جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جهان اسلام با توجه به گستره و عمق آموزه های آسمانی خود به خوبی در می یابد که جامعه اسلامی در احادیث نبوی، امت چشم انداز نگر، برنامه محور و تلاش گر نامیده شده است؛ «افضل اعمال امتی انتظار الفرج من اله عزوجل»، «افضل جهاد امتی انتظار الفرج». بدین سان راز و رمز هویت امت خویش را با انتظار و چشم اندازنگری آورده است، و هم چنان نسبت افضل اعمال را با این چشم انداز که همان برنامه محوری است، یادآور شده است. در نهایت نیز به شاخص تلاش گری اشاره فرموده است که «...اعمال....»، «...جهاد...».بر همین اساس است که امت اسلامی در گذشته تاریخی خود توانسته است بنیادهای شکوفایی علم و فرهنگ و هنر و ... را پایه گذاری کند و میزبان علمی و فرهنگی اروپای قرون وسطی باشد. هر چند که آنان نمک خوردند و نمکدان شکستند و با تزویر و ناسپاسی بر مسلمین مسلط و مانع رشد و شکوفایی ایشان شدند.

ولی خدا جنبه آسمانی و نیروی تصرف در تکوین دارد. شخصیت نبی و رسول، افزون بر مقام ولایت، مقام دریافت و ابلاغ وحی، تبیین و توضیح وحی، مرجعیت دینی، رهبری و ریاست حکومت دینی را نیز عهده دار است. شخصیت امام و حجت از تمام آن مقامات، جز دریافت وحی، بهره می برد و تا عالم و آدم برجاست، این شخصیت الهی حضور دارد تا حکمت و لطف الهی نیاز انسان ها را در بر گیرد. این نوشتار نخست، به معرفی اجمالی امام و بیان جای گاه او به منزله تنها مصداق ولی ا... در عصر کنونی، واژه و اصطلاح شناسی ولایت، ماهیت ولایت، ولایت تکوینی و تشریعی، تاریخچه مباحث ولایت و مصادیق ولی می پردازد و سپس به نقد و بررسی دیدگاه های افراطی و تفریطی درباره امام باوری اشاره می کند و خاطرنشان می نماید که اعتقاد به ولایت امامان (ع) با عقیده به تفویض و غلو فاصله زیادی دارد.آن گاه پس از تبیین مبنا و اساس تصرفات تکوینی ولی خدا با استفاده از قواعد هستی شناسی فلسفی، به اثبات ولایت از منظر متون دینی (قرآن و روایات) اشاره می کند و در پایان، مهم ترین ویژگی های ولایت (خصایص ولایت) را بر می شمرد.

عضو هیات علمی موسسه آینده روشن (پژوهشکده مهدویت)، مدیر گروه آموزش تخصصی شیعه شناسی حوزه علمیه، جامعه المصطفی العالمیهاین نوشتار پیش درآمدی بر مقاصد و شیوه پژوهشی است که در شماره های دیگر در زمینه تبیین رویکرد عقلی ائمه (ع) به مسئله امامت و مهدویت ارایه می شود. کتب حدیثی در باب تبیین و اثبات امامت و مهدویت، ادله، قواعد و اصول عقلی (کلامی و فلسفی) مهمی را به کار برده اند. اصول کافی نمونه ای از کتاب های حدیثی در این زمینه است.پیشوایان معصوم (ع) با استفاده از این قواعد و اصول و بهره مندی از شیوه های مناسب منطقی، حقایق را در زمینه امامت و مهدویت به خوبی تبیین و اثبات نموده اند که در شماره های دیگر به شرح و تبیین آنها خواهیم پرداخت.

باور به مهدی (عج) از اصیلی ترین باورها نزد شیعیان آن حضرت است. این باور در رفتارهای آنان تجلی می یابد. حضور مهدی باوران در مسجد مقدس جمکران و سه شنبه شب ها، نمونه ای از این رفتارهاست. در این میان، رفتارهایی وجود دارد که با آموزه های مهدویت چندان سازگار نیست. این نوشته به عمده ترین آسیب های رفتاری می پردازد که جنبه اجتماعی دارد. نویسنده با حضور در آن مکان شریف در شب های چهارشنبه آن آسیب ها را توانسته برشمرد.

فرجام شناسی، از آموزه های الهیاتی دینی است که به دلیل مرتبط بودن با آینده نادیده بشر از مباحث جذاب و تاثیرگذار در ادیان به شمار می رود. در این میان، ادیان ابراهیمی تصویر روشن تری از آینده برای پیروان خود ترسیم کرده اند، چنان که در دینی هم چون مسیحیت این آموزه اصلی و کلامی و تاثیرگذار در اعتقادات به شمار می رود. بازگشت دوباره مسیح و داوری نهایی و بهشت و دوزخ از جمله مباحث فرجام شناختی در آیین مسیحیت است. درک درست این اندیشه در مسیحیت، نیازمند آشنایی بی واسطه با آراء و نوشته های الهیاتی اندیشه ورزان و صاحب نظران این دین است که در هر یک از سه فرقه کاتولیک، ارتدوکس و پروتستان قلم زده اند. در آیین پروتستان از آثار ارزش مند الهیاتی، کتاب نظام التعلیم فی علم اللاهوت القویم نوشته کشیش جیمز انس الامیرکانی است. از ویژگی بارز این کتاب شکل پرسش و پاسخی آن و نیز استنادات بی شمار به کتاب مقدس است که نویسنده در میان مباحث، ضمن طرح اندیشه های کاتولیکی به نقد آنها نیز می پردازد.

ارتباط با رهبران و پیشوایان دینی که هدایت گر انسان ها به مقصد والای انسانی بوده اند، همواره مورد توجه همگان به ویژه شیعیان بوده و این رابطه از دیرباز از زمان رسول گرامی اسلام (ص) تا دوران ائمه هدی (ع) ادامه داشته است، حتی این ارتباط در روزگارانی که برخی از امامان معصوم (ع) در قید و بند حکومت ها اسیر بودند، گسسته نشده است.از میان این همه دیدارهای گروهی یا فردی که با ائمه (ع) رخ داده، برخی ویژگی هایی دارند که آنها را از ملاقات های دیگر ممتاز می نماید و سبب شده مورخان و روایت گران آن را به صورتی ویژه نقل کنند و در منابع به ثبت نمایند.سفر کاروان قمی ها و جمعی از بزرگان و شیعیان از شهر قم به مقصد سامرا که به قصد زیارت امام عسکری (ع) اتفاق افتاد و در این ماجرا به دیدار امام عصر (عج) نائل شدند، نمونه ای از این دست است. این رخ داد از آن جهت اهمیت دارد که آن را به منزله سندی گویا بر ولادت و وجود امام مهدی (عج) به کار می برند و در برخی از منابع معتبر به آن اشاره شده است. این مقاله، به شرح این واقعه تاریخی و اتفاقاتی می پردازد که در آن رخ داده است.

اقوال مختلفی درباره نام و نسب مادر حضرت مهدی (عج) ذکر شده است. عالمانی چون کلینی، مسعودی، نعمانی، شیخ صدوق، شیخ مفید، شیخ طوسی، ابن خلکان، شیهد اول و... درباره نام و نسب مادر آن حضرت نظریاتی داشته اند. کلینی او را کنیزی سیاه از استان های شمالی سوران به نام (نوبه)، نعمانی، مسعودی، شیخ مفید و ابن خلکان مادر آن حضرت را کنیزی تربیت یافته در خانه حکیمه خاتون، شهید اول نام مادر آن حضرت را صیقل و شیخ صدوق، طوسی، طبری و اکثر محققان پس از شیخ طوسی مادر آن حضرت را نجس دختر پادشاه روم معرفی کرده اند. با وجود این که اکثر محققان کوشیده اند حدیث شیخ صدوق را اثبات کنند، به این حدیث نیز اشکالاتی کرده اند که این مقاله آنها را بررسی می کند.