جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهم ترین شیوه های تاثیرگذاری بر روح و روان، استفاده از تمثیل است. تمثیل ها علاوه بر جنبه های ادبی و بلاغی در پرورش نفوس و برانگیختن احساسات و عواطف آدمی نقش بسزایی دارند و در اعماق روح و جان نفوذ کرده و گوینده را در اهداف و مقاصد یاری می کنند. تمثیل های قرآن از یک سو چون کاملا واقعی، حقیقی و منطبق با محیط زندگی انسان است و از سویی دیگر به دلیل بهره گیری دقیق، حکیمانه، متعادل و هماهنگ از تمام تمایلات و عواطف و غرایز بشری، در برانگیختن احساسات و تهییج عواطف و سوق دادن روح انسان به سوی رشد و کمالات نفسانی و ملکات روحانی و کاهش نگرانی ها و اضطرابات، بسیار موثر هستند. علاوه برآن تمثیل های قرآن از روش ها و اسلوب های گوناگون و متنوعی همچون، ترغیب و تحذیر، معرفی الگوهای نیک و بد، خوف و رجاء، مدح و ذم و درشتی و نرمی و ... برای اصلاح و تربیت جسم و روح بشر بهره فراوان برده اند.

یکی از مباحث محوری در کتاب جمهوری افلاطون، موضوع عدالت است. افلاطون برای تعریف عدالت مدینه فاضله ای را ترسیم می کند که حاکم آن فیلسوف پادشاه است. از دیدگاه وی عدالت باید هم در درون فرد و هم در جامعه ایجاد شود. عدالت در شهر در سلسله مراتب طبیعی و تقسیم کار یافت می شود، بدین ترتیب، هرکس باید همان عملی را انجام دهد که به طور طبیعی برای آن ساخته شده است. عدالت در نفس نیز آن است که هر جزء نفس تنها به وظیفه خود عمل کند، تا به این ترتیب در نفس هماهنگی ایجاد شود. پس عدالت سلامت روح و رذیلت و ظلم بیماری روح است. عدالت افلاطونی دارای دو مرتبه است. یکی مرتبه ای که خاص فیلسوفان است و یکی مرتبه مخصوص افراد. فیلسوف هم از هماهنگی در درون برخوردار است و هم قادر به نظاره صور عدالت می باشد. اما دیگران هرچند از طریق عدالت هماهنگی را در درون شان ایجاد می کنند، ولی با عدالت حقیقی فاصله دارند. ولی مستعدند که با تربیت به نظاره صور عدالت دست یابند که این کار با هدایت حاکم فیلسوف انجام می شود. تعریف افلاطون از عدالت از همه امور حقوقی و قراردادی فراتر می رود و به مبدأ عدالت در روح انسانی بر می گردد. آنچه فیلسوف، عدالت می خواند در درونی ترین ژرفای طبیعت آدمی ریشه دارد. مقاله حاضر ضمن طرح موضوعات فوق در کتاب جمهوری، به بررسی ارتباط سیاست و اخلاق نزد افلاطون و عوامل دخیل در طرح نظریات اخلاقی و سیاسی وی پرداخته و در نهایت به این پرسش پاسخ می دهد که آیا غرض نهایی افلاطون در رساله جمهوری طرح آرمان شهر بوده است یا طرح نظریه ای درباره عدالت.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مقاله حاضر مشتمل بر ده پیام تربیتى از مکتب عاشوراست.در این مقاله سعى شده است با الهام از گفتار و سیره حضرت اباعبدالله(ع) و یاران با وفایش در طول نهضت مقدس شان، پیام هایى استخراج گردد که پاسخگوى برخى ازنیازها در حوزه تربیت و اخلاق باشد. پیامهاى ده گانه اى که دراین مقاله مورد بررسى قرار گرفته است عبارتنداز: جاذبیت وگیرایى، احساس شخصیت، حسّ خیرخواهى، نشاط وآرامش، مساوات و تبعیض زدایى، ایثار وفادارى، بهره بردارى از گرایش هاى مخالف، زدودن آفت رعب از مرگ، تقویت روحیه، اعطاى بینش و بصیرت دینى.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش مادر در تربیت فرزند در دوران کودکی از دیدگاه قرآن و سنت و علم، به رشته تحریر در آمده است. والدین و به خصوص مادران، مسئولیت تربیت کودکان خود را بر عهده دارند و باید با طرح و برنامه صحیحی تلاش کنند تا فرزندان شان را از گمراهی و فساد برحذر داشته و آنان را افرادی برومند و ارزنده بار آورند. تربیت ضروری ترین نیاز جامعه بشری بوده و از مهم ترین حقوق فرزندان بر والدین است. این پژوهش با استفاده از منابع تفسیری چون نور و نمونه، جوامع روایی مانند وسائل الشیعه، نهج البلاغه و غررالحکم و کتاب های روان شناسی تربیتی به روش کتابخانه ای تدوین شده است. بدین منظور ابتدا واژه تربیت که معنای آن فراهم کردن زمینه ها و عوامل برای به فعلیت رساندن و شکوفا نمودن استعدادهای انسان در جهت مطلوب و همچنین انتخاب بهتر روش ها برای تامین نیازها است، تبیین شده و سپس به ملاحظه نقش مادر در تربیت فرزند، و به خصوص اهمیت رسالت مادران پرداخته شده است. در ادامه مفاهیمی چون: تغذیه کودک، تربیت دینی کودک، آسیب شناسی کودک و .... ، و نقش مادر در هریک از این موارد مورد نقد و بررسی قرار گرفته اند. در این پژوهش آغاز دوران تربیت از کودکی در نظر گرفته شده است و اعمال روش هایی چون محبت، تکریم شخصیت و الگو برداری برای تربیت کودک به تفصیل تشریح شده اند. آموزش کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است و آموختن نظم و انضباط برای تربیت کودک ضروری است . مادران از روش های تشویق و تنبیه نیز در این دوران می توانند استفاده کنند. البته در این خصوص باید حتما نکات بیان شده را در نظر داشت. مادران نباید زیان خشونت های بی مورد را از یاد ببرند ؛ چرا که این موارد مانع پیشرفت فرزندان می شود، مادران باید به سوالات کودکان با صبر و حوصله گوش فرا داده و به آنها توجه کنند. یکی از روش های آموزشی در دوران کودکی قصه گویی است . نقش قصه در تعلیم و تربیت و تقویت قوه تخیل کودک بسیار قابل تأمل است . قصه های مناسب می تواند کارگاه آموزشی خوبی برای این دوره سن بوده و باعث افزایش خلاقیت کودک شود. تغذیه کودک نیز دارای اهمیت است و رشد جسمی و روحی فرزندان تحت تاثیر غذا و لقمه حلال می باشد. شیوه خوردن غذا و رعایت آداب آن در رشد روحی کودک تاثیرگذار است. دقت در سلامت جسمی و روحی نونهالان از وظایف پدر و مادر است. با دقت در آموزه های دینی و سیره معصومین ( ع) در می یابیم که زمان تربیت دینی فرزندان از همان دوران کودکی است و مادران باید از همین زمان با دقت فرزندانشان را با مفاهیم و آموزه های دینی آشنا کنند. مادر است که می تواند با تربیت اخلاقی خود، فرزند را به عفت، حق دوستی، خیرخواهی، نیک اندیشی و .... سوق داده و او را با تقوی سازد. وظیفه مادر است تا پیش از آنکه ذهن کودک مغشوش و آلوده شود، به تربیت پرورش مذهبی و اخلاقی کودک خود مبادرت نماید. بازی برای کودک یک نیاز طبیعی است و از آغاز زندگی تا پایان عمر همواره پایدار است. اسلام به این نیاز طبیعی توجه داشته و دستور داده اطفال را تا هفت سال آزاد بگذاریم. پس بازی حق فرزندان است و والدین و به خصوص مادران باید شرایط مساعد را برای برخورداری کودکانشان از این حق طبیعی فراهم سازند. البته باید به نوع بازی ها و اسباب بازی هایی که برای او تهیه می کنند توجه داشته باشند. موضوع مهم دیگر آسیب شناسی کودکان از جمله کم رویی، لجبازی، ترس، دروغگویی، دزدی و غیره است که باید بدان توجه داشت. البته در این پژوهش به علت گستردگی بحث و کمبود وقت، فقط به مسأله کم رویی ، علل آن و نیز درمان و پیشگیری از آن پرداخته شده و به مباحث دیگر به صورت گذرا اشاره شده است.

این پژوهش با عنوان «عبرت آموزی در قرآن و روایات» در هفت فصل سامان یافته است: فصل اول به مقدمه، بیان مسئله، سؤال های پژوهش، بیان ضرورت، اهمیت، اهداف و پیشینه تحقیق اختصاص دارد. فصل دوم درباره مفهوم شناسی و ضرورت عبرت آموزی است و جنبه های مختلف عبرت آموزی از جمله: عبرت در فرمانبری از پیامبر اکرم| و عدم آن، عبرت در حیوانات، زمین، آسمان و... مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم، مهم ترین عوامل عبرت آموزی طبق نصوص، آیات، تاریخ، سیر و گردش، آثار باستانی و طبیعت بررسی شده است. فصل چهارم به بررسی زمینه های عبرت آموزی از منظر قرآن و روایات پرداخته است. فصل پنجم عبرت پذیران را از منظر قرآن و روایات مورد نقد و بررسی قرار داده است. فصل ششم به آثار نتایج عبرت پذیری و نتیجه آن مانند تربیت و هدایت انسان، رشد و رسیدن به کمال، ایجاد امنیت و آرامش و... پرداخته است. فصل هفتم درباره موانع عبرت پذیری است و مهم ترینِ آن موانع عبارت اند از: حسادت، هوای نفس، کوردلی، ناباوری، ناامیدی به حیات اخروی، رفاه طلبی و دنیاطلبی.

پژوهشی در شیوه های کاربردی تربیت دینی و رشد و پرورش استعدادهای بالقوه انسان از دیدگاه قرآن است. نویسنده این پژوهش را در دو بخش تنظیم نموده که بخش اول به مباحث مقدماتی و بخش دوم به شیوه های کاربردی تربیت دینی اختصاص دارد. وی در بخش دوم به مباحثی همچون اسوه دهی و اسوه پذیری و شرایط آن، موعظه، تبشیر و تنذیر، وعده و وعید، تشویق و تنبیه، امید و ترس، بخشش و عبرت آموزی پرداخته است. نویسنده در خاتمه در قالب چند سؤال و پاسخ اشاره کرده است که از جمله نتیجه گرفته است که اسلام برای تربیت انسان، طریقه و روش خاصی دارد و تربیت انسان با این شیوه، سازنده شخصیت خاصی از فرد می شود که آن شخصیت مدّنظر نظام تربیتی اسلام است، و در پاسخ به این سؤال که شیوه های تربیتی اسلام را بدون نیاز به هیچ منبعی می توان از قرآن استفاده نمود.

الگوها می توانند کمک موثری به فرایند تربیت اخلاقی و نتیجه بخش بودن آنها کنند به ویژه آنکه این الگو متخذ از آموزه های وحیانی و بر اساس رفتار پیامبران باشد. مطالعه و تحلیل سوره یوسف علیه السلام به عنوان یکی از سوره هایی که رفتارهای اخلاقی را به تصویر کشیده است در این زمینه راهگشاست. مجموعه روابط درون شخصی بین شخصی، فراشخصی و برون شخصی در این سوره ارائه شده است که در این بین رابطه متقابل حضرت یعقوب و فرزندان می تواند به عنوان الگوی ارتباطی مطرح شود. در این مقاله ضمن تحلیل برخی اصول حاکم بر رفتار فیمابین یعقوب و فرزندان بر اساس معیار های اخلاق اسلامی به بررسی و حل چالش های اخلاقی در این روابط بر اساس گزارش قرآن خواهیم پرداخت.

این نوشته تلاشی است در جهت تعریف، شناخت و تبیین علت وجودی و رهیافتهای نظری مفهوم «عدالت» در اندیشه سیاسی حضرت امام خمینی. در این مقاله برداشتهای حضرت امام در مقوله عدالت از سه منظر یا رهیافت: وجودشناسی عرفانی، معناشناسی عرفانی و علمِ اخلاق مورد بررسی قرارگرفته و الزامات هر یک مورد بحث واقع شده است. طرح این مباحث از این جهت که مقدمه‏ای بر الزامات نظری و عملی عدالت در سطح اجتماعی و سیاسی است، اهمیت دارد. بنابراین پرسش اصلی این مقاله این است که اولاً، تحلیل حضرت امام از عدالت و مؤلفه های آن با چه رویکردهایی مورد تأمل قرار گرفته؟ ثانیاً، برداشت ماهوی حضرت امام از مقوله عدالت آیا ابزارانگارانه است یا غایت شناسانه؟ فرضیه اصلی این نوشته این است که رویکرد حضرت امام به عدالت، عرفانی ـ فلسفی است و عدالت ماهیتی غایت انگارانه دارد.

حرکت در راستای بومی سازی علوم انسانی و تدوین الگوی اسلامی ـ ایرانی در ابعاد گوناگون، نیازمند مطالعه و تحلیل دربارة آرا و اندیشه های اندیشمندان مسلمان است. امام خمینی(ره) به عنوان مصداقی از انسان کامل و اندیشمندی مسلمان، آرا و رهنمودهای ارزنده ای در وجوه عرفانی، اخلاقی، کلامی، فلسفی، فقهی و تربیتی ارائه کرده است. ایشان اهداف و خط مشی کلی را در باب تربیت، بیان نموده و برترین مکتب تربیتی را نیز، مکتب اسلام دانسته است. همچنین نماز را عمود دین و بنا بر اندیشه اسلامی «رأس الاسلام» دانسته و برای آن جایگاهی ویژه قائل شده است. امام خمینی(ره) نماز را «ترکیب قدسی» و «نسخه جامعه» برای بشر شمرده است. با عنایت به مباحث فوق، مسئله اساسی، بازشناسی دلالت های تربیتی نماز از دیدگاه امام خمینی(ره) با محوریت کتاب سرّالصلوه است.روش پژوهش، توصیفی و از نوع تحلیل محتوا بوده و عمده ترین دلالت های تربیتی حاصل از مطالعه انجام شده نیز در ساختاری از مبانی، اصول و روش های تربیت اسلامی تنظیم و ارائه شده است. یافته ها نشان می دهد که از نظر امام خمینی(ره)، نماز وجوه متعددی در جنبه های گوناگون فرایند تربیتی داشته (مبانی، اصول، اهداف و روش) و نمازگزار می تواند سیر به طریق حق و مراحل اسفار اربعه عرفان و احوال سالک را در هر رکعت خود محقق و متبلور کند.