جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انقطاع وحی و ختم نبوت یکی از اندیشه‎های مسلم و مورد اجماع علمای اسلامی است. انفتاح باب الهام نیز پس از ختم نبوت از دیگر مسائل کلامی است که مورد توجه و عنایت علما با رویکردهای مختلف قرار گرفته است. از جمله علمای امامیه با تأکید بر انقطاع وحی بر انفتاح باب الهام نیز توجه خاص نموده‏اند؛ زیرا امامان خویش را برخوردار از علم ویژه الهی می‎دانند که از آن به الهام و تحدیث یاد می‎کنند. اخیراً با توجه به این تقریری که شیعه از علم امام ارائه می‎کند، بعضی خواسته‎اند شیعه را تنزل‎دهنده خاتمیت و علم امام را ناقض انقطاع وحی قلمداد نمایند. ازاین‎رو در این جستار برآنیم پس از بررسی مفاهیم دخیل در بحث، حقیقت وحی، رابطه آن با الهام و انواع تبیین‎هایی را که اندیشمندان امامیه با رویکردهای مختلف درباره تفاوت نبوت و امامت یا وحی و الهام داشته‎اند، بنمایانیم و ساحت شیعه را از این نسبت ناروا مبرا سازیم.

کتاب «وقعة صفین» از کهن‌ ترین و مهم‌ ترین منابع تاریخ اسلام در موضوع زندگی امیر مؤمنان علی (ع) اثر نصر بن مزاحم متوفای ۲۱۲ق، مورخ شیعی است. مؤلف در این اثر در هشت جزء ابتدا تا انتهای کارزار صفین را بازگو می‌ کند. وقعة صفین از معدود تک نگاری‌ های بر جای مانده در موضوع نبرد صفین است. ویژگی این اثر دقت مؤلف در بیان حوادث صفین حتی در جزئی‌ ترین امور است. مؤلف در این کتاب به اخبار و حوادث جنگ صفین پرداخته و گزارش‌ های بسیاری درباره این جنگ و حوادث پیش و پس از آن ارائه می‌ دهد. اهمیت کتاب را از چند جهت می‌ توان بررسی کرد. نخست، ارزش متنی کتاب به جهت قدمت تاریخی آن از یک سو و از طرفی دیگر، اشاره به اخبار و حوادث دوران خلافت امیرالمؤمنین (ع)، و نیز به عنوان منبعی مهم برای رویدادهایی که منجر به جنگ صفین شده است.

«نهج الحق و کشف الصدق» کتابی کلامی تألیف علامه حلی است. این کتاب از کتاب‌ های استدلالی اعتقادی شیعه است. نویسنده در این کتاب تلاش کرده تا موارد اختلاف اهل سنت با قرآن و سنت در اصول و فروع دین را بیان کند و حقانیت تشیع را با بیان ادله اثبات نماید. این کتاب علاوه بر مباحث اعتقادی، به بخشی از مباحث فقهی و اصول فقه هم پرداخته است. فضل بن روزبهان اصفهانی از اهل سنت بر این کتاب نقدی نگاشته و آن را «ابطال الباطل و اهمال کشف العاطل» نام نهاده؛ قاضی سید نوراللَّه شوشتری نیز کتاب او را نقض نموده و اثر خویش را «احقاق الحق» نامیده است. محمد حسن مظفر نیز در اثبات عقاید شیعیِ نهج الحق و نقد و رد دیدگاه‌ های فضل بن روزبهان کتاب دلائل الصدق لنهج الحق را نگاشته است.

پیامبران و امامان همواره در طول تاریخ با هدایت تشریعی و ارائۀ طریق، گنجینه‌های عقول بشری را شکوفا کرده‌اند و آنان را به سوی سعادت و کمال رهنمون ساخته‌اند. یکی از اهداف آنان در این مسیر تشکیل مدینۀ فاضله یا جامعۀ آرمانی است که افراد جامعه در آن، فارغ از هرگونه ظلم و بی‌عدالتی، به سوی کمال حقیقی و معرفت الهی پیش روند، امّا امام علاوه بر هدایت تشریعی با هدایت تکوینی و باطنی خود نیز دلهای مستعد را هدایت و ایصال به مطلوب می‌کند و این شأن از شئون امام در پیشبرد مردم به سوی آن حیات طیّبه، نقشی مهم و اساسی را ایفا می‌کند. در این مقاله به این پرسش اصلی پرداخته می‌شود که «نقش هدایت به أمر امام در شکل‌گیری جامعۀ آرمانی چیست؟» بر اساس تحقیق به عمل آمده برای رسیدن به چنین جامعه‌ای، زمینه‌سازی، هدایت و تربیتی دایمی لازم است که از عهدۀ بشر عادی برنیامده، بلکه باید پیشوا و رهبری که از همۀ کمالات انسانی و فضایل اخلاقی برخوردار است، این وظیفه را به عهده گرفته تا بتواند فطرت تشنۀ بشری را سیراب سازد. امام شخصیّت یگانه‌ای است که به عنوان فردی معصوم و منصوب پروردگار و وابسته به علم الهی با دارا بودن تمام این صفات می‌تواند به تربیت و هدایت مردم پردازد و آنان را ایصال به مطلوب نماید. به همین دلیل شأن هدایت به أمر امام نقشی اساسی را در تحقّق این آرزوی دیرینۀ بشر ایفا می‌کند. روش تحقیق در این مقاله، تحلیلی ـ توصیفی و شیوۀ جمع‌آوری اطّلاعات، کتابخانه‌ای می‌باشد.

این پژوهش با عنوان بررسی و نقد بخش امامت کتاب شرح المقاصد نوشته سعدالدین تفتازانی به تبیین و بررسی بخش فوق می‌پردازد. امامت یک موضوع کاملا مستقل نبوده بلکه وابسته به ایمان و باور به وجود خدا بعثت انبیا و ثبوت حیات اخروی است.این پایان نامه، دیدگاه‌های سعدالدین تفتازانی از دانشمندان مشهور اهل سنت را در مقوله حقیقت و ماهیت امامت، وظایف و قلمرو امامت، چگونگی نصب امام، اوصاف و شرایط امام و راه‌های انعقاد امامت و نیز ادله دلایل وی در مقوله جانشین بلافصل رسول کرم( را نقد می‌کند. نویسنده در نه فصل به بررسی نظریات تفتازانی و مقایسه آن ها با دیدگاه‌های امامیه درباره مسایل مختلف امامت و خلافت می‌پردازد. در فصل اول ضمن تعریف امامت از دیدگاه تفتازانی و امامیه، به نقد نظریات تفتازانی درمقوله مفهوم امامت پرداخته شده است. فصل دوم از تحقیق حاضر به جایگاه امامت و قلمرو امام، وظایف امام، ضرورت وجود نبی با نبّوت، جزء اصول یا فروع بودن امامت و ادله قرآنی و روایی آن از منظر تفتازانی اختصاص دارد. در فصل سوم دیدگاه تفتازانی درباره نصب امام و ادله وی و شیعه امامیه در این زمینه تجزیه و تحلیل کلامی شده است. شرایط و ویژگی‌های امام از منظر علمای اهل سنت، امامیه و تفتازانی، از مباحث فصل چهارم محسوب می‌شود. که در این زمینه نویسنده ابتدا به بررسی صفات مورد پذیرش اهل سنت از جمله تفتازانی اشاره کرده، آن گاه دیدگاه‌های امامیه را درمقوله افضلیت امام معصوم(، عصمت و علم او مطرح می‌کند. در فصل پنجم راه های انعقاد امامت و اسباب خلع او از امامت در نظریات تفتازانی و شیعه امامیه مقایسه گردیده و دیدگاه‌های وی درباره انعقاد امامت به وسیله بیعت و ادله امامیه در زمینه وجوب نص بر نصب امام شرح و بررسی شده است. در فصل ششم دلیل های تفتازانی درباره خلافت و خلیفه بلافصل نقد و ارزیابی می‌شود. نویسنده در این زمینه با اشاره به ادعاهای تفتازانی مبنی بر این که ابوبکر خلیفه رسول الله( بود، ادله شیعیان بر امامت علی( و اشکال وی در این زمینه را شرح می‌دهد. در فصل هفتم برترین صحابه پیامبر اسلام از دیدگاه تفتازانی نقل شده و دلیل های وی در این زمینه از منظر قرآن و سنت نقد شده است. وجوب احترام صحابه از نظر تفتازانی و نقد آن و ظهور امام مهدی( از منظر وی و مقایسه دلیل های شیعیان با تفتازانی در این زمنیه، از مباحث پایانی این نوشتار محسوب می‌گردد، که فصول هشتم و نهم را به خود اختصاص داده است.

«نظرة في كتاب الوشيعة» اثر علامه شيخ عبدالحسين اميني متوفاي سال 1390 ق تأليف قرن 14 هجري به زبان عربي و با موضوع دفع شبهه از عقايد شيعه تدوين شده است. كتاب حاضر در حقيقت پاسخي از سوي علّامه اميني به شبهات موسي جارالله در دو موضوع عصمت امت در تعيين خلافت بعد از رسول خدا (ص) و نيز موضوع ازدواج موقت مي باشد. مولف از ميان شبهات و مطالب متعددي كه در كتاب الوشيعة مطرح گرديده است فقط دو موضوع فوق را شايسته پاسخ دانسته و مطالب تندي همچون تشبيه شيعه به يهود كه ابن تيميه نيز آنها را در كتاب‌ هاي خود مطرح ساخته را به كتاب‌ هاي ديگر از جمله كتاب شيخ مهدي حجّار نجفي و يا فرصت‌ هاي ديگر ارجاع داده است.