جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امنیت و عدالت از بنیادی‌ترین نیازهای انسان در زندگی است. از این رو برپایی امنیت و عدالت، نخستین چشم‌داشت انسان‌ها از حاکمان و نیز همواره شعار بسیاری از حکومت‌ها بوده و است. و نیز از برجسته‌ترین شاخصه‌های پیشرفت و تمدن به شمار می‌آید. هر سرزمینی که دو عنصر کلیدی امنیت و عدالت در آنها فراگیر نشده باشد، هرگز به تمدنی استوار و ماندگار دست نخواهد یافت. در دولت حضرت مهدی؟عج؟ که نوید تمدنی جهانی بر پایه آموزه‌های وحیانی را دارد، نیز این دو اصل جایگاه ویژه‌ای دارد، به گونه‌ای که در بسیاری از روایاتی که درباره ظهور حضرت ولی‌عصر؟عج؟ صادر شده به این نکته نیز اشاره شده است. به همین جهت است که عبارت «یملأ الارض قسطاً و عدلاً» برای کسی که کمترین مطالعه در زمینه آموزه‌های مهدوی را داشته باشد، عبارت آشنایی است. در این نوشتار با بهره‌مندی از سخنان معصومان؟عهم؟ به نقش امنیت و عدالت در برپایی تمدن مهدوی پرداخته شده است که نتیجه استوار آن، نقش جدّی این دو در شکل‌گیری و استمرار آن تمدن بزرگ اسلامی خواه بود.

گفتمان و ایدوئولوژی انتظار دارای ویژگی‌هایی است که از آن جمله دو مؤلفه اساسی شجاعت و تدبیر می‌باشد. تعلق خاطر شدید شهید سلیمانی به فرهنگ و گفتمان انتظار بر کسی پوشیده نیست. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی با بررسی بخشی از خاطرات مربوط به حاج قاسم سلیمانی به کارکر تدبیر و شجاعت _ به عنوان دو مؤلفه مهم در عرصه‌های مختلف مدیریتی مسئولان و فرماندهان در گفتمان انتظار _ در حل بحران‌ها و عبور از چالش‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی ایران و جبهه مقاومت پرداخته است. همچنین با بررسی برخی از آیات و روایات مربوطه به مواردی از تطبیق آنها بر ویژگی‌های ممتاز ایمانی در این سردار شهید و یارانش اشاره شده است. از نتایج و کارکردهای به کارگیری مؤلفه تدبیر و شجاعت در سه عرصه: 1. نظامی در هشت سال دفاع مقدس، جنگ‌های لبنان، فلسطین، مبارزه با داعش در عراق و سوریه؛ 2. سیاسی و دیپلماسی؛ 3. اقتصادی توسط این سردار جهانی مقاومت به این موارد می‌توان اشاره کرد: اقتدار درونی و منطقه‌ای ایران و جبهه مقاومت، کسب منافع اقتصادی، تقویت ثبات و مؤلفه قدرت و تهدیدزدایی از ایران و کشورهای حامی جبهه مقاومت، تقویت روحیه دینی و فرهنگ جهاد و شهادت‌طلبی، وحدت و انسجام درونی نیروهای حامی مقاومت و تغییر معادلات منطقه‌ای به نفع محور مقاومت و صدور انقلاب اسلامی، تقویت قدرت چانه‌زنی در دیپلماسی و مذاکرات بین‌المللی و حل بسیاری از چالش‌های منطقه‌ای از جمله بحران سوریه و عراق و فلسطین.

بشر از آغاز پیدایش زندگی اجتماعی، تاکنون، همواره در آرزوی دست‌یابی به جامعه‌ای مطلوب، به طراحی آرمان‌شهرهای گوناگون، دست یازیده است. در برابر، خداوند متعال نیز آرمان‌شهر والای انسانی الهی را طراحی، تبیین و وعده داده‌ است که بشریت، با ظهور حضرت مهدی؟عج؟، آن جامعه‌ برخاسته از تعالیم وحیانی را تجربه خواهد کرد. براساس آموزه‌‌های قرآن و روایات، این آرمان‌شهر، دارای ویژگی‌‌های ممتاز و بی‌بدیلی است که آن‌ را نسبت به آرمان‌شهرهای دیگر، شاخص و برجسته می‌کند. یافته‌های این پژوهش که با روش توصیفی _ تحلیلی به بازخوانی آیات و روایات پرداخته، مدلل نموده است که آرمان‌شهر مهدوی، دارای ده‌‌ ویژگی بی‌همانند: 1. حتمیت تحقق آرمان‌شهر مهدوی؛ 2. جهان‌گستردگی و فراگیر بودن؛ 3. ولایتِ مداوم انسان کامل؛ 4. عدالت و حق‌مداری گسترده؛ 5. اتحاد و همبستگی توحیدمدار مردمان؛ 6. شکل‌گیری ارتباطات و مناسبات صحیح انسانی؛ 7. بنیادگذاری سبک زندگی مردم بر آموزه‌های دین الهی؛ 8. آزادی فردی، اجتماعی و معنوی؛ 9. امنیت گسترده و دادن پناهندگی به حقیقت‌پژوهان؛ 10. آبادانی، رشد و استواری اعجاب‌برانگیز می‌‌باشد. برخی از این ویژگی‌‌ها گرچه در اسم، آرمانی مشترک، می‌نماید، ولی با دقت و ژرف‌نگری در کم و کیف آن، بی‌بدیل و ممتاز بودن آنها، آشکار می‌‌‌‌گردد.

با توجه به اصالت مهدویت در باور شیعه و اهل‌سنت، این اندیشه از جایگاه مستحکمی در بین مسلمانان برخوردار است. برخی از علما و مورخین شهیر اهل‌سنت نیز به نقل روایی و تاریخی میلاد امام زمان؟عج؟ پرداخته‌اند. در این پژوهش، انکار میلاد امام دوازدهم شیعه توسط پیشران نسل دوم جریان روشنفکری دینی به روش تاریخ اجتماعی نوین و مطالعات حافظه جمعی تاریخی بررسی شده است. هدف این تحقیق با عنایت به دستاوردهای دو حوزه یاد شده، نگاهی نو به مهدویت و نقد اظهار نظر عجولانه پیشران نسل دوم جریان روشنفکری دینی در این رابطه است. در این میان با رد نگاه کارلایلی به تاریخ، تاکید بر رسالت تاریخ اجتماعی در بعد زیست جهان غیر مادی دنبال شده است. این حیطه دربردارندۀ آیین‌ها، باورها و آداب و رسوم ناظر به آنها، معتقدات و رفتارهای دینی مردم است. با توجه به این رویکرد، برکشیدن زوایای تاریک در تاریخ مورد تاکید است. از سوی دیگر گزاره‌های متواتر تاریخی که به نوعی حافظه جمعی تاریخی به شمار می‌آید، انکار اندیشه مهدویت و میلاد مهدی موعود؟عج؟ را به نقد می‌کشد.

در نوشتار پیش رو مسئله ولایت فقیه و ظرفیت اثبات آن در توقیع شریف امام عصر؟عج؟ به اسحاق بن یعقوب؟ره؟ بررسی شده است. با واکاوی اجزا و عناصر توقیع شریف، و استفاده از گفتار فقها پیرامون توقیع شریف با فرضیه‌هایی چند روبرو می‌شویم: 1. ولایت مطلقه فقیه؛ 2. ولایت در امور سیاسی و اجتماعی؛ 3. ولایت بر فتوا و احکام شرعی؛ 4. ولایت بر قضاء و رفع منازعات و مرافعات؛ 5. ولایت بر فتوا در امور متجدده و مسائل مستحدثه؛ 6. ولایت بر فتوا در مسائل غیر مورد ابتلاء؛ 7. ولایت در تشخیص علائم ظهور امام مهدی؟ع؟. ما با بررسی سندی و واکاوی دلالی فقرات توقیع به صورت مجزا، احتمال اول را تقویت کرده و دلالت توقیع شریف بر ولایت مطلقه فقیه را تمام می‌دانیم. پژوهش حاضر در تحصیل یافته‌های خود از روش گردآوری داده‌ها به صورت کتابخانه‌ای، و روش تحقیق از گونه توصیفی _ تحلیلی بهره برده است.

یکی از القابی که در روایات به امام مهدی؟ع؟ نسبت داده شده است، لقب المامول می‌باشد، این لقب که به معنای شخص مورد آرزو می‌باشد، در مجموع در شش روایت از پنج معصوم درباره امام زمان؟ع؟ به کار رفته است که عبارتند از: پیغمبر اکرم؟ص؟، امیرالمؤمنین؟ع؟، امام صادق؟ع؟، امام عسکری؟ع؟ و امام زمان؟ع؟. هرچند هرکدام از این شش روایت، ضعف سندی دارند ولی از یکسو وجود شش روایت، خانواده حدیثی قابل توجهی را در این زمینه به وجود می‌آورد و از سوی دیگر، روایت مفضل، با اندکی اغماض، قابل اعتنا و اعتماد به شمار می‌آید. بنابراین «المأمول» را می‌توان به عنوان یکی از القاب اختصاصی امام زمان؟ع؟ به شمار آورد. علت اختصاص این لقب به حضرت این است که ایشان مامول(مورد آرزو) نزد ادیان آسمانی می‌باشند. حضرت مامول‌اند جهت رفع گرفتاری گرفتاران، مامول‌اند جهت احیای کتاب الهی و حدود آن و در نهایت مامول‌اند جهت تشکیل حکومت عدل جهانی و اصلاح اوضاع نابه‌سامان جهان.

مسئله ضرورت و نیاز به حجت الهی از عقاید مهم ادیان توحیدی و به‌خصوص شیعه است که ارتباط دوسویه با موضوع انسان، ویژگی‌ها و محدودیت‌های آن دارد. هرچند حکما و متکلمان شیعه به تبیین و اثبات ضرورت حجت الهی با توجه به آموزه‌های نقلی و نیز ادله عقلی پرداخته‌اند، اما اهمیت این تحقیق در ارتباط با جنبه مقابل آن یعنی محدودیت‌ها و نقصان بشری هست که این ضرورت را ایجاب می‌کند. روش تحقیق در این مقاله عقلی و نقلی است. در ابتدا محدودیت‌های بشری در سه حوزه معرفتی، اجتماعی و هدایتی معین شده و سپس در ذیل هر یک از این مفاهیم به اقسام نقصان وجودی انسان و ضرورت حجت الهی پرداخته شده است و از آن‌جا که مهدویت در امتداد حجج الهی است با بیان این ضرورت‌ها و محدودیت‌های دائمی انسان در طول حیات بشری، مهدویت و نیاز به حجت الهی در حال حاضر هم اثبات شده است.

اندیشه مهدویت از مسائل مهم و اساسی اسلام و بلکه اعتقاد به منجی آخرالزمان، وجه اشتراک تمام ادیان الهی است. جایگاه و اهمیت این اعتقاد و ظرفیّت‌های بالای آن در حوزه فردی و اجتماعی، باعث شده تا این اندیشه در طول تاریخ، همواره مورد هجمه و شبهات و سوءاستفاده دشمنان تشیّع و افراد سودجو و حکومت‌های جائر قرار گیرد. برای دفاع از این عقیده و پاسخ دقیق و مناسب به شبهات مهدویت؛ آشنایی با شِگردها و ترفندهای شبهه‌گری توسط مخالفان و مدّعیان دروغین مهدویت، لازم و ضروری است. در این پژوهش، با روش توصیفی _ کتابخانه‌ای و با رویکردی تحلیلی، آثار شبهه‌گران مشهور مهدویت، از میرزا غلام احمد قادیانی و علی‌محمد باب گرفته تا شبهه‌گران معاصر مانند ناصر قفاری، عثمان الخمیس، احمد کاتب و احمد اسماعیل بصری و نقدها و ردّیه‌های نوشته شده بر آنها مورد بررسی قرار گرفته و 30 مورد از ترفندها و روش‌های القاء شبهه در مباحث مهدویت، شناسایی و همراه با نمونه‌هایی مستند، معرفی گردیده است. جعل، تحریف و تقطیع روایات، مغالطه، تأویل بدون دلیل، استناد به نقل‌های شاذ، ترور شخصیّت، استناد به رؤیا و استخاره و استفاده از علوم غریبه و نیروهای ماورایی از جمله‌ شیوه‌هایی هستند که توسط شبهه‌گران عرصه مهدویّت، برای ایجاد شبهه و فریب افراد و تحریف و تخریب اندیشه مهدویّت به کار گرفته می‌شوند.

ظهور یک منجی همواره مورد توجه اندیشمندان و همه پیروان ادیان الهی و بشری بوده است. امت اسلام نیز در انتظار ظهور مهدی؟عج؟ هستند. با این وجود پس از ظهور وی، برخی، با ایشان به ستیزه و مخالفت برمی‌خیزند. در این مقاله، ضمن طبقه‌بندی این مخالفان، دلایل ایشان مورد بررسی قرار می­گیرد. قرآن و روایات امامیه، مخالفان وی در زمان ظهورش را علاوه بر شیطان، دجال و سفیانی، به دو گروه غیر مسلمانان که شامل یهودیان، کفار و مشرکان و گروه مسلمانان که شامل منافقین، دنیاطلبان و نادانان بی‌بصیرت است تقسیم می­کنند. مهم‌ترین دلایل مخالفت غیرمسلمانان، نژادپرستی، برتری‌جویی و دشمنی با دین اسلام و پیامبر اسلام؟ص؟ می‌باشد و همچنین مهم‌ترین دلایل و یا بهانه مخالفت برخی از مسلمانان، پیروی از صیحه شیطانی، گمان به آوردن دین جدید، گمان به تأویل ناروای قرآن و استناد به قرآن تنظیم شده توسط علی؟ع؟، جوانی امام، مبارزۀ ‌قهری و قاطع امام زمان؟ع؟ با دشمنان، قضاوت به باطن افراد و با استناد به ادله غیر ظاهری و اجرای احکام شرعی واقعی و محاکمۀ برخی از ظالمان می‌باشد.

دعای «اللّهمّ أصلح عبدک و خلیفتک» دارای مضامین قابل حمل بر امر ظهور مهدی؟ع؟ است. از این رو، به منظور دعایی برای درخواست تعجیل فرج امام عصر؟ع؟ خوانده می‌شود. مطابق نقل شیخ طوسی؟ره؟، امام رضا؟ع؟ این دعا را برای قنوت نماز جمعه، به یکی از اصحاب خود به نام مقاتل بن مقاتل آموزش داده‌اند. این مقاله پس از تبیین زمینۀ تاریخی دعا برای حکّام در نماز جمعه، به مشابهت‌یابی عبارت نخستین دعای مزبور در منابع تاریخی می‌پردازد. بر این اساس، نشان می‌دهد اوّلین فقرۀ دعا عبارتی شناخته‌ شده در میان منابع عامّه است و پیشینۀ استفاده از آن، به دوران بنی‌امیه باز می‌گردد. همین الفاظ در طول دوران بنی‌عباس و برای قرون متمادی، به صورت رسمی مورد استفادۀ خطبای سنی در آئین روز جمعه قرار داشته، برای ابراز وفاداری نسبت به حاکمان وقت و دعا به جان آنان، به کار برده می‌شده است. بر این اساس، مقالۀ حاضر می‌کوشد متن دعای منسوب به امام رضا؟ع؟ را در بستر تاریخی صدور آن فهم کند.