جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف ما در این رساله بررسی مسئله امامت از دیدگاه شیعه اثنی عشری، اسماعیلیه و فرقه اشاعره می باشد. آنچه که در این رساله دارای اهمیت می باشد این است که دو فرقه ی اثنی عشری و اسماعیلیه از نظر اعتقادی بسیار به هم نزدیک و وجوه مشترک آن ها بیش از موارد اختلاف است، نزدیکی فکری آن ها در مسائلی چون وجوب و ضرورت امام، عصمت امام، وظایف و شئون امام و همچنین مسئله ولایت مورد انکار هیچکس نیست. اما اشاعره که فرقه ای از اهل سنت است اختلاف قابل توجهی با این دو فرقه ی شیعی دارد به طوری که رویکرد اشاعره به امامت رویکردی فرع انگارانه است نه اعتقادی و امامت از نگاه آنان واجب کفایی است، در کل اشاعره امامت را به عنوان یک قضیه ی مصلحتی باور دارند و آن را جزء فروع دین دانسته و به افعال مکلفین برگردانده اند، لذا در نظر آنان وجوب امامت شرعی است و شخص واجد الشرایط، از سوی مسلمانان به امامت برگزیده می شود.

واژه «کتاب» یکی از مهمترین کلید واژگان قرآنی است که معانی متعددی را دارا می باشد. یکی از کاربردهای وسیع آن در حوزه وحی است که به پیامبران الهی اِسناد داده شده است. این کلمه از نظر لغوی به معنی «نوشته» یا «نوشتن» است که در متن عبری عهد قدیم و آیات قرآنی نیز فراوان به این معنی آمده است. در کنار این معنی ، معنی «ثبت و ضبط» نیز به عنوان معنی ضمنی قابل تصور است. اسناد مشتقات ماده «کتب» به خدای سبحان می تواند بر مبنای همین معنی ضمنی باشد. لذا این واژه در کاربردهای قرآنی بویژه در حوزه وحی لزوماً به معنای مادی و ملموس یا متنی مدون نیست. اِسناد برخی مفاهیم وحیانی توأم با کتاب به برخی انبیای الهی نشان از عدم ترادف آنها دارد. در مواردی نیز رابطه جزءواژگی یا عموم و خصوص میان آنها برقرار است. از طرفی، یکی انگاری همه عناصر وحیانیِ نازل شده بر پیامبران الهی نیز منتفی است. لذا مدلول هر یک از مفاهیم کتاب ، قرآن ، فرقان ، حکمت و ذکر در اِسناد به پیامبر اسلام (ص) متفاوت از دیگری است. این امر درباره دیگر پیامبران نیز صادق است. عمومیت اِسناد کتاب به پیامبران و خصوصیت اسناد دیگر مفاهیم وحیانی ـ همچون تورات و انجیل و قرآن ـ نسبت به برخی پیامبران، بیان از آن دارد که کتاب به عنوان یک اسم معنی و مفهومی کلی بر شاکله اصلی تعالیم هر پیامبر دلالت دارد که از آن تعبیر به «شریعت» می شود. استعمال مشتقات ماده «کتب» درباره خدا ـ که مفید معنی هایی چون ایجاب و حکم کردن است ـ تأییدی بر این سخن است. تفاوت مولفه های معنایی هر کتاب نیز حاکی از تفاوت کتابها و به عبارتی تفاوت در شریعت هاست. استعمال کتاب درباره پیامبر اسلام (ص) دلالتی بر مرحله نوشتاری بودن قرآن و تدوین آن ـ همانگونه که برخی از خاورشناسان چنین پنداشته اند ـ نیست ؛ بلکه هر کدام از این کلمات، معانی خاص خود را دارند. اقتباس تعالیم پیامبر اکرم (ص) از کتاب مقدس یهود و نصاری نیز منتفی است و آرای نویسندگان غیر مسلمان در این باره از استواری و منطق علمی برخوردار نیست.

رفتار مودبانه‌ی انسان‌ها درتمام جوامع بشری بروز و ظهورجدی دارد و گستره ادب بهوسعترفتار تمام اقشار و گروه‌های بشری است.در رفتار، کردار و نوشته‌های انسانها ادب که همان « ظرافت در عمل است» بار یافته و توانسته است زیبائی خاصیبه اعمال انسان‌ها بدهد. هر که از این سرمایه عظیم بهره‌ای برده باشد نام او به نیکی برده می‌شود و هرکس از آن بی‌بهره باشد خسران عظیمی نصیبش شده است. تأثیر ادب بر افراد، خانواده و جامعه فوق‌العاده مهم است. اگر عناصر جامعه به این سرمایه بزرگ مجهز شود آن جامعه مدینه فاضله خواهد شد. پژوهش درپایان نامه ی حاضر براین اصل مبتنی است که خداوندانسان راخلق نموده تا به مقام خلافت وجا نشینی اوبرسدواسباب رسیدن به این مقام را برای بشرفراهم نموده که یکی ازاین وسایط ارائه ی الگوهای رفتاری یعنی انبیا واوصیا است، لذا برآن است تا علاوه برتبیین جایگاه ادب ازحیث لغت وگستره ی آن دررفتارهای اجتماعی به میزان تاثیر رعایت آن در تربیت فرد، خانواده واجتماعپرداخته ودرپایان الگوی بارز بشری ازنگاه قرآن را معرفی نماید. براین اساس فرضیه های تحقیق چنین تنظیم گردیده است :1-

در استخراج شاخصه‌های فرهنگی نخبگی از آموزه‌های اسلامی، مبانی نخبه‌پروری مورد بحث قرار می-گیرد. در مبانی، سه موضوع قابل بررسی است. الف) چیستی ارتباط دین و فرهنگ ب) وابستگی اخلاق به دین ج)مفهوم شناسی علم اسلامی. بدین ترتیب که در تناسب دین و فرهنگ، دین مبدأ فرهنگ‌سازی می‌باشد که این مسأله بر اساس فطری بودن معرفت دینی و پیشوایی ائمه معصومین (علیهم‌السلام) در هدایت‌گری آن قابل اثبات است. در مورد اخلاق نیز، زمانی که مبتنی بر آموزه‌های اسلام باشد، از ویژگی‌هایی همچون ضمانت اجرایی داشتن، قداست بخشی به گزاره‌های اخلاقی حاصل از عقل و مهم‌تر از همه، اسوه‌سازی و معرفی مصادیق نخبگان پیشرو در هدایت نخبگان جامعه اسلامی، برخوردار است. موضوع سوم؛ علم اسلامی از مولفه‌های اصلی نخبگان می‌باشد که بر اساس مراتب ایمان، تقوا و عمل صالح تعریف می‌شود. الگوی ناب از منظر قرآن کریم، پیامبر اکرم (ص) است. انقلاب پیامبر(ص) انقلاب فرهنگی بود. شاخصه-های فرهنگی و اخلاقی نخبگی از منظر آیات و روایات عبارتند از: عقل را مقهور منطق قرآنی و روایی دانستن؛ مقهور قدرت و لذت ها نشدن، بلکه دنیا را مقدمه آخرت پنداشتن؛ مراتب علم را با مراتب تقوا درنوردیدن؛ ژرف‌اندیشی در کسب حقیقت را با تسلیم بر حق بودن آمیختن؛ سبقت در اندیشه، عمل‌صالح و سکوت سازنده را به سبقت در قدرت و لفّاظی ترجیح دادن و در نهایت با کسب بصیرت، نفس خویش را در تمییز حق و باطل تربیت کردن، می‌باشد.

یکی از مباحث مهم اخلاق نظری-کاربردی که ایده‌های امروز جامعه مسلمانان را به چالش فراخوانده، مسئله آزادی و آزاد اندیشی است. هرچند این مسئله از دیرباز به شیوه‌های مختلف مورد توجّه بوده، امّا با پیدایش انقلاب صنعتی و پیشرفت نبوغ بشری به شیوه جدیدتری مورد پالایش قرار گرفته و با جلب افکار فرق و مکاتب مختلف، سبب طرح تئوری‌های گوناگون به جهت ارائه الگوی کاملی برای آزاداندیشی گردیده است. از این‌رو نگارنده در نوشتار حاضر، با توجّه به نیاز علمی جامعه امروزی به حلّ این مسئله به جهت جلوگیری از گرفتار شدن در دام گرداب نظریّات ناقص نظریّه‌پردازان، در صدد استنباط و ارائه الگوی نظری و عملی امام رضا(ع) برآمده تا چهارچوبی منطقی از آزاداندیشی مطرح گردد. در این تحقیق ابتدا جایگاه و مبانی آزاد اندیشی –با توجّه به ملاک-های دینی- از دیدگاه حضرت مورد بررسی قرار گرفته و سپس به تبیین آن در حوزه پلورالیسم درون‌دینی و برون-دینی پرداخته شده است و پس از شرح شیوه رفتاری امام با سران فرق و مذاهب، نحوه برخورد ایشان با بُعد ناهنجاری تعدد فرق مورد بررسی و آنگاه اقدام به الگو سازی رفتار امام در بُعد هنجاری و مثبت تعدد فرق و ادیان پرداخته شده است. در مبحث دیگر اصول نظری و عملی حضرت در تبیین چهارچوب کلّی سیاست با توجّه به ایده آزاداندیشی مورد بررسی قرار گرفته است؛ برای این منظور بعد از کنکاش در مورد پیشینه بحث سیاست در حوزه اسلامی، اصول نظری مربوط به این حوزه شرح و آنگاه با توجّه به الگوی رفتاری حضرت رضا(ع) در شئون مختلفو فراز و نشیب‌های عصر ایشان، چهارچوب عملی آزاداندیشانه حضرت در بعد عملی استنباط و جمع‌آوری شده و الزامات آزاداندیشی سیاسی در غالب مباحث اصیل حکومتی مطرح شده است. در پایان این فصل به نقد یک نظریه سیاسی نوین که با منش حضرت رضا(ع) در تضاد است، پرداخته شده و عیوب آن از دیدگاههای گوناگون شرح و تفصیل شده است تا ابعاد وسیعتری از توجّه به معیارهای حضرت تداعی و ترسیم گردد. در پایان این تحقیق راهکارهای عملی امام رضا(ع) در تبیین آزاداندیشی در حوزه معنویّت مورد بررسی قرار گرفته و مولفه‌های آزادی معنوی به شیوه‌ای مطلوب الگوسازی شده است. همچنین توجّه دادن مخاطب به راههای کسب معرفت معنوی با مَدّ نظر قرار دادن آثار و کارکردهای آن و نیز مانع شناسی راهیابی معنوی و ضرورت نیاز به راهنما در این مورد، سوالاتی که ممکن است در ذهن مخاطب خطور نماید را گردآوری نموده تا بلکه بتواند با توجّه به ظرفیّت خود، بر مبنای کلام رضوی پاسخگو باشد.

این تحقیق تحت عنوان عوامل شادی از منظر اخلاق اسلامی به دنبال آن است تا با تمسک به قرآن کریم و منابع مختلف نفسیری و سیره معصومین و همچنین منابع روانشناسی و ... مساله شادمانی را مورد مداقه قرار دهد.دراین پژوهش سعی در این بوده است که با ارائه تحقیقی مسئله پژوهانه از روش تحقیق کتابخانه ای بهره برده شود. که پس از تجزیه و تحلیل مطالب نتایج ذیل حاصل گردید:شادی یکی از نیازهای انسانی است و همه آن را می فهمند. ولی نگاه حاکم بر آن از منظر دین تنها حکم وسیله و مشوقی را دارد که انسان را بسوی هدف اصلی که سعادت واقعی انسان است هدایت کند.د بحث ملاک و میزان شادمانی ، نکته مهم توجه به مفهوم بسط و انبساطی است که در مفهوم شادی نهفته شده و این بسط معمولاً در حیطه ادراکات انسان صورت می گیرد.پیامدهای شادمانی: 1- آمادگی برای عبادت 2- ایجاد انگیزه برای فعالیت 3- تقویت اراده 4- حفظ سلامتی 5- افزایش قدرت عقل و ...یکی از مسائلی که برای هر انسانی قابل لمس است، همراه بودن غم و شادی است که در روایات نیز تصریح شده است.از ابواب مهم حدیثی در اسلام ادخال سرور است ،‌ که سیره عملی اهل بیت علیهم السلام موید همین معناست.عوامل مهم و تاثیر گذار بر شادی:الف: عوامل درونی: 1- نگرش عقلی 2- حضور در زمان حال 3- کرامت نفس و ...ل عوامل بیرونی: 1- ذکر 2- میهمانی 3- صله رحم و معاشرت 4- کار و تحرک و ...در پایان به این نتیجه گیری می رسیم که در حقیقت بهترین و کامل ترین شادمانی حضور در محضر خداوند، و احساس اتصال با اوست . که این معنا فقط با رعایت قوانین الهی و افزایش بصیرت میسر می گردد. بنابراین عوام و مراحل مختلف شادی همگی زمینه ساز این حضور است.

مهم‌ترین این چالش‌ها، نهضت‌های سوسیالیستی سراسر جهان بوده است. نگرانی عمد‌? کلیسا در مواجهه با چنین نهضت‌هایی –خصوصاً در آنجا که تفسیری سوسیالیستی از دین ارائه داده‌اند- آن است که مبادا مسیحیت را از سرچشمه‌های قدسی و مسیحی خود دور کند.الهیات رهایی‌بخش آمریکای لاتین و کلیسای کاتولیک به رهبری پاپ در نیم? دوم قرن بیستم کشاکش‌ها و همراهی‌هایی داشته‌اند. یکی از موضاعاتی که این دو بر سر آن دچار اختلاف شده بودند بحث مارکسیسیم بود. کلیسای کاتولیک متألهین را به استفاده از مفاهیم مارکسیستی متهم می‌کرد ولی آنها بیان می‌کردند که تنها از مفاهیم مارکسیستی برای تحلیل اجتماعی و شناخت جامعه معاصر خود استفاده کرده‌اند. چکیده این چالش‌هاو کشمکش ها را می‌توان در شورای واتیکان دو، کنفرانس مدلین و کنفرانس پوئبلا مشاهده کرد. همچنین آنها با نگاهی متفاوت به مهم‌ترین اصول اعتقادی مسیحی می‌نگرند. از مهم‌ترین این اصول می‌توان به مفهوم خدا، عیسی، صلیب، گناه و رستگاری اشاره کرد.

ورود به دین اسلام مبتنی بر دواصل اساسی «توحیدونبوت »است که برخی ازفقهااصل سومی به نام «معاد»رابه آن افزوده اند.اعتقاد به وحدانیت خداوند واینکه تنها خالق هستی اوست وشریکی ندارد.وسپس اعتقاد به اینکه پیامبر اسلام ازسوی خداوند برای هدایت بشر فرستاده شده وآنچه آورده است ازقرآن واحکام دیگر همگی حق محض است واطاعت از آنها وعمل به احکام نازل شده بعنوان ضروریات دین اسلام واجب است.وباید اعتقاد به اینکه جهان سرانجامی دارد را بپذیردوهرکس که به این اصول اعتقاد نداشته باشد کافراست.پس ملاک ایمان وکفر همان بیان شهادتین وجحدوانکار لفظی آنهاست.کافر کسی است که منکر یکی ازاصول ذکر شده باشد، ولی مرتد کسی است که بعدازورود به دین از دین خارج می شود البته با تفصیلی که درمتن پژوهش بدان اشاره گردیده. درپژوهش به موضوع بحث برانگیز انکار ضروری دین باتوجه به اختلاف نظرها ی موجود پرداخته شده ،که انکار ضروری دین با چه شرایطی موجب ارتداد فرد خواهد شدیعنی اینکه آیا انکار سبب تامه کفر است ؟ با بررسی این نظر وسایر نظرات به این نتیجه می رسیم که هرانکاری که به انکار توحید ونبوت منجرشود وشبهه درآن دخیل نباشد محکوم به ارتداداست.وسپسوجایگاه این بحث یعنی انکاررا درحقوق موضوعه جمهوری اسلامی ایران بررسی نموده ایم.بطور کلی این مجموعه در سه فصل تهیه گردیده که درفصل اول کلیات وواژه شناسی بحث شده ودر فصل دوم ماهیت ومصادیق ضروری دین مورد بحث قرار گرفته وبه نظریات موجود حول محور انکار ضروری دین پرداخته شده است ودر فصل سوم جایگاه بحث درحقوق موضوعه بررسی گردیده است .

موضوع این پژوهش «خودشناسی و خودسازی در پرتو دعاهای امام سجاد7» می‌باشد. با توجه به تأکید دین بر مسئله خودشناسی و خودسازی، در این پژوهش تلاش شده با بهره گیری از تفاسیر، منابع روایی، شروح صحیفه سجادیه و مراجعه به کتب اخلاقی و تأمل در نیایش‌های حضرت7، دیدگاه ایشان را در مورد خودشناسی و خودسازی در قالب سه فصل مورد بررسی قرار دهیم.درفصل اول پس از توضیح مفاهیم و اصطلاحات و بیان اهمیت و جایگاه دعا، شرایط تاریخی دوران امام سجاد7 و دلیل رویکرد ایشان به دعا مورد بررسی قرار گرفته، سپس به مجموعه دعاهای امام زین العابدین7 پرداخته می‌شود. فصل دوم به خودشناسی از منظر امام سجاد7 می‌پردازیم. مهمترین روش خودشناسی از دیدگاه امام7 مراجعه به قرآن و معصومین: است. ایشان در دعاهای خود انسان را موجودی دو بعدی که دارای گرایش‌های مادی و معنوی است معرفی می‌کند وامتیازات و ویژگی‌های مثبتی برای انسان نام می‌برد. مهمترین پیامد‌های شناخت انسان از نظر حضرت7 خودآگاهی، درک فقر و نیاز ذاتی، تواضع، آگاهی از حکمت آفرینش انسان، خداشناسی و آمادگی برای خودسازی است. در فصل سوم به خودسازی از منظر امام سجاد7 پرداخته شده است. با بررسی ادعیه امام سجاد7 مهمترین عواملی که زمینه خودسازی را در انسان فراهم می‌سازد شامل: معرفت و شناخت خدا که نتیجه آن ایمان و محبت به خدا و اولیای اوست و نیزتأسی به معصومین:، اعتقاد به روز قیامت، حب ذات(خوددوستی ممدوح) و انتظار فرج می‌باشد.روش‌های خودسازی نیز توبه و پشیمانی از گناهان، تصفیه و پاکسازی نفس از طریق مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاتبه و سپس پرورش و آراستن نفس با انجام تکالیف شرعی و ادای فرائضی چون نماز، روزه و تلاوت وتدبر در قرآن کریم ونیز بکاربستن صفات و ویژگی هایی چون تقوا، اخلاص در اندیشه و عمل، شکر و یادآوری مرگ می‌باشد. انسان در راه خودسازی با موانعی روبه رو می‌شود که به دو دسته بازدارنده‌های بیرونی یعنی شیطان، دنیا دوستی و معاشرت و همنشینی با دوستان بد و بازدارنده‌های درونی مانند شهوت و هوای نفس و غفلت و خودفراموشی تقسیم می‌شوند. در دعاهای امام سجاد7 اصلاح نفس و رهایی از پلیدی ها، مصونیت از گناه، آراسته شدن به صفات پسندیده، شکست و خواری شیطان، تکامل جسمی و روحی و رعایت حقوق و حسن معاشرت با دیگران از پیامد‌های دنیوی خودسازی است و پیامد‌های اخروی خودسازی شامل آسایش هنگام مرگ، حسابرسی آسان در روز قیامت، سعادت اخروی و نزدیکی به خدا است.

شیخ عبد المنعم الفرطوسی مشهور به شاعر اهل بیت(ع) در سال 1335ق در نجف اشرف به دنیا آمد، فقه و اصول را در محضر «سید محمد باقر احسایی» آموخت و از درس " آیت الله خوئی" نیز بهره مند شد. او در سال1404 هجری وفات یافت و در جوار حرم امیرالمؤمنین (ع)دفن شد. وی در میان شاعران قرن بیستم بر دوش خود مسئولیّت سنگین دفاع از اهل بیت (ع) و به‌کارگیری شعر و ادب در خدمت دین اسلام و بیان ارزش‌ها و رموزش را احساس می‌کرد و یکی ازشاعران شیعی قرن چهاردهم هجری است که در اغراض مختلف مدح، رثا، غزل و وصف شعر سروده ، از مهمترین آثار شاعر دیوان بزرگ اوست، امّا آنچه که بیش از همه باعث شهرت وی شده: کتاب زیبای وی بنام «ملحمه اهل البیت» در 8 جزء می باشد و ابیاتش از 40 هزار بیت متجاوز است،که شاعر تصویر پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) را به صورت جزئی و با استناد به قرآن کریم و احادیث وارده به نظم در آورده است. شاعر قسمتی از این اثر زیبای خود را که حدود 4 هزار بیت می‌باشد، به زندگی امام حسین (ع) اختصاص داده و با بصیرت و نگرشی عمیق به زندگی و سیره آن حضرت می‌نگرد.پایان‌نامه‌ی حاضر با موضوع «سیمای امام حسین(ع) در مرثیه‌های عبد المنعم فرطوسی» شاعر معاصر عراقی می‌‌باشد که مباحث عقیدتی و زندگی پیامبر(ص) و خاندان مطهّرش را با استناد به آیات قرآن و روایات پیامبر(ص) و امامان (ع) و تاریخ به نظم در آورده است. بررسی اینگونه مباحث در آثار شعری علاوه بر ارزش ادبی آن، می‌تواند جلوه‌هایی از حقانیّت اهل بیت پیامبر (ص) را نمایان سازد. در این پژوهش ابتدا به بررسی زندگی و ادب عبدالمنعم فرطوسی و فن ملحمه نزد شاعر پرداخته شده، سپس هنر شاعر در به تصویر کشیدن سیمای امام حسین (ع) و بیان فضایل آن حضرت، مورد کنکاش و تحقیق قرار گرفته، آنگاه دور نمایی از سیمای امام حسین(ع) از خلال اشعار فرطوسی ارائه شده است.