جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اهميت و ضرورت معرفت نفس مورد تأکيد هريک از قديسان و عالمان سنت‌هاي بزرگ بوده است. در اين ميان، کاترين سينايي، عارف قرن چهاردهم میلادی و از شخصيت‌هاي برجسته در تاريخ کليسا، که تأثير زيادي بر ادبيات ايتاليايي و کليساي کاتوليک گذاشت نيز به اين موضوع مهم پرداخته است. پرسش‌هايي که در اين مقاله به آنها پرداخته مي‌شود، از این قرار است: ضرورت دستيابي به معرفت نفس چيست؟ راه‌هاي رسيدن به آن کدام است؟ چه موانعي بر سر راه معرفت نفس وجود دارد؟ و پيامد و نتايج حاصله از معرفت نفس چيست؟ درواقع کاترين پاية الهيات خود را بر معرفت نفس بنا نهاد. به‌نظر او، معرفت نفس موجب معرفت به خداوند، کامل کردن عشق به پروردگار و از بين رفتن جهل و بيداري آدمي مي‌شود. ازجمله راه‌هاي رسيدن به معرفت نفس، مورد لطف خداوند قرار گرفتن است و اينکه فرد، راضي به رضاي الهي باشد و ارادة خود را با ارادة الهي هماهنگ کند. از ديگر راه‌هاي رسيدن به معرفت نفس، متواضع بودن و دعا و شب‌زنده‌داري است. از موانع معرفت نفس در نظر کاترين، حب نفس و غرور است که به‌نظر او، منشأ تمام بيماري‌هاست. از نتايج و ثمرات معرفت نفس، درک نيازمندي به خداوند و هيچ انگاشتن خود، نفرت از گناهان و خطاهاي خود و شناخت نيکي و مهرباني خداوند، شناخت خداوند، عشق به خداوند، عشق به همسايه و در نهايت، والاترين ثمرة آن، اتحاد و اتصال به خداوند است.

نظرية «يين» و «يانگ» از بنيادي‌ترين ايده‌هاي فلسفي در تاريخ تفکر چين باستان است که به‌منظور تبيين و توجيه محيط کيهاني و موقعيت‌هاي انساني، ابداع شده است. اين نظريه بي‌گمان طبيعت و انسان را ماهيتاً متجانس لحاظ می‌کند و قوانين حاکم بر طبيعت را ساري در انسان مي‌داند. مقالة پیش‌‌رو با اتخاذ رهيافت تاريخي و تحليلي، در پي طرح اين ادعاست که نوآوري مکتب «يين‌يانگ» تنها در حد گردآوري اوليه و انتظام متعاقب باورهاي باستاني چين بوده و آموزه‌هاي آن همواره در لايه‌هاي پنهاني فرهنگ چيني از قبل وجود داشته است. يافته‌هاي این پژوهش حکايت از اين دارند که جان‌باوري، قول به همساني انسان و جهان، فرض حضور نيروهاي مذکر و مونث در تمام شئون حيات، و نيز رواج علوم و فنون غريبه به‌واسطة طبقة فانگ‌شيه از مهم‌ترين زمينه‌هاي اعتقادي ظهور مکتب يين‌يانگ است و اينکه کساني مثل تسوين و تونگ‌چونگ‌شو نه مبدع، بلکه در اصل تنها مدوِنان و مروجان نظريات سنتي چين باستان در قالب يک نظام فکري بوده‌اند.

درخت يکي از مظاهر طبيعت است که در طول تاريخ و در گستره‌اي وسيع مورد توجه و حتي پرستش انسان‌ها بوده است. مسئلة اصلي اين تحقيق مربوط به تقدس برخي درختان در بلوچستان ايران و فلسفة اين تقدس است. درخت به‌دلیل ويژگي‌هايي چون طول عمر، عمودي بودن و چرخة حيات، نماد هستي، جاودانگي و مظهر قدرت و رستاخيز بوده است. به‌نظر مي‌رسد، درختاني که بازتاب‌دهندة حداکثري اين ويژگي‌ها بوده‌اند، رازآلوده‌تر و حيرت‌انگيزتر بوده و موجب تواضع و تعظيم انسان مي‌شده‌اند. در بلوچستان موارد متعددي از اين درختان کهن‌سال وجود داشته است که مردم با دخيل بستن بدان‌ها، حاجات خود را از آنها طلب مي‌کرده‌اند و براي رضايت آنها نذر‌ها و قرباني‌ها انجام مي‌داده‌اند. اعتقاد به ارتباط ميان درختان سربه‌فلک‌کشيده و عالمي که آن را محل تعيين مقدرات مي‌دانستند و انتظار رفع نيازهايي که در شرايط عادي اميدي به رفع آنها نبوده، از مهم‌ترين عوامل تقديس اين درختان بوده است. ازاين‌رو مردم اقدام به قرباني يا تقديم نذورات گوناگون در پاي اين درختان و بستن دخيل بر آنها مي‌کنند تا با تحريک و تأثيرگذاري بر آنها به هدف خود نائل آيند. اين مقاله با استفاده از منابع مکتوب و نيز با روش ميداني و از طريق گفت‌وگو با افراد کهن‌سال اين منطقه فراهم شده است و هدف از آن بررسي پيشينة عقيدتي مردمي است که روزگاري در اين منطقه مي‌زيسته‌اند و درختان مقدس در زندگي ايماني آنها و در لحظات حساس حيات آنان نقش پررنگي را ايفا مي‌کرده است.

پولس به‌عنوان بحث‌انگيزترين الهي‌دان مسيحي، که برخي او را مؤسس دوم شريعت مسيحي مي‌دانند، سخناني دربارة انسان و شايد با محوريت انسان دارد که به‌راستي اساس انديشه‌هاي الهياتي او در مسيحيت است؛ ايده‌هايي دربارة چيستي انسان، معيار انسانيت، ويژگي‌هاي روح، اختيار، سرشت انساني، کرامت انسان و...، که همچون ريسماني انديشه‌هاي پولس را به‌هم متصل مي‌کند. استنباط و بررسي اين انديشه‌ها نقش ويژه‌اي در فهم مسيحيت پولسي دارد. روش ابتکاري نگارنده براي استنباط انديشه‌هاي پولس، صرفاً استفاده از نامه‌هاي او براي تفسير انديشه‌هاي او (تفسير پولس به پولس) بوده و براي نقد اين انديشه‌ها بر آموزه‌هاي کتاب مقدس تأکید شده است تا از اين منظر به تصوير دقيقي از انديشه‌هاي انسان‌شناختي او و نقدهاي آن نائل آيد.

بحث مسيح‌شناسي از مباحث بسيار مهم در مسيحيت است که همواره مورد توجه پژوهشگران حوزة اديان قرار گرفته است. در دورة اولية مسيحيت، اين بحث محل مناقشة الهي‌دانان مسيحي بود و به همين دليل اين دين، فرايند بررسي ماهيت عيسي مسيح(ع) را در شوراهايي مانند شوراي نيقيه مطرح و ماهيت الوهي عيسي مسيح(ع) را تثبيت کرده است و اين نظرية الوهيت عيسي(ع) تاکنون به‌عنوان يک اصل کلي مورد قبول مسيحيان است؛ ازاين‌رو همواره منتقداني از درون مسيحيت و خارج آن نسبت‌به اين طرز تلقي نقد داشته و آن را مورد ارزيابي قرار داده‌اند. در اين ميان، علامه بلاغي نيز ازجمله منتقداني است که با رويکرد کلامي ـ انتقادي خود، عيسي مسيح را به‌عنوان اقنومي از اقانيم سه‌گانة تثليث مورد بررسي و نقد قرار داده است. اين نوشتار با روش تبييني‌ ـ تحليلي به بررسي آرای کلامي علامه بلاغي در اين زمينه پرداخته و نشان داده است که چگونه علامه بلاغي ماهيت الوهي عيسي مسيح(ع) و پسر خدا بودن وي را به‌چالش کشيده و براساس استدلال‌هاي عقلي و همچنين براساس شواهد کتاب مقدس اثبات کرده است که اين گزاره‌ها در بحث مسيح‌شناسي قابل دفاع نیستند و اساساً مردودند.

فهم چيستي «روح» در متون مقدس، از پيچيدگي خاصي برخوردار است. از‌جمله مصاديق اين پيچيدگي، کارکرد و هدف از خلقت روح به‌عنوان مخلوقي از خداوند است. در عهدين و قرآن کريم، روح، در دو حوزة آفرينش انسان و نزول وحي و قيامت مطرح شده است. ارتباط روح به‌عنوان ياريگر پيامبر در امر نبوت، که عمدتاً در حوزة دوم قرار مي‌گيرد، از تأکيدات اديان ابراهيمي است که در ارتباط بينامتني قرآن کريم با متون پيشين، مي‌توان به تفسير بهتري از آن دست يافت. در مقايسة قرآن کريم با کتاب مقدس، شباهت‌ها و تفاوت‌هايي در پيوند با اين دو متغير به‌دست مي‌آيد که با توجه به برخي وجوه مشترک، افتراقات آن نيز حائز اهميت است. مقايسه بينامتني در اين مقوله، بيانگر مواضع متمايز قرآن کريم است. اين مواضع در سه محور تبيين مي‌شود: رابطة بين قرآن و عهدين در اين زمينه، گاه رابطة سلبي ـ حذفي، گاه رابطة ايجابي و گاه رابطة اصلاحي و تغيير است. جستار پيش رو، ابعاد و جنبه‌هاي گونه‌گون اين سه رابطه را مورد واکاوي قرار مي‌دهد.

در آيات قرآن به مسئلة جنگ و جهاد پرداخته شده است و در ذهن برخي اين پرسش را ايجاد کرده که آیا اسلام دين جنگ و خشونت است؟! پژوهش حاضر با تکيه بر روش توصيفي ـ تحليلي به‌دنبال پاسخ به اين پرسش است که آيا تشريعات و قوانين مطرح‌شده منحصر به تعاليم قرآن است يا در اديان دیگر نيز به آن پرداخته شده است؟ براي يافتن پاسخ این پرسش، مباحثي همچون جواز جهاد، انواع آن، اهداف جهاد و آداب کلي جهاد در قرآن و تورات، بررسي شده است. دستاورد حاصل از اين پژوهش نشان مي‌دهد اين پندار که جنگ و مسائل پيرامون آن فقط مختص اسلام است و صرفاً در تعاليم قرآني يافت می‌شود، انگاره‌اي نادرست است. جنگ و تمامي نکات مربوط به آن، در تورات نيز بيان شده است و معادل تعاليم اسلامي تلقي مي‌شود.