جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حکومت‌ها براساس نگرش خاص به انسان و هستی، جامعه و... شکل می‌گیرد که تغییر در نگرش‌ها منجر به تغییر در اهداف، اصول، شکل و روش حکومت می‌شود. حکومت دینی مبتنی بر باورهای اساسی از جمله مبانی انسان‌شناختی، جامعه‌شناختی و دین‌شناختی است که هر کدام مسائل خاصی را در حکومت به دنبال می‌آورد، در این میان تفاوت عمیقی بین مبانی حکومت دینی و غیردینی وجود دارد که در حد اجمال به آنها اشاره خواهیم کرد. مبانی انسان‌شناسانه عبارت است از هدفمندی خلقت انسان و هستی، وسعت وجودی انسان و آزادی و آگاهی(اختیار) است. مبانی جامعه‌شناختی، شکل‌گیری پیوند جدید ایمانی بین افراد. مبانی دین‌شناختی: پیوند جدایی‌ناپذیر میان دین و سیاست. ما در این تحقیق با استفاده از داده‌های وحیانی به تبیین و تحلیل نظریه اسلام در باب مبانی حکومت با روش تلفیقی می‌پردازیم تا به نتیجه مطلوب برسیم.

کشف و تبیین راهکارهای مؤثر برای کارآمدی حکومت دینی از موضوعات مهمی است که مدیران نظام اسلامی باید به آن توجه جدی داشته باشند. در حکومت دینی والاترین هدف، راهنمایی و آموزش و تهذیب همه‌جانبه مردم به وسیله تعالیم الهی است. بنابراین مهم‌ترین شاخصه‌های کارآمدی حکومت دینی، رشد و تعالی مردم و نیل به سعادت دنیا و آخرت است. خودسازی مردم نقش کلیدی و اساسی در تحقق این شاخصه‌ها و در نتیجه، کارآمدی حکومت دینی دارد. با تقوا وخودسازی از ورود تفکر غیردینی سکولار و اومانیست در بدنه حکومت ممانعت به عمل خواهد آمد. این پژوهش درصدد پاسخ به این سؤال است که آیا خودسازی مردم تأثیری در کارآمدی حکومت دینی دارد؟ یافته‌ها حاکی از آن است که؛ خودسازی و رعایت تقوای الهی موجب تقویت ایمان به خدا و تهذیب و تربیت روح و همه باورهای دینی می‌شود. نکته حائز اهمیت این است که، فرد مؤمن با اطاعت از ولی امر مسلمین و اجرای احکام الهی، خداوند متعال را بندگی کرده و در نهایت حدود الهی را در جامعه رعایت می‌کند و این یکی از مؤثرترین عوامل در کارآمدی حکومت دینی است. نقش خودسازی با کارآمدی حکومت دینی محور بحث مقاله حاضر است که با هدف کشف و تبیین میزان تأثیرگذاری، خودسازی مردم بر کارآمدی حکومت دینی تلاش کرده است، با رویکرد قرآنی و روایی و روش توصیفی _ تحلیلی ابعاد این بحث را تبیین کند.

مقالۀ حاضر به دنبال بررسی گفتمان کارآمد و مؤثر تناصح و تعاون در روابط حاکمان و مردم است که در نهایت منتهی به ایجاد و پیشرفت جامعۀ صالح می‌شود. نویسندگان با استفاده از خطبه 216 نهج‌البلاغه به بررسی و تحلیل ماهیّت روابط و حقوق متقابل مردم و حکومت پرداخته و با الهام از خطبۀ مذکور به استخراج و تبیین یک گفتمان راهبردی برای تنظیم این روابط پرداخته‌اند. روش پژوهش این مقاله به صورت کتابخانه‌ای و کیفی است به نحوی که مباحث مدّنظر در حوزۀ روابط و حقوق و هم‌افزایی‌های حکومت و مردم از منظر امیرالمؤمنین علی؟ع؟ مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است و در آخر نیز نتیجه به دست آمده این است که ایجاد نظام الفت بین مردم و حاکمان منتهی به تناصح و تعامل ایشان با یکدیگر خواهد شد و با حرکت هر کدام در ریل مناسب، مؤلّفه‌های جامعه صالح در اجتماع نمودار خواهد شد.

هر حکومتی براساس نگرش خاصی به انسان، هستی، جامعه و... شکل گرفته است حکومت دینی نیز برخاسته از نگرش‌هایی(باورهای اساسی) است که تغییر در آنها به تغییر در اهداف، اصول، شکل و روش حکومت منجر می‌شود. از جمله مبانی حکومت دینی، مبانی معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی است که هر کدام مسائل خاصی را به دنبال می‌آورد در این میان تفاوت عمیقی بین مبانی حکومت دینی و غیردینی وجود دارد که در حد اجمال به آنها اشاره خواهیم کرد. مبانی معرفت‌شناختی حکومت دینی عبارت است از: واقع‌گرایی و نفی حس‌گرایی. مبانی هستی‌شناسانه عبارت است از نظام‌مندی خلقت، عدم انحصار هستی در عالم ماده و توحید ربوبی. ما در این تحقیق تلاش نموده‌ایم با استفاده از داده‌های وحیانی به تبیین و تحلیل نظریه اسلام در باب مبانی حکومت با روش تلفیقی بپردازیم تا به نتیجه مطلوب برسیم.

انقلاب‌هایی که به وجود می‌آیند به لحاظ آرمان‌هایی که دارند به دو نوع تقسیم می‌شوند: انقلاب‌هایی که آرمان‌شان فقط دنیوی می‌باشد و انقلاب‌هایی که آرمان‌شان رفاه مادی و سعادت اخروی می‌باشد. حکومت پنج سالۀ امیرالمؤمنین؟ع؟ و جمهوری اسلامی از نوع دوم می‌باشد؛ اما وقتی تاریخ حکومت علوی مورد پژوهش قرار می‌گیرد مشخص می‌شود که برخی از آرمان‌های اسلامی در دوران ایشان تحقق نیافته است. در جمهوری اسلامی هم علیرغم پیشرفت‌های فراوان؛ اما هنوز برخی از اهداف انقلاب تحقق نیافته است. در این نوشتار با تطبیق دوران حکومت علوی با جمهوری اسلامی، موانع عدم تحقق آرمان‌های اسلامی بررسی می‌گردد.

این مقاله با هدف تبیین نقش حکومت اسلامی در مواجهه با چالش‌های فرهنگی عصر غیبت با روش توصیفی _ تحلیلی، نگارش یافته و یافته‌های آن نشان می‌دهد که حکومت اسلامی با تحت تأثیر قرار دادن متغیرهـای زمینه‌ساز، روند مواجهه با چالش‌های فرهنگی عصرغیبت را تحت تأثیر قرار می‌دهد. حکومت اسلامی مظهر ولایت خدای تعالی است و به اندیشه‌ها و باورها و گرایش‌ها و سنت‌ها و رفتارهای مردم در عصر غیبت، سمت و سوی خاص الهی می‏دهد. فرهنگ استکباری، انسان‌محوری، حق‌ستیزی، ظلم، تعصب نژادی، خرافه‌گرایی، ابتذال شدید اخلاقی و هرج و مرج جنسی که در قالب بردگی هوای نفس و شیطان و دنیا، جلوه می‌کند، صورت و شکل مدرن شدۀ جاهلیت پیش از اسلام است و از مهم‌ترین چالش‌های فرهنگی عصرغیبت می‌باشد. حکومت اسلامی، بینش و گرایش و کنش مردم را بر مدار توحید تنظیم می‌کند و باعث می‌شود مردم به خویش و جهان‌ هستى نگاهى درست و بصیرتی افکنده و هماهنگ و متناسب با تکوین و فطرت در مسیر طاعت و قرب خدای تعالی سیر نمایند.

حکمرانی شایسته از اهداف تمامی انبیاء بوده که در آموزه‌های دین اسلام اهمیت آن به غایت خود رسیده است. در عصر حاضر توجه به شاخصه‌های مهم حکمرانی شایسته براساس آموزه‌های دینی و الگو قرار دادن آن حائزاهمیت است که می‌تواند، نقش الگو دهی به حکومت‌های اسلامی و حتی غیراسلامی را داشته باشد. بر همین اساس پژوهش حاضر با روش توصیفی _ تحلیلی با تکیه بر آموزه‌های امام علی در نهج‌البلاغه به شاخصه‌های مهم حکمرانی شایسته در ابعاد مختلف می‌پردازد و از این رهگذر شاخصه‌های این حکمرانی را در ابعاد: معرفتی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد. نتیجه آن که تعمّق و تفقّه در سیره حکومتی امام علی این رهاوردهای مهم را نشان می‌دهد که اولاً: حکمرانی شایسته در نهج‌البلاغه مبنا و محوریت الهی دارد و اصل شکل گیری آن در جهت احیای دین و فرامین الهی است، ثانیاً: این حکمرانی تک بعدی نبوده بلکه تمامی جوانب زندگی بشر را در بر می‌گیرد و با مولفه‌های متعدد، جامعه را به سمت و سوی حیات طیبه رهنمون می‌سازد، ثالثاً: براساس آموزه‌های نهج‌البلاغه، حکمرانی شایسته با حکومت‌های بشری و سلطنتی کاملاً متمایز بوده و هدف اصلی آن سعادت و کمال انسان‌هاست بر این اساس چیدمان این حکومت از زندگی کارگزاران تا چگونگی اداره حکومت بر مبنای اخلاق الهی بوده که با رویکرد انجام وظایف متقابل مردم و رهبر جامعه اسلامی به غایت خود می‌رسد.

فتنه واقفیه از جریان‌های انحرافی مهدوی بوده که در زمان امام رضا؟ع؟ شکل گرفت. عمق این جریان و مدیریت امام در خاموش کردن آن زمینۀ این پژوهش را فراهم نمود. در این پژوهه ابتدا به تحلیل جریان واقفه و زمینه پیدایش آن پرداخته شد و در مرحله بعد به اقدامات امام در هنگامه ظهور فتنه اشاره شده و در مرحله سوم امام در زمان ظهور فتنه، با تبیین دقیق معارف امامت و مهدویت، آشکار کردن چهره سران قتنه و انگیزه آنان، بهره‌گیری از نخبگان به مقابله با آن پرداخت. در مرحله چهارم و بعد از افول فتنه، امام با بازشناسی اندیشه فتنه‌گران و پاسخ به شبهات، معرفی الگوهای دینی و تحلیل عاقبت شوم فتنه‌گران واقعی توانست این فتنه اعتقادی را خاموش کرده و جامعۀ شیعی را نجات بخشد. از همین رو این پژوهه به روش توصیفی تحلیلی و با بهره‌گیری از شیوه اسنادی و کتابخانه‌ای به بررسی و تحلیل این مسئله پرداخته است تا الگویی جهت مواجهه با فتنه‌های اعتقادی در همانندی جریانات تاریخی باشد.

در مجموعه روایات امامیه، روایات متعددّ به مسئله چرایی غیبت امام زمان؟ع؟ اشاره دارد. برخی از این روایات، به مسئله آزمایش و امتحان الهی اشاره دارند. با بررسی نگاشته‎های متکلمان و حدیث‎پژوهان امامیه درخواهیم یافت که مواجهه ایشان با این روایات یکسان نبوده است؛ برخی مانند نعمانی با صراحت از علت بودن امتحان سخن گفته، برخی چون شیخ طوسی علیت امتحان را ردّ کرده و امتحان را اثر و فایده غیبت دانسته، برخی چون مرحوم کلینی و صدوق به صراحت چیزی نگفته و به نقل این روایات پرداخته‎اند. در این مقاله، پس از بررسی واژگان مرتبط با عنوان آزمایش و امتحان، به نقل هفت روایت مهم‎تر پرداخته و سند و دلالت هر یک از آنها را بررسی نمودیم. در پایان روشن گردید که برخی روایات بر علیت «آزمایش و امتحان» تأکید دارند و برخی دیگر، در مقام بیان آثار غیبت و اوصاف زمانه‌ی غیبت است؛ نه چرایی غیبت. به هر روی، براساس این پژوهش می‎توان یکی از علل غیبت را «آزمایش و امتحان» برشمرد که در کنار دیگر علل غیبت در یک تحلیل عقلانی قابل تبیین است.

همزمان با اوج‌گیری جریان­های مدعی مهدویت در ایران دوره تیموری، حرکت­های مشابهی از اواخر سده نهم هجری در هند آغاز شد. هدف رهبران آنها که به اهل‌سنت نزدیک­تر بودند، جریان­سازی اجتماعی حول محور ادعاهای مهدویت خود بود. جریان مهدویه بر مبنای ادعای مهدویت«سیدمحمد جونپوری» شکل گرفت و با وجود تأکید او بر برخورد مسالمت­جویانه با مخالفان، برخی جانشینان او به ترور آنان و جنگ با پادشاهی بابریان و بعضی دیگر از حکومت­های محلی هند پرداختند. این پژوهش با استفاده از داده­های کتابخانه­ای سعی خواهد کرد با توجه به فقدان پژوهش­های تحلیلی پیرامون مهدویه، پس از مرور تاریخچه آن، عوامل و راهکارهای مؤثر بر روند شکل­گیری و دوام این جریان مدعی مهدویت را بررسی نماید. بررسی عوامل مورد اشاره نشان می­­دهد که رهبران مهدویه عمدتاً برداشت­های شخصی خودشان از تصوف (طریقت چشتیه) را به جای اصول این طریقت تبلیغ می­کردند. به­ علاوه شاید برای اولین بار در تاریخ هند، رهبران جریان مهدویه برای پیشبرد اهداف خود، گروه‌های مسلح تشکیل دادند و به حذف فیزیکی و جنگ با مخالفان برخاستند. این رهبران همزمان، با نهی جدی پیروان­ خود از علم­آموزی و ارتباط با غیرمهدویان، کوشیدند آنها را به پذیرش نسخه تحریف شده­ای از شریعت وادار کنند. این عوامل و راهکارها در مجموع به شکل­­گیری و تداوم جریان مهدویه کمک کردند.