جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اين نوشتار، مسئلة ولوج روح در کالبد جنين را به‌روش توصيفي ـ مقايسه‌اي از ديدگاه اماميه و کاتوليک به تحليل پرداخته و به اين نتيجه رسيده است که کاتوليک نفخ روح را مقارن با لقاح مي‌داند. اين ديدگاه از قرن هفدهم به بعد ظهور يافت؛ چه اينکه در قرن‌هاي قبل از آن، عالمان مسيحي ميان جنين شکل‌گرفته و جنين شکل‌نگرفته تمايز قائل بودند. آنان بر اين باور بودند که جنين زماني شکل‌ گرفته است که از نظر جسمي و فيزيکي کامل شده و آمادة تعلق روح و پذيرش ‌باشد. عالمان اماميه براي رشد و تکامل جنين مراحل مختلفي را برشمرده‌اند و معتقدند که دميده شدن روح در مرحلة کامل شدن اعضا و جوارح است؛ ولي براي آن، وقت معيني را ذکر نمي‌کنند. طبق برداشت از احاديث مأثور از اهل‌بيت، نفخ روح در جنين پس از کامل شدن چهارماهگي اتفاق مي‌افتد. اين نظريه با نتايج تحقيقات علمي نيز مطابقت دارد.

دين اسلام و آيين بودايي، دو مکتب بزرگ با پيروان بسيار در جهان هستند که با وجود تفاوت‌هاي زياد، نقاط مشترک فراواني نيز دارند. اولين برخوردها ميان اين دو در همان سال‌هاي نخستين ظهور اسلام در مرزهاي شرقي ايران و شمال هند رخ داد و چند قرن بعد با حملة ترکان غزنوي به اوج خود رسيد. تاکنون بررسي‌هاي متعددي درخصوص نگاه مسلمانان به بوداييان صورت پذيرفته است؛ اما آنچه نياز به بررسي بيشتر دارد، ديدگاه بوداييان به اسلام به‌عنوان يک آيين تازه‌وارد است. اولين‌بار و در اوايل قرن يازدهم ميلادي، بوداييان در مجموعة متوني به‌نام «کاله‌چکره تنتره» که متعلق به مکتب وجره‌يانه است، به اسلام و عقايد و آداب مسلمانان اشاره کرده و آن را از منظر خود تحليل نموده‌اند. نويسندگان اين متون با وجود برخي تمجيدات، ارزيابي نامطلوبي از اسلام ارائه می‌دهند و در قالب يک اسطورة قديمي بيان مي‌کنند که آيين مهاجمان مسلمان يک نظام شيطاني است که نهايتاً توسط پادشاهي بودايي از بين خواهد رفت. اين تحقيق که به روش کتابخانه‌ای انجام گرفته، بر آن است که ضمن معرفي متون کاله‌چکره تنتره، به بررسي ديدگاه بوداييان آن روزگار دربارة مسلمانان بپردازد و اميد دارد که زمينه‌اي را براي شناخت بيشتر اين دو دين از يکديگر فراهم آورد.

آيين بودا در قرن هفتم هجري همراه سپاهيان مغول و در دورة دوم هجوم آنها به‌فرماندهي هلاکو وارد ايران شد. دين بودا داراي سه فرقة اصلی تيره‌واده (هينه‌يانه)، مهايانه و وجريانه است. از زمان هلاكو به بعد، ايران يکي از مراکز مهم رشد و گسترش افکار بودایي بوده است و ازآنجاکه بسياري از ايلخانان مغول پيرو وجريانه بودند، سعي و تلاش فراواني براي بسط دين بودایي به‌کار بردند و در اندک ‌زماني سيل بخشيان، لاماهاي تبتي و راهبانان بودایي تبت، مغولستان، سرزمين اويغور و حتي هند به ايران سرازير شد. آباقاخان و ارغون در رواج دين بودایي تلاش فراواني مبذول داشتند و در دورة آنان دين بودایي در ايران گسترش زيادي يافت. دربارة حضور و نفوذ اين آيين در ايران ـ دست‌کم در دورة حضور ايلخانان ـ تحقيقاتي انجام شده؛ اما هدف اصلي پژوهش حاضر واکاوي مؤلفه‌هاي اثرپذير در فرهنگ ايراني از آيين بودا در دورة تاريخي مورد بحث است. مقاله به‌شيوة توصيفي ـ تحليلي مبتني بر يک مطالعة تاريخي، به بازشناسايي ردپاي مفاهيم آيين بودايي در آثار فرهنگي عهد ايلخاني مي‌پردازد. دستاورد مهم پژوهش این بوده است که در تاريخ ايران عصر ايلخاني مي‌توان در مواضع متعددي ردپاي بوديسم را در آثار فرهنگي، نظير نوشته‌هاي نخبگان و انديشمندان علمي و ادبي، تصوف، معماري معابد و هنر نقاشي مشاهده کرد که اين موضوعات تاکنون کمتر مورد توجه محققان واقع شده است. بدين لحاظ، رهيافت پژوهشي مقاله ارائة مصاديقي از اين اثرپذيري انگاره‌هاي فرهنگي با مستندات تاريخي مبرهن است، که زوايا و افق‌هاي جديدي را در پژوهش‌هاي تاريخ اديان به روي محققان به تصوير خواهد کشيد.

در قرآن از ميان اقوام و پيروان اديان، بيشترين سخن دربارة يهود بوده و بيشترين انحطاط اخلاقي به آنان نسبت داده شده است؛ ازهمین‌رو اين امر نيازمند تبيين و بررسي ريشه‌ها و مؤلفه‌هاي اساسي انحطاط اخلاقي‌ يهود در قرآن است که با استفاده از روش تحليل محتواي کيفي و توصيفي، از طريق کدگذاري باز و مقوله‌بندي تمام ويژگي‌هاي ناپسند اعتقادي، اخلاقي و رفتاري يهود و سپس از طريق کدگذاري بسته، به بررسی و تحلیل اوصاف ناپسند اخلاقي يهود پرداخته شده است. با بررسي واژگان، مضامين و مفاهيم آيات قرآن، ابتدا ويژگي‌هاي عمومي يهود و سپس مهم‌‌ترين صفات اخلاقي ناپسند‌شان مشخص شده‌‌ است و در آخر، مهم‌ترين خصوصيات اعتقادي و اخلاقي يهود، براي دستيابي به هدف تحقيق و تعيين عوامل اصلي انحطاط يهود، به‌عنوان آورده‌هاي طولي در اين امور ذکر شده است: 1. حس‌گرايي و معرفت‌شناسي تجربي و به‌تبع آن، مادي‌گرايي و نژاد‌پرستي؛ 2. پيروي از هواهاي نفساني، موتور محرک انحطاط اخلاقي يهود شمرده شده است؛ 3. عصيان عالمانه، متأثر از عامل 1و2 به‌عنوان مجري انحطاط اخلاقي يهود به‌شمار آمده است.

مسيحيان بر اين باورند که عيسي(ع) به‌صليب رفته و کشته شده است. مسلمانان در مقابل، بر اين باورند که او به‌صليب نرفته و کشته نشده است. اناجيل، يهوداي اسخريوطي را که يکي از حواريون است، خائن معرفي کرده است و برخي مسلمانان نيز متأثر از اناجيل، يهوداي خائن را کسي دانسته‌اند که به‌شکل عيسي(ع) درآمده و به‌جاي او کشته شده است. ازاين‌رو اين نوشتار درصدد بررسي اين مطلب است که آيا يهودای اسخريوطي خائن به عيسي(ع) يا فدايي ايشان بوده است؟ اين پژوهش با استفاده از روش نقلي و تحليلي، ضمن اثبات بالا بودن ايمان حواريون و خائن نبودن ايشان، ثابت کرده است که يکي از حواريون، داوطلبانه فدايي عيسي شده و براساس منابع اسلامي و ارائة شواهدي از منابع مسيحي، به اين جمع‌بندي رسيده است که آن حواري، يهوداي اسخريوطي است.

بازخواني پايه‌هاي اديان، زواياي جديدي از رشد انديشة بشري و تأثير و تأثر اديان را مي‌نماياند. اين تحقيق که از نظر هدف بنیادی است با روش توصيفي ـ تحليلي با رویکرد کیفی به مطالعه کتابخانه‌ای پرداخته است. خرد ميزان داوری بوده و آخرين ويرايش بنيان‌هاي اعتقادي بهدينان به روایت خورشيديان، در ترجمة اوستاي ساسانفر بررسي شده و به اين نتايج رسيده است: همة اصول ذکرشده، اعتقادي يا بنياد عقيدتي نيستند. گزارش ساسانفر از اوستاي کهن با ديدگاه نويسندگان بنام حوزة اشويي مطابقت کامل ندارد و در کنار زمزمة افراطي اعتماد به دانش، پايبندي به اصول ترجمه تأييد نمي‌شود؛ عيبي که ابهام‌هاي جديدي در بهديني منتشر مي‌کند. گاه برداشت‌هاي ساسانفر در تضاد با چکامه‌هاي اَشوزرتشت به‌نظر مي‌رسد. اوج ناسازگاري در باور به اهورامزدا و ناديده گرفتن اهريمن مشاهده مي‌شود. نبوت اَشوزرتشت پذيرش يا رد نشده است. فقدان برخي از بنيادهاي اشويي در گاتاها، اثر انديشة اشوزرتشت بر بهديني امروز را کم‌رنگ مي‌نماياند.

پرستشگاه و فضاي قدسي، يکي از مباحث بنيادين در بين اديان گوناگون است که تبيين و تحليل ابعاد آن، از جهات مختلفي همواره قابل بحث است. ضرورت و اهميت پرستشگاه از آنجا ناشي مي‌شود که به‌هرروي از همان آغاز حيات، آدمي همواره در کوشش بوده است تا بتواند فضايي معنوي برای ارتباط با عالم ماوراء را بنيان نهد. جايگاهي مقدس که در اديان مختلف از آن به‌عنوان مرکز عالم و نقطة اتصال با معبود سخن رفته است. دو آيين زرتشت و بودا، اگرچه در مباني، فرهنگ و جهان‌بيني و اصول اعتقادي با يکديگر تفاوت دارند، در تعاليم اخلاقي و برخي آموزه‌ها و مناسک داراي نقاط اشتراک‌اند. ازجمله نقاط مشترک در دو سنت زرتشتي و بودايي مي‌توان به حضور پرستشگاه و قداست آن اشاره کرد. پرستشگاه در دو سنت زرتشتي و بودايي، ازآنجاکه امر مقدس را به‌ظهور مي‌رساند، قداست مي‌يابد. در دو سنت زرتشتي و بودايي، اين اعتقاد ريشه دارد که انسان تنها در اين فضا مي‌تواند با جهان ديگر، يعني جهان خدايان و نياکان، ارتباط داشته باشد. زرتشتيان و بوداييان در پرستشگاه، مناسک و آيين‌هاي قدسي خود را برگزار مي‌کنند. به‌بياني‌ديگر، در دو سنت زرتشتي و بودايي، اين انديشه حضور دارد که در فضاي قدسي پرستشگاه، اجراي آيين‌هاي مقدس، شيوه‌هاي درست هدايت و تربيت معنوي تحقق مي‌يابد و گذار از مرتبه‌اي به مرتبة ديگر در حيات معنوي امکان‌پذير مي‌شود. افزون بر اين، در سنت زرتشتي و بودايي از طريق حضور در پرستشگاه است که با ارائة احکامي قانونمند، زمينة مطلوب براي تقليل رنج و خشنودي ايزدان فراهم مي‌شود. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی می باشد.

مي‌توان ادعا کرد که اخلاق رکني اساسي و پاية مشترک فطرت تمام انسان‌هاست؛ ازاين‌رو زبان مشترکي براي گفت‌وگو و مقايسه بين ظرفيت‌هاي مختلف اديان محسوب مي‌شود که تحت عنوان نظام اخلاقي مورد بررسي قرار مي‌گيرد. اين نظام اخلاقي داراي اجزا و عناصري است که کدهاي اخلاقي اصلي‌ترين آن است. کد اخلاقي اهيمسا يکي از مهم‌ترين دستورها در نظام اخلاقي آیين بوداست. طبق اين اصل، انسان بايد از آسيب رساندن به موجودات جاندار اجتناب کند و اگر چنين چيزي محقق نشود، گرفتار کرمة بدي خواهد شد که طبق اعتقاد به تناسخ، در زندگي بعدي او اثر منفي خواهد داشت. مي‌توان گفت که مهم‌ترين اثر اين‌ کد اخلاقي، صلح در جهان است که به‌عنوان يک اصل در جهان براي انسان‌ها شناخته مي‌شود. در اين نوشتار به روش توصیفی ـ تحلیلی کد اخلاقي اهيمسا با بهره‌گيري از منابع ديني آنان تبيين شده، در ادامه لوازم و تعارض و راه‌حل‌هاي آن بیان می‌گردد.

مسائل محيط‌زيستي و منابع طبيعي از اهميت بسزايي در جوامع انساني برخوردار است؛ لذا شناخت رويکردهاي متفاوت دربارة آنها نقش بسزايي در سلامت، بهداشت، رشد، حيات و بقای انسان و جانداران دارد. هدف پژوهش، بررسي تطبيقي رويکردهاي الهياتي و غيرالهياتي در حوزة منابع زيستي و طبيعي است. سؤال پژوهش بررسي چگونگي رويکردهاي الهياتي در حوزة منابع زيستي و طبيعي است. پژوهش حاضر به‌روش توصيفي‌ـ تحليلي صورت پذيرفته است. از يافته‌هاي پژوهش و در مقام مقايسة ديدگاه‌ها مي‌توان به اين نتيجه دست يافت که ديدگاه‌هاي غيرتوحيدي عموماً قائل به احترام به طبيعت و پرهيز از ضرر به آن‌اند که در اين حوزه با ديدگاه توحيدي مشترک‌اند؛ با اين تفاوت که در ديدگاه‌هاي توحيدي، انتساب طبيعت به خداوند مورد توجه بوده و وظايفي در اين‌باره تعيين شده است؛ اما طبيعت در آموزه‌هاي اسلام در مقياسي بالاتر از ساير مکاتب غيرتوحيدي و توحيدي مورد تأييد قرار گرفته و ضمن تأکيد بر انتساب به خداوند متعال، در سه حوزة قرآن، احاديث و عقلانيت، به‌طور مبسوط به تبيين احکام، آثار و وظايف انسان‌ها در قبال آن پرداخته است.