جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاویل ، شیوه ای کهن در تفسیر متون مقدس است که سابقه آن به حماسه « ایلیاد و ادیسه» بر می گردد. درمیان مسلمانان، این روش، نخست در تاویل حروف مقطعه رخ نمود و آن گاه فرقه های گوناگون مانند معتزله، باطنیه ، اخوان الصفا، فلاسفه ، حروفیه ، عرفا و ... به تاویل «قرآن» و حدیث دست زدند. در عرفان، عروج از لفظ به معنا و سیر صعودی از عبارت به اشارت تاویل نام دارد که مبنای آن انسان است که با تحول و ارتقای وجودی به ادراک حقایق در هر مرتبه نائل می شود . مولانا در « مثنوی شریف» - که تفسیری عارفانه به شمار می رود- فراوان دست به تاویل می زند؛ روش او جمع بین ظاهر و باطن است. او الفاظ را به معنای حقیقی خود می گیرد که البته این جز با شهود باطنی و رویت درونی به دست نمی آید. او این معنا را با تمثیلهای متعدد و متنوع و دل انگیز به تصویر می کشد.

روسو سه «گفتار» مشهور دارد که این سه گفتار به علاوه «قرارداد اجتماعی» درمیان آثار او، درحقیقت بیانگر مراحل تکون اندیشه او درباره « جامعه مدنی » است. وی در نخستین گفتار خود به تقبیح و مذمت تمدن و جامعه مدنی که در آن مالکیت پدید آمده و مساوات و عدالت از میان انسانها رخت بربسته زبان گشوده، اما در دو گفتار دیگر به دنبال گفتار اول کوشیده است تا با لحاظ شرایطی خاص و بر اساس «قرارداد اجتماعی» جامعه مدنی را روایی و جواز بخشد. روسو بر خلاف لاک تشکیل جامعه مدنی را از ابتدا بر اساس قرارداد نانوشته اما منطوی در روابط میان انسانها نمی داند؛ از طرفی با هابس نیز که حکومت و قدرت را فوق قرارداد قرار می دهد موافق نیست، لیکن مدعی است که می توان جامعه مدنی را بر اساس «وجدان»، «قرارداد اجتماعی» و «اراده کلی» مستقر کرد اما در این صورت لازم است مردم به «قرارداد» و «وحدت» ناشی از آن که قوام جامعه بدان وابسته است التزام اخلاقی داشته باشند. در اینجا است که روسو از ضرورت « دین» برای حفظ وحدت جامعه و لزوم حمایت قانونی از آن سخن به میان می آورد. از این معنا به « دین مدنی » تعبیر شده است.

هدف این مقاله، تعیین ضوابطی منطقی و فراگیر برای گزینش بهترین اسلوب ساماندهی این معیارها می باشد و مراحل اساسی دستیابی بدان عبارت است از : اشاره های به نقش محوری معیارها و لزوم ارزیابی عملکردها؛ بررسی مقایسه ای اسلوبهای مولفان؛ عرضه الگویی مطلوب برای تبیین انواع به ظاهر متفاوت این اسلوبها؛ تشریح چگونگی عملکرد جمعی از صاحب نظران؛ و تعیین جایگاه نمونه ها در سلسله مراتب صعودی.

« اعیان ثابته » از اصطلاحات کلیدی عرفان ابن عربی است که معانی نزدیک به آن در مکاتب مختلف پیش از وی وجود داشته است. این اصطلاح بار اول به وسیله خود « ابن عربی» وضع شد و عارفان و فیلسوفان – به پیروی از وی – در مسائل متعددی از جمله « علم حق»، « تجلی حق » و «آفرینش» از آن استفاده کرده اند. ملاصدرا – بیانگذار حکمت متعالیه – در کتاب کبیر خود، الاسفارالاربعه، گاه با تمجید از ابن عربی این اصطلاح را به کار می برد و قول خویش را تایید می کند و گاه سخن ابن عربی در «اعیان ثابته » را به سخافت کلام معتزلیان در « ثابتات ازلی » می داند و آن را به گونه ای توجیه می کند. در این مقاله با عطف توجه به مساله « علم الهی پیش از خلقت» می کوشیم مفهوم « اعیان ثابته » در عرفان ابن عربی و حکمت متعالیه صدرایی را – به قدر وسع – آشکار کنیم . در پایان مقاله با تحلیلی کوتاه از دیدگاه ملاصدرا در « اعیان ثابته» بیان شده است که اصول «حکمت متعالیه » ملاصدرا با قول به « اعیان ثابته » آنگونه که مقصود ابن عربی است منافات دارد.

گرچه روانشناسی کودک به مفهوم امروزی ، محصول فکری دوران تاریخی خاصی است و در قرون میانه نزد اهل تحقیق چه در میان مسلمان و چه پیروان سایر ادیان، به این مفهوم، ناشناخته محسوب می شود با اینهمه متون کلامی فلسفی، تاریخی و ادبی مسلمانان مشحون از اشارات به کودکی و ویژگیهای آن است. فرانتس روزنتال در این مقاله می کوشد رویکردهای گوناگون مسلمانان را به این مقوله در بستر مکاتب مهم کلامی ، آثار ، فلسفی ، کتابهای صوفیانه ، و نیز متون تاریخی و ادبی که به تصادف به این موضوع پرداخته اند، طرح و معرفی کند. منابع وی معتبر و اصیل است و این تحقیق حکایت از دقت نظر و بهره گیری زیرکانه او از منابع دارد.

مغیره بن شعبه، که او را در زمره دهاه اربعه عرب شمرده اند، هم از حیث اندیشه و روش با سه داهی دیگر متفاوت است، و هم بر خلاف شهرت تاریخی اش چندان شناخته نیست. در این نوشتار، آن بخش از رویدادهای نیمه نخست سده اول هجری که به نحوی مغیره بن شعبه در آنها نقش داشته است، به ترتیب زمان وقوع حوادث بررسی، و زندگی وی از بدو مسلمان شدن تا هنگام مرگ پی گیری می شود. سپس با نگاهی به برش طولی تاریخ نیم قرن اول هجری، به شناسایی و معرفی شخصیت واقعی مغیره بن شعبه و عوامل موثر و دخیل در تکوین شخصیت سیاسی او پرداخته می شود.

سیدمحمد بن فلاح بن هبه الله (د 870ق) ازشاگردان شیخ احمد بن فهد حلی (د 841ق) بود که نهضتی را در مناطق جنوب شرقی عراق و خوزستان رهبری کرد، و حکومت مستقل شیعه مذهب مشعشعیان را تشکیل داد. در حوزه مطالعاتی که درباره مشعشعیان صورت گرفته، دیدگاهها و اندیشه های سیدمحمدبن فلاح ازاهمیت بسیاری برخوردار است. هدف این نوشتار بررسی آموزه مهدویت در اندیشه های رهبر مشعشعیان است، موردی که چون و چراهای بسیاری را در میان نویسندگان منابع و پژوهشهای نوین موجب شده است. برای رسیدن به این مهم، سرچشمه آگاهیها به دو حوزه تقسیم شده اند: نخست ، روایت منابع اصیل غیر مشعشعی درخصوص دعوی مهدویت سیدمحمدبن فلاح طرح شده، سپس تنها اثر به جا مانده از او، یعنی کلام المهدی بررسی شده است. فرض بنیادی این نوشتار، نشان دادن اختلاف روایت منابع غیر مشعشعی با کلام المهدی است ، که در آن ، سیدمحمدبن فلاح از خود به عنوان نایب و حجاب امام غایب (ع) نام می برد.

یکی از معاملات مرسوم در جامعه ما « رهن و اجاره » در موضع اجاره اشیاست. آیا این نوع معامله مشروعیت دارد؟ آیا می توان درعقد اجاره شرط رهن کرد؟ درصورتی که شرط رهن درعقد اجاره صحیح باشد، آیا مرتهن (موجر) حق استفاده از عین مرهونه را دارد؟ آیا رهن کامل در اجاره صحیح است؟ آیا « رهن و اجاره » را می توان نوعی « شرط رهن در عقد اجاره » دانست؟ اینها سوالاتی است که در این مقاله بررسی می شود.