جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از دیر باز حتی از زمان حیات پیامبر گرامی(ص) توسل بر اولیاء الهی و تبرک به آثار آنان همواره بین مسلمانان مرسوم بوده و کسی اشکال نکرده است و فقها آن را از مستحبات مهم دانسته‌اند. با وجود این، اخیراً برخی با نگرش سطحی به متون دینی و جمود بر ظاهر برخی عبارت‌ها این اعمال را نادرست دانسته و شرک نامیده‌اند. مقاله حاضر با بررسی موضوع و توضیح مفهوم دقیق و کاربرد درست واژه های توسل، توحید، شرک و عبادت و با ملاحظه دقیق تر آیات مربوط و روایات نقل شده، درستی عمل مستمر مسلمانان در توسل به اولیاء الهی و زیارت قبور آنان را مورد تاکید قرار داده و نشان داده است که چنین کارهایی نه تنها با توحید منافی نیست، بلکه امری مجاز و مستحبی است و اشکال فوق در نگاه خوشبینانه ناشی از فهم غیر دقیق متون دینی ظاهر بینان است. علاوه براین، تاکید شده است که ارتباط با اولیاء و توسل به آنان، به عنوان اینکه آنان الگوی مورد توصیه دین در مسیر توحید و نشانه های راه‌اند، بلکه خودشان راه مستقیم در یگانه پرستی‌اند، به عنوان ضمانت سلامت ایمان توحیدی قرار داده شده است تا نسلهای متوالی مسلمانان در اعصار مختلف به وسیله این ارتباط و قرار گرفتن در راه مستقیم و با اختیار داشتن علائم راه، مسیر درست توحید گرایی را گم نکنند.

در قرآن کریم آیات زیادى از زبان پیامبران الهى بیان مى دارد که آنها هیچ گونه اجر و مزدى در قبال رسالت خویش نمى خواهند و تنها خداست که مزد آنان را مى دهد. تعبیر این آیات نسبت به همه پیامبران یکسان است اما در مورد پیامبر در دو مورد استثناء آمده است. در این نوشته ابتدا به دلایل عدم در خواست اجز از سوى پیامبران پرداخته شده است و پس از اختلاف تعبیر آیات نسبت به پیامبر اسلام(ص) سخن به میان آمده و عدم تنافى آن با دیگر آیات نفى اجر رسالت پیامبران اثبات گردیده است. پس از آن آیه به عنوان مهم ترین آیه در این زمینه و دلایل اختصاص آن به پیامبر و طرح دیدگاه هاى مختلف اهل سنت و شیعه در آن مورد ارزیابى قرار گرفته است و در پایان روایات وارده در زمینه مصادیق «قربى» از منابع شیعه و اهل سنت در حد نیاز ذکر شده است.

تفسیر اهل‌بیت: به دلیل گستردگی معانی و معارف آیات الهی و ارتباط و اتصال آموزه‌های این خاندان به وحی، اختصاص به ایشان داشته دیگران از ورود به این حیطه ناتوان هستند. روایات تفسیری اهل‌بیت: در زمینه‌های متفاوت از جمله تفسیر، بیان تأویل و بطن، بیان مصادیق آیات قرآن و تبیین مجملات قرآن مطرح شده است. این مقاله به بررسی جایگاه پیامبر6 و ائمّه: در تبیین مجملات قرآن کریم و درک صحیح مراد خداوند حکیم پرداخته است. اثبات شأن اختصاصی تبیین وحی برای پیامبر6 و ائمّه: و هم سنگ بودن قرآن و عترت و جدایی ناپذیری آنان، هدف اصلی این نوشتار است. به همین دلیل و برای ثبوت مقام مزبور بعد از بحث ضرورت تبیین آیات مجمل، با استناد به روایات تفسیری اهل‌بیت: و بیان نمونه‌هایی در زمینه‌های مختلف، به گونه‌های متعدد تبیین مجملات وحی از جمله‌: تبیین جزئیات احکام، تفصیل قصص قرآنی، تبیین آیات اعتقادی و حقایق مربوط به معاد، توسط ایشان پرداخته شده و از این طریق اثبات می‌شود فهم دقیق و تبیین و تفسیر کامل و صحیح مجملات قرآن، منحصر به معصومان: بوده و از ادراک و توان فهم عموم خارج است.

فهم صحیح قرآن نیاز به فراتر رفتن از قواعد زبان عربى ندارد. نویسنده کوشیده است قواعد فهم قرآن را بررسى کند در این راستا مسئله عربى بودن زبان قرآن، ظهر و بطن آیات، مفهوم تأویل و نمونه هایى از معانى تأویلى موجود در روایات، را مطرح کرده و با تحلیل آنها به این نتیجه رسیده است که فهم آیات براساس شیوه اى که از خود قرآن به دست مى آید، کاملاً در چارچوب قواعد زبان عربى ممکن است و بطون آیات یا تأویل به معناى نادیده گرفتن قواعد زبان نیست بلکه معناى ویژه دارد که با ادبیات زبان عربى سازگار است.

سید علی شهرستانی در 28 رمضان سال 1377 هجری قمری برابر با 1337 شمسی در شهر کربلای معلی، در خانواده ای علمی مذهبی و از نیای فقیه پرور بدنیا آمد. پدر وی مرحوم آیةالله سید عبدالرضا شهرستانی از عالمان بنام کربلا و مادر ایشان فرزند آیة الله سید محمد طاهر بحرانی از عالمان بزرگ آن دیار بود. او پس از آموختن دروس آغازین، تحصیلات خود را در حوزه علوم دینی کربلا ادامه داد و تا پایان لمعتین به فراگیری علوم حوزوی اهتمام ورزید. در سال 1356 شمسی بر اثر ظلم بعثیان حاکم بر عراق به اتفاق والدین خویش کشور عراق را به مقصد ایران ترک نموده، در شهر مقدس مشهد سکنی گزید، و تحصیلات حوزوی را نزد بزرگان آن حوزه ادامه داد.

این رساله مشتمل بر سه فصل و یک خاتمه است: فصل اول شامل ساختار و کلیات طرح تحقیق است. فصل دوم از سه بخش تشکیل شده است: در بخش اول، دیدگاه افراطی (ذکر صریح و آشکار اهل بیت(علیه السلام) در قرآن)، در بخش دوم دیدگاه تفریطی (عدم ذکر اهل بیت(علیه السلام) حتی با وصف) و در بخش سوم، دیدگاه اعتدالی (ذکر اهل بیت(علیه السلام) در قرآن با اوصاف مختلف) ارائه شده است. فصل سوم در مورد حکمت های الهی در عدم تصریح نام ائمه(علیه السلام) در قرآن است. در این فصل به هفت حکمت اشاره شده است: حکمت اول: حفظ دین و قرآن از تکذیب، حکمت دوم: حفظ قرآن از تحریف، حکمت سوم: جلوگیری از سوءاستفاده با ذکر صفات و ویژگی های آنان، حکمت چهارم: مقتضای قوانین کلی هدایت و ضرورت رجوع به پیامبر| در تبیین امور کلی، حکمت پنجم: امتحان و آزمایش اُمّت، حکمت ششم: مقتضای فصاحت و بلاغت قرآن، حکمت هفتم: باطن و سرّ قرآن بودن اسماء اهل بیت(علیه السلام). در پایان، راه های کشف اسرار و بطون قرآن و معنای تأویل و فرق آن با تفسیر، به طور اختصار ارائه شده است.

تحقیقی که پیش روی شماست پژوهشی است پیرامون بررسی حقوق اهل بیت(ع) از دیدگاه اهل سنت که در آن حقوق اهل بیت(ع) با آیات قرآن معرفی شده و سپس آن حقوق با روایات اهل سنت بررسی شده است. در خصوص کیفیت کاوش و حدود بررسی، سعی نگارنده در این پژوهش برآن بوده است که با مطالعة گسترده در منابع مورد نظر نخست آیات مورد نظر در هر کدام از حقوق را استخراج و پس ازتفسیر لغوی آنها به فراخور میزان روایات موجود و در دسترس به تحلیل وبررسی این روایات بپردازد این تحلیل بیشتر ناظر به نقد دیدگاههای اهل سنت و اثبات دیدگاه شیعه می باشد. منابعی که در طول مطالعات این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته عبارتند از: 1 تفاسیر قرآن اعم از تفاسیر روائی و غیر روائی اهل سنت از قبیل الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، البحر المحیط، الجامع لاحکام القرآن و برخی تفاسیر روائی و غیر روائی شیعه از قبیل نور الثقلین، تفسیر نمونه، المیزان فی تفسیر القرآن، مجمع البیان لعلوم القرآن و ... 2 کتب روایی اهل سنت بویژه کنز الهمال، ینابیع الموده و ... 3 کتب روایی شیعه بویژه اصول الکافی، بحا الانوار و ... دهها منابع پراکنده دیگر. پژوهش حاضر حاوی پیشگفتار و یک چکیده و سه فصل اساسی است که در مجموع به ارزش شناخت اهل بیت(ع) و حقوق اهل بیت(ع) و بررسی آنها می پردازد. در فصل اول: مباحث مقدماتی و تمهیدی چندی از قبیل کلیات پرسشهای اصلی پژوهش و پیشینة پژوهش مورد نقد و بررسی قرار می گیرد واژه های کلیدی پژوهش نیز در این فصل بررسی می شوند. در فصل دوم: با نگاهی به ارزش شناخت اهل بیت(ع) و حقوق آنان عناوین حقوق اهل بیت(ع) در روایات معرفی گردیده و بیان شده است. 3 این نوشتار که به بررسی حقوق اهل بیت(ع) از دیدگاه اهل سنت می پردازد شامل 4 گفتار است که در هرکدام از آنها یکی از حقوق اهل بیت(ع) از دیدگاه اهل سنت به شرح ذیل بررسی می شود. ا حق مودت و دوستی اهل بیت(ع): این گفتار بر آن است که اثبات کند منظور از القربی در آیة مودت خویشان نزدیک و اهل بیت پیامبر(ع) می باشند. 2 بررسی حقوق مالی: در قرآن اموالی برای اهل بیت(ع)مشخص گردیده که متعلق به آنهاست اموالی از قبیل خمس، فئ، انفال که با شرح این مباحث از دیدگاه اهل سنت این حقوق برای اهل بیت (ع) اثبات شود. 3 حق امامت و رهبری: این گفتار با تشریح مباحث امامت در آیات ولایت به اثبات این حق از دیدگاه اهل سنت می پردازد. 4 حق رضایت و وراثت اهل بیت(ع): که طی دو مبحث حق وصایت و حق وراثت ضمن بیان آیة وراثت کتاب به ارائه دیدگاههای اهل سنت در این مورد و بیان روایات مربوط به وصایت می پردازد و به این ترتیب حقوق اهل بیت(ع) در دیدگاههای اهل سنت بررسی و تشریح می گردد.

در حديث معروف «سلسله الذهب» كه امام رضا آن را برای مردم نيشـابور بيـان فرمـود، اگرچـه توحيد به مثابه پناهگاهی برای در امان ماندن انسان از عذاب الهی معرفی شده است، امـا بـرای آن، شروطی وجود دارد. شرط لازم برای ورود به چنين جايگاهی، پـذيرش ولايـت اسـت كـه بـدون آن، اين امكان برای انسان فراهم نمی شود تا در حصن توحيد داخل شود. اين نوشتار درصدد است با رويكرد عرفانی ـ كلامی، با نگاهی بـه رابطـه توحيـد و ولايـت و جايگاه ولايت به عنوان دژ وپناهگاهی مسـتحكم بـرای درامـان مانـدن از عـذاب الهـی، بـه درك عميقی از اين روايت نائل آيد و بيان كند كه چگونه اعتقاد به ولايت، شرط لازم برای وصول بـه مقام توحيد است.