جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این نوشتار ابتدا مفهوم تفریح و تفرّج و واژه های مترادف آن مورد تحلیل قرار گرفته است. سپس اهمیت و جایگاه مهم تفریحات سالم و نقش سازنده ی آن در جوامع بشری بیان گردیده و لزوم پرداختن به آن به ویژه در جهان امروز که عصر پیشرفت علم و فناوری و عصر ارتباطات سریع جوامع بشری است مورد تأکید قرار گرفته است.در ادامه به بیان ویژگی های یک تفریح سالم از نظر اسلام با توجه به مبانی اصلی آن یعنی قرآن و روایات معصومین پرداخته و چند ویژگی مهم یک تفریح سالم که انسان را در رسیدن به هدف متعالی خلقت یعنی قرب الهی یاری می کند، مشخص گردید که مهمترین آنهاعبارتند از هدفدار بودن ، آسایش جسمی و تجدید قوای بدن ، آرامش و نشاط روحی ، ارتباط با خدا و تقویت معنویت ، عدم مخالفت با حق و شرافت انسانی ، عدم تخریب طبیعت ، که بر اساس این خصوصیات برخی از مصداق های تفریح و تفرّج سالم از دیدگاه دین مبین اسلام معرفی شد.تفریحاتی مانند کار و تلاش ، مطالعه و پژوهش علمی ، رفتن به باغ و بستان و دیدن مناظر طبیعی و معاشرت و دیدار با برادران ایمانی ، برگزاری مراسم جشن و شادی ، ورزش و مسافرت. سپس شواهدی از قرآن و روایات و سیره ی معصومین?در تأئید آن ها ارائه شده است و اثرات و فوائد تفریحات سالم در زندگی بشر مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان به معرفی برخی از تفریحات ناسالم و پیامدهای ناگوار ناشی از آن ها پرداخته ایم و خطرات و عواقب دنیوی و اخروی این گونه تفریحات را بیان کرده ایم.

یکی از موضوعاتی که در زندگی امروز بشر در ابعاد مختلف سایه گسترده پیشرفتهای علمی وفناوری است که در زندگی انسان نقش به سزایی دارد و از جملۀ آنها تولیدات فکری است که در قالبهای نوشتاری و به صورت‌های مختلف هنری، ابتکارات، اختراعات ظهورکرده و موجبات تحول عظیم شده است. اسلام هم به عنوان یک مجموعه نظام یافته برای این نمونه کارها ارزش و بهای زیادی قایل است و تشویق می‌کند که انسان همه استعدادهای مادی و معنوی‌اش رابکارگیرد تا بتوانند بهره کافی را از آن ببرد.خداوند در سوره اعراف آیه 10 می‌فرماید: «ما تسلط و مالکیت و حکومت بر زمین را برای شما قرار دادیم و انواع وسایل زندگی را برای شما فراهم ساختیم.» از آنجا که اسلام برای انسان مقام والایی قایل است و آثار و کار او هم از ارزش برخوردار است، عقل ومنطق هم از آثار انسان چه مادی ومعنوی حمایت می‌کند. با توجه به اینکه تولید آفرینش‌های فکری وقت وکار زیادی را طلب می‌کند و در حقیقت این علم، فعلی است که زمینه‌های رشد و پیشرفت‌های مادی را فراهم می‌کند و دیگران با بکارگیری آن تئوری‌ها و نوآوری‌ها و خلاقیت‌هاست که زمینه رفاه جامعه را فراهم می‌کنند. پس لازم است برای اینکه تولید کنندگان آثار فکری بتوانند با خیال آسوده به تولید بپردازند، برای رسیدن به این هدف لازم است که قوانین مربوط به حقوق مالکیت معنوی به طور کامل و صریح برای حمایت از حقوق پدیدآورندگان اثر و صاحبان صنایع وجود داشته باشد. و زمینه انتقال آن به دیگران همراه با حفظ حقوق صاحبان آنها که از مسائل مهم در این مورد است فراهم شود. در سال‌های اخیر این حقوق در سطح اجرایی و قانونگذاری مورد توجه قرار گرفته‌اند. گرچه هنوزهم قوانینی در شان و شخصیت پدیدآورندگان آثار فکری ومعنوی تصویب نشده است. لذا بر آن شدیم که در زمینه انتقال اموال فکری با توجه به ضرورتی که امروزه احساس می‌شود به بررسی آن بپردازیم و ببینیم آیا آفرینش‌های فکری ملکیت ومالیت دارند واگر دارند اسباب نقل وانتقال آنها چگونه است؟از آن‌جا که قوانین موضوعه ایران مبتنی بر فقه امامیه می‌باشد، برای پیداکردن مبانی انتقال اموال فکری به سراغ علم فقه می‌رویم و با رجوع به منابع فقهی آن (کتاب، سنت، اجماع وعقل) به سراغ قواعد فقهی می‌رویم که برگرفته از آیات قران وسنت پیامبر (صلی الله علیه واله) و معصومین (علیهم السلام) است و فقها در ضمن مباحث مختلف فقهی به آن پرداخته‌اند. اما با توجه به ویژگی‌های که قواعد فقهی دارند، اولا فرمول‌های بسیار کلی هستندکه منشا استنباط قوانین می‌باشند و به یک مورد خاص اختصاص ندارند. ثانیا این قواعد بنیادهای کلی فقهی هستند که با توجه به کلی بودن وعام بودن، فقها در موارد مختلف از آنها استفاده می‌کنند ودر جهت استنباط فروع، مورد توجه قرار می‌گیرند. در حالی که نظریه عام را فقها با توجه به وجوه مشترک میان احکام گوناگون بدست می‌آورند. احکامی هستند عرف و عقلا آنها را اعتبار کرده‌اند دین در برخورد با زندگی انسانها و شیوه‌های متداول آنها را پذیرفته و تایید کرده است و سیره دین بر حفظ نظام اجتماعی و تسهیل معیشت مردم می‌باشد و شارع با افزودن قیدها و شرایطی بنای عقلا را پذیرفته است و فقها این نوع احکام را امضایی می‌نامند. امروز آفرینش‌های فکری بر اساس عرف وبنا عقلا بعنوان منبع ثروت و کسب و کار محسوب می‌شوند که نظام اجتماعی تحت تاثیر آنهاست و اسلام بعنوان یک نظام کامل باید در این زمینه اصول و قواعدی را تبیین کند و موجبات اختلال و هرج و مرج را برطرف نماید.آفرینش‌های فکری و معنوی با توجه قواعد سلطنت، لاضرر، سبق، احترام و مصلحت مال محسوب می‌شوند و تحت سلطه و مالکیت قرار می‌گیرند. پس از اثبات مالکیت، اسباب نقل و انتقال آنها با توجه به عقود و ایقاعات جنبه قانونی وشرعی پیدا می‌کند و در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصل 46 و 47 و در قانون مدنی ماده 30 و 31 به موضوع کسب و کار و مالکیت و تصرفات مالکین و حقوق ناشی از آن بیان شده است.

آرامش و امنيت، لازمة حيات انسان‌ها و مهم‌ترين شرط زندگي سالم است و در صورت فقدان آن، ديگر نعمت‌هاي مادّي و معنوي، در خطر خواهد بود و همچنين، ناامني و اضطراب از بزرگ‌ترين بلاهاي اجتماعي است كه گريبانگير بشر بوده است. تمدّن امروزي و زندگي فريبندة كنوني با پيشرفت‌هاي علمي و اجتماعي و صنعتي خود، چنان مظاهر حيات آدميان را دگرگون كرده كه جز مادّيات چيزي نمي‌شناسند معنويات رخت بربسته و تنها نامي از آنها باقي مانده است و عامل همة اين گرفتاري‌ها، توجّه نكردن به بُعد حقيقي و واقعي انسان و جدا شدن او از هدايت‌هاي ديني است. دين مبين اسلام، با طرح دستورات اخلاقي و احكام عملي خويش، حياتي امن و آرام در پيش روي بشر قرار داده است. جهت رفع نگراني‌هاي بشر و دستيابي به آرامش قلبي، تنها با داشتن يك نيروي نهاني و اعتقاد به يك مبدأ حقيقي، اين امر، امكان‌پذير خواهد بود و تنها با نيرو و قدرت الهي است كه مي‌توان بر مشكلات و نگراني‌ها فايق آمد و اين نيرو جز با خداپرستي و تربيت اخلاقي و تزكيه نفس و رعايت دستورات و تعليمات بزرگان و پيشوايان دين حاصل نخواهد شد كه ايمان و اعتقاد به مبدأ و معاد و باورهاي ديني ما نقش مهمي در رسيدن به اين هدف دارند.انسان در مكتب توحيد، با عبادت و بندگي خداوند و تمسك به قرآن و عترت و با عشق و اميد وصل زندگي را ادامه مي‌دهد و يأس و نااميدي در او راه ندارد همة امور را به خدا تفويض مي‌كند و با اتكال به او در كمال آرامش و سعادت و خوشبختي به‌سر مي‌برد.آري؛‌چنين انساني در پرتو ايمان و اتكال به خدا، تقوا و مداومت بر ذكر خدا و انجام فرايض و عبادات و در پرتو قرآن و بهره‌گيري از پيام آن هرگز به يأس و نگراني و اضطراب مبتلا نخواهد شد و روح و روانش، همواره سرشار از احساس امنيت و آرامش است و همچنين شرط گذر سلام از دوران ناخوشايند، سختي‌ها و مشكلات زندگي، برخورداري از مهارت و روش مقابله با آنهاست كه با شناخت واقعيت و معناي سختي‌ها و اثرات آن و شناخت واقعيت دين مي‌توان آنها را مهار كرد و آرامش و رضايت را به ارمغان آورد.

اخلاقی بودن فرد و اجتماع از مهم‌ترین ضرورت‌های تکامل و تعالی بشری است. یکی از مهم‌ترین برنامه‌های ادیان آسمانی از جمله دین اسلام سمت و سو دادن افراد و به تبع آن جوامع اسلامی به سوی زیست اخلاقی و کنش نیک و ستوده است. در این راستا پیامبر گرامی اسلام(ص) که بنا به آیه: (إنَّکَ لَعلَی خُلُقٍ عَظیمٍ) در ستیغ قله انجام رفتارها و کردارها اخلاقی بود از طرف خالق مهربان به عنوان اُسوه و اُلگوی مسلمانان معرفی شده است. در همین راستا و برای ارائه و عرضه آموزه‌های تعالی بخش و درس آموز به مخاطبان و مسلمانان در این پژوهش بر آن بوده‌ایم تا به بررسی جزئیات رفتارها و سیرت اخلاقی و مهربانانه و خردمندانه این پیامبر رحمت(ص) بپردازیم. مبنای این پژوهش بررسی تطبیقی دو کتاب روایی شیعی و سنی یعنی الکافی از کلینی و الجامع الصحیح از بخاری بوده که هر یک در منظر طرفداران هردو مذهب از جایگاه رفیعی برخوردارند.نتیجه آنکه، احادیث منقول در صحیح بخاری و کافی کلینی بیانگر سیرت اخلاقی و محبت آمیز پیامبر اکرم در همه عرصه‌های زندگی شخصی و اجتماعی آن حضرت است. در بسیاری از موارد روایات وارده در این دو منبع روایی در اثبات روش و سیرت اخلاقی پیامبر اسلام موید یکدیگر است. البته در برخی از موارد، روایاتی در صحیح بخاری وجود دارد که رفتارها و کنش‌های قابل تأملی را به پیامبر نسبت می‌دهد که با آنچه در کتاب الکافی و دیگر منابع روایی آمده، نیز با آیات قرآن که پیامبر را الگوی کامل و تمام عیار معرفی نموده است و با شأن و عصمت آن حضرت منافات دارد لذا در این پژوهش مورد نقد قرار گرفته است.

زندگی در جامعه‌ی امروز مستلزم داشتن تفکر نقاد است و آموزش آن، در نظام آموزش و پرورش ضروری به نظر می‌رسد. تفاوت بین رویکردهای مختلف تربیتی در ضروری بودن آموزش تفکر نقاد، تردید ایجاد نخواهد کرد. تربیت دینی یکی از وجوه تربیت است که در عصر حاضر با جدیت بیشتری پیگیری می‌شود. در تربیت دینی، دیدگاه‌های مختلفی وجود دارند که دیدگاه عقلانی در تربیت دینی یکی از آن‌هاست. هدف کلی پژوهش این است که با بررسی و مقایسه‌ی مولفه‌های تفکر انتقادی و تفکر از منظر قرآن و همچنین بررسی رویکردهای متفاوت در تربیت دینی، دلالت‌های تربیتی ورود تفکر انتقادی به تربیت دینی را بیان کند. مولفه-های تفکر انتقادی، از دیدگاه انیس، پل، مک‌پک و لیپمن اخذ شده است. مولفه‌های تفکر قرآنی، از پیش تعیین شده نبوده و حاصل تلاش محقق است. پژوهش‌گر با مراجعه به دوازده تفسیر مختلف قدیمی و جدید، مولفه-های تفکر قرآنی را استخراج کرده است. با توجه به مطالعات صورت گرفته، نتایج نشان می‌دهد که دین و سنت تربیتی ما، مبتنی بر تفکر و اشاعه‌ی آن بوده است، با آن بیگانه نیست. در واقع تفکر قرآنی همان تفکر انتقادی است. تفکر یک ماهیت واحد دارد که وجهی از آن تفکر انتقادی است. بنابراین منطقی به نظر نمی‌آید که قرآن از طرفی، تفکر را به معنای عام آن مورد تاکید قرار دهد و از طرفی دیگر وجه انتقادی آن را قبول نداشته باشد. با وجودی که، نظام آموزش و پرورش ایران مدعی تربیت دینی، بر مبنای اسلام است، به نظر می‌رسد، مشوق و پرورش دهنده‌ی تفکر انتقادی نیست. برای اصلاح این رویه، باید تغییراتی در مبانی نظری صورت گرفته تا موانع عملی، نیز برطرف شوند. در پایان این پژوهش، پیشنهاداتی در حوزه‌‌های هدف، اصول، روش، محتوا، معلم، فراگیر و ارزشیابی، برای تغییر این رویکرد، ارائه گردیده است. روش تحقیق این پژوهش، تحلیل کیفی استکه با استفاده از رویکرد تفسیری - تجریدی و روش تحلیل‌محتوای اسقرایی انجام گرفته است.

اهمیت مباحث انسان شناسی بر هیچ کس پوشیده نیست. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:«ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون؛ خلق نکردم جن و انس را مگر برای اینکه مرا عبادت کنند.» پس غایت خلقت انسان تقرب الی الله است و این امر میسر نمی‌شود، مگر اینکه عصاره هستی(انسان) خودش را به درستی بشناسد و جایگاه خود را در هستی بیابد؛ زیرا کسی که به خود جاهل باشد به غیر خود جاهل‌تر است. صدرالمتالهین با تأسیس اصالت وجود و حرکت جوهری در مباحث انسان شناسی تحولی شگرف به وجود آورد. در این نوشتار دیدگاه صدرا(ره) در مورد هویت انسان و عناصر سازنده آن مورد بررسی قرار گرفته است. از دیدگاه صدرا(ره) نفس، یک حقیقت تعلقی است و اضافه مقوم وجودی نفس است. این حقیقت تعلقی جوهر است که افعال خود را به واسط? قوایی که همه مجرد هستند انجام می‌دهد؛ این جوهر مجرد، جسمانیه الحدوث و روحانیه البقاء است؛ همچنین انسان مجموعه‌ای از نفس و بدن است که هر دو به یک وجود موجودند؛ و بدن، حکم ماده و نفس، حکم صورت را برای انسان دارد و چون قوام هر موجودی به صورت آن است؛ بنابراین هویت و حقیقت انسان همان فصل اخیر اوست. از دیدگاه صدرا(ره) نفس انسان دارای حد ثابتی نیست به همین دلیل انسان موجود پیچیده‌ای است که فلاسفه با تمام توان فکری از درک کامل او عاجز مانده‌اند.صدرا(ره) شناخت نفس را در پرتو کتاب و سنت جست و جو می‌کند و بدون بهره‌مند شدن از مشکات نبوت این شناخت را میسر نمی‌داند. از دیدگاه او، سه عنصر مهم در ساختن نفس دخیل‌اند؛ در این نوشتار پس از بیان اصول صدرا(ره) در علم النفس به معرفی این سه عنصر و نقش هر کدام در ساختن هویت انسانی پرداخته و نقش ایمان در تعیین این هویت مورد بررسی قرار گرفته است.

پدیده‌ی دگماتیسم دینی-مذهبی به عنوان یکی از آسیب های دینی، دیرزمانی است که از سوی برخی صاحبنظران بویژه در مغرب زمین مطرح می باشد و اساساً به دنبال آن است که ساحت دین را از داشتن منطق عقلانی بی بهره نشان دهد و آموزه های آن را مشتمل بر مجموعه ای از امور جزمی قلمداد کردهو مومنین را نیز -بدلیل اعتقاد راسخ به آن ها- به ناتوانی در بهره گیری از اندیشه و تعقل متهم نماید از این روی در قالب شش فصل با طرح و بررسی این پدیده به آسیب‌شناسی نشر آن در بطن تمدن و جامعه اسلامی و راهکارهای مواجهه با آن از منظر آیاتو روایات پرداخته شده است.در فصل اول با ذکر اهمیت و ضرورت تحقیق به معانی و مفاهیم واژه ی دگم، دگماتیسم و کلمات و مترادفات آن ها اشاراتی شده است. در فصل دوم،علل بروز و نشر جزمیت در حوزه های مختلف، تاریخ پیدایش آن و آثار پدیده دگماتیسم مطرح شده و نهایتاً به وجود ارتباطی منطقی میان فطرت، عقل و وحی پی می بریم. در فصل سوم، آشنایی با برخی تعابیر و مفاهیم رایج از دین و کارکردهای آن مدنظربوده و سیر تاریخی تقابل انسان و دین(با محوریت دین اسلام) مورد توجه قرار گرفته است.در فصل چهارم، موضوع سازش عقل با باورها و حقایق ثابته مطرح شده و وجود قرآن، انبیاء، ائمه و میراث ارزشمند آنان تحت عنوان فقاهت مستمر در تعلیم و تزکیه ی بشر اندیشمند به عنوان امری انکار ناپذیر مورد نظر قرار گرفته است.در فصل پنجم، اوضاع و احوال انسان معاصر و مسلمان امروز بررسی و ضمن بیان برخی فرصت ها و چالش های موجود در این راستا بر ضرورت حرکت و پویایی روز افزوننهادهای دینی تأکیدشده است.در فصل ششم مشخص می شود که ماهیت دگماتیسم دینی- در تعبیر رایج آن- بالکل با جزمیات و آموزه های اصیل اسلامی متفاوت بوده و نتیجه آن که دامان دین مبین اسلام، عاری ازلوث وجود این انگ می باشد.کلید واژه: دگم- دگماتیسم- دگماتیسم دینی-جمود-تحجر-جزمیت- فطرت- عقل- تجدد

شناخت خدا و نزدیکی به او هدف اصلی آفرینش، نیاز فطری و همیشگی نوعِ بشر و غرضِ غاییِ غالب ادیان بوده و جستجوی خدا در زندگی هر انسان بزرگترین درام حیات اوست. در عصری که از یکسو عصر ایمان و از سویی دیگر عصر رسانه ها و اطلاعات نام گرفته، بسیاری از انسانها دین و حتی خدای خود را نیز در رسانه ها می جویند و این آغاز داد و ستدی معنوی و مادی است که خواسته و یا ناخواسته روز به روز بر عرضه کنندگان و مشتریان آن افزوده می گردد. این رساله درصدد است: اولاً؛ با بررسی اجمالی مفهوم خدا و نحوه ی نگرش به او در ادیان رایج و مکاتب گوناگون فکری و نیز مطالعه ی نظریات مطرح در این زمینه، به شکل و شیوه ی صحیح سخن گفتن از خدای حقیقی نزدیک شود. ثانیاًَ؛ با مطالعه ی نظریات مربوط به دین و رسانه و تعامل، تناظر و یا تناقض آنها با یکدیگر و نیز مباحث مربوط به اقتضائات تلویزیون و مخاطبانش، سرگرمی و ... به نظریاتی نزدیک شود که به حضور و ارائه ی هر چه بهتر و مناسبتر مباحث دینی (بویژه مباحث مربوط به خداشناسی) در تلویزیون یاری می رسانند. ثالثاً؛ با رصد و بررسی آنچه با یاد خدا و یا به نام او در شبکه های مختلف داخلی و ماهواره ای تلویزیونهای جهان عرضه می شود، به آسیب شناسی محتوایی و ساختاری برنامه های موجود پرداخته و نتایج این بررسی را در خدمت تحقیقات بعدی و نیز تولید الگویی مطلوب از این نوع برنامه ها با محوریت محتوایی توحید ناب شیعی قرار دهد.

معرفت، به معنای باور صادق موجّه و به تعبیر صدرالمتألّهین، صورت علمی حاکی از حقیقت خارجی و مطابق با آن است. معرفت دینی که از مباحث مهم معرفت‌شناسی به شمار می‌آید، معرفتی برگرفته از دین و در مورد دین است که از مسائل بنیادین این نوع از معرفت، مسأله مبدأ و معاد است. یکی از مباحث اساسی در حوزه معرفت دینی، سوال از تأثیر یا عدم تأثیر عوامل غیرمعرفتی در این نوع معرفت و چگونگی تأثیر آن عوامل، بر فرض وجود چنین عواملی است. آگاهی از این عوامل غیرمعرفتی و مکانیسم تأثیر آن‌ها بر شناخت انسان از دین و مسائل بنیادین آن، نقش به‌سزایی در دست-یابی به معرفت دینی صادق نیز در نیل انسان به کمال حقیقی خویش ایفا می‌کند.براساس آراء صدرا، این عوامل به دو قسم مفید یا موثر و منفی یا بازدارنده تقسیم می‌گردد. عوامل غیرمعرفتی موثر بر معرفت که از آن‌ها به فضائل و کمالات اخلاقی و عبادی یاد می‌شود، عبارتند از: تصفیه و جهاد با نفس، ریاضت، حسن خلق، تقوا، خوف و خشیّت، همراهی علم و عمل- عمل صالح، نماز، عبادت، طاعت و اخلاص.عوامل مذکور، باعث ایجاد و رشد و بالندگی معرفت می‌گردد و حجب میان نفس و حقیقت را برطرف نموده، قلب را مهیّای دریافت معارف حقّه می‌سازد. در مقابل، عوامل غیرمعرفتی منفی، که همان معاصی و رذائل اخلاقی است، نظیر گناه، جهل و غفلت، حبّ دنیا، عجب و کبر، حسد، کینه و عشق، پیروی از هوای نفس، ریا، شرک، نفاق، حبّ جاه و مقام، تقلید، حیا و کفر، آرزوهای طولانی و وسوسه، قلب را مکدّر می‌کند و در نتیجه، آن را از تابش نور معرفت محروم می‌گردانند؛ چرا که تنها قلب عاری از هرگونه آلودگی، قابلیّت دریافت نور معرفت را دارد.

موضوع این پژوهش «خودشناسی و خودسازی در پرتو دعاهای امام سجاد7» می‌باشد. با توجه به تأکید دین بر مسئله خودشناسی و خودسازی، در این پژوهش تلاش شده با بهره گیری از تفاسیر، منابع روایی، شروح صحیفه سجادیه و مراجعه به کتب اخلاقی و تأمل در نیایش‌های حضرت7، دیدگاه ایشان را در مورد خودشناسی و خودسازی در قالب سه فصل مورد بررسی قرار دهیم.درفصل اول پس از توضیح مفاهیم و اصطلاحات و بیان اهمیت و جایگاه دعا، شرایط تاریخی دوران امام سجاد7 و دلیل رویکرد ایشان به دعا مورد بررسی قرار گرفته، سپس به مجموعه دعاهای امام زین العابدین7 پرداخته می‌شود. فصل دوم به خودشناسی از منظر امام سجاد7 می‌پردازیم. مهمترین روش خودشناسی از دیدگاه امام7 مراجعه به قرآن و معصومین: است. ایشان در دعاهای خود انسان را موجودی دو بعدی که دارای گرایش‌های مادی و معنوی است معرفی می‌کند وامتیازات و ویژگی‌های مثبتی برای انسان نام می‌برد. مهمترین پیامد‌های شناخت انسان از نظر حضرت7 خودآگاهی، درک فقر و نیاز ذاتی، تواضع، آگاهی از حکمت آفرینش انسان، خداشناسی و آمادگی برای خودسازی است. در فصل سوم به خودسازی از منظر امام سجاد7 پرداخته شده است. با بررسی ادعیه امام سجاد7 مهمترین عواملی که زمینه خودسازی را در انسان فراهم می‌سازد شامل: معرفت و شناخت خدا که نتیجه آن ایمان و محبت به خدا و اولیای اوست و نیزتأسی به معصومین:، اعتقاد به روز قیامت، حب ذات(خوددوستی ممدوح) و انتظار فرج می‌باشد.روش‌های خودسازی نیز توبه و پشیمانی از گناهان، تصفیه و پاکسازی نفس از طریق مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاتبه و سپس پرورش و آراستن نفس با انجام تکالیف شرعی و ادای فرائضی چون نماز، روزه و تلاوت وتدبر در قرآن کریم ونیز بکاربستن صفات و ویژگی هایی چون تقوا، اخلاص در اندیشه و عمل، شکر و یادآوری مرگ می‌باشد. انسان در راه خودسازی با موانعی روبه رو می‌شود که به دو دسته بازدارنده‌های بیرونی یعنی شیطان، دنیا دوستی و معاشرت و همنشینی با دوستان بد و بازدارنده‌های درونی مانند شهوت و هوای نفس و غفلت و خودفراموشی تقسیم می‌شوند. در دعاهای امام سجاد7 اصلاح نفس و رهایی از پلیدی ها، مصونیت از گناه، آراسته شدن به صفات پسندیده، شکست و خواری شیطان، تکامل جسمی و روحی و رعایت حقوق و حسن معاشرت با دیگران از پیامد‌های دنیوی خودسازی است و پیامد‌های اخروی خودسازی شامل آسایش هنگام مرگ، حسابرسی آسان در روز قیامت، سعادت اخروی و نزدیکی به خدا است.