوسته در حال تکامل بوده و متناسب با بسط و پیشرفت آن، علم و دین نیز توأمان و با تناظر یک‌به‌یک دچار تحول و پویایی شده‌اند. به بیان دیگر، او با اشاره به مراحل چهارگانة تکامل تمدن‌ها و مراتب استکمال ادیان در بستر تاریخ، بر این باور است که در هر دوره‌ای از تاریخ جهان، میان علم و دین آن زمان، تعامل و ارتباط نزدیکی وجود داشته و این دودر هیچ دوره‌ای به هیچ عنوان در تباین با هم نبوده‌اند. گرچه کامل‌ترین نوع تعامل میان علم و دین و مصداق تام و اتمّ این رابطه از نظر وی در مسیحیت پروتستان و دورة ژرمنی وجود داشته است. از این‌رو بر اساس رویکرد تعاملی و آشتی‌گرایانة هگل، علم و دین دو ساحت متفاوت تجلیات روح مطلق هستند و در طول تاریخ به‌صورت مشترک و به‌موازات هم به تعالی آگاهی بشر مدد رسانده‌اند.

در این نوشتار می‌کوشیم تا ضمن استخراج دیدگاه وبر درباره ارتباط دانش و دین به عنوان یکی از مهمترین نظریات او، توضیح دهیم که چگونه این دیدگاه که خود مبتنی بر جامعه‌شناسی دین وبر است، به تعارض میان دانش به معنای اعم آن (شامل علوم طبیعی و انسانی) و دین خواهد انجامید. این مقاله شامل پنج بخش اصلی است: در بخش اول (مقدمه) نقشه روابط ممکن بین دانش (علم) و دین را طرح می‌‌کنیم و سپس در بخش دوم جایگاه وبر به عنوان یکی از قائلین به تعارض بین دانش و دین در آن نقشه را مشخص خواهیم کرد. در بخش سوم مقاله، انتقادات وارد بر دیدگاه وبر با نگاهی به نظریات ولترستورف طرح خواهند شد و نهایتاً در بخش چهارم با نگاه انتقادی به موضع وبر، راه‌حلی برای آنچه او تعارض بین دانش و دین می‌خواند ارائه خواهیم کرد. این راه‌حل، مسیری است که به علمای دین و دانشمندان امکان می‌دهد از هر دو ساحت اندیشه بشر یعنی دانش و دین، به نحوی روش‌مند و فلسفی در ساختار شناخته‌شده جامعه‌شناختی بهره برند و در عین حال با یکدیگر گفت‌وگو کنند. بخش آخر این نوشتار نیز به نتیجه‌گیری بحث و بیان رابطه دانش جامعه‌شناسی و دین با توجه به مقدمات ذکرشده در مقاله اختصاص خواهد داشت.