جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در قرن هفدهم، یکی از راهبردهای اساسی به معرفت دینی «الهیات طبیعی» بود که تأثیر آن به واسطه برخی انتقادها از جمله نقدهای هیوم و کانت رو به کاهش نهاد. در آستانه قرن بیست ویکم ، ریچارد سوئین برن، فیلسوف تحلیلی دین با نگاه به پیشینه الهیات طبیعی و با طرح نظریه احتمالات ریاضی به موضوع «خداباوری فلسفی» می پردازد. وی با استفاده از نظریه بایس و فرمول احتمالات، که نسبت احتمال بین قضایا را بررسی و تعیین می کند، این گونه درصدد نتیجه گیری است که احتمال قضیه خدا وجود دارد بیش از نقیض آن است. از نظر وی هر پدیده ای که در عالم شاهد آن هستیم می تواند نظریه «خدا وجود دارد» را ثابت کند و اگر همه این گزاره های مشاهدتی را در نظر بگیریم احتمال وجود خدا بیش از عدم وجود خواهد بود. تأکید سویین برن در حوزه عوامل پیشینی این نظریه بر دو رکن استوار است: «بساطت نظریه» و «محتوای آن»، زیرا محتوای مشابه در چند نظریه، احتمال صدق را بالا می برد. «معرفت شناسی اصلاح شده»، موضوع فصل دیگری از نوشتار حاضر است که نیکلاس ولترستورف وپلنتینگا به تبیین و شرح و بسط آن پرداخته‌اند. رهیافتی که با موقفی معرفت شناسانه، تکیه بر سنت کالونی در مسیحیت دارد و استدلال می کند که اعتقاد به خدا امری طبیعی است و تار و پود وجود آدمی به آن سرشته شده است. از این منظر، اعتقاد به وجود خدا، یک اعتقاد و باور پایه و بنیادی است و چنین نیست که به صورت تبعی و فرعی از قراین و شواهد و دلایل دیگر برآمده باشد. وی معتقد است که فیلسوف مسیحی سنت معرفت شناسی اصلاح شده، از فلسفه دین، فلسفه ای را عرضه می کند که هدف آن دیدن تمام جوانب حیات انسانی و عقلانی در پرتو ایمان است. لذا دین را تابع آزمون موسوم به قرینه و بینه بی طرف قرار نمی دهد. بنابراین تمام توجه وی معطوف مباحثی پیرامون نقش واقعی عقل در ایمان یا نقش واقعی ایمان در عقل است. براساس این رویکرد، اصول ایمان نوعاً نیازمند تأیید تعقل و احتجاج نیست. البته این بدان معنا نیست که اصحاب معرفت شناسی اصلاح شده منکر مقتضیات عقلانیت هستند بلکه آنچه آنان انکار می کنند این ادعاست که معقول بودن باورهای دینی به ویژه باور به خدا در گروی ابتنای عقلانی آن ها باشد.

یکی از جنبه های تعجب آور نبرد میان جهان آزاد و جهان تمام خواه تمایلی قوی به تاویل این نبرد میان خود با واژگان دینی بوده است. به ما گفته می شود که کمونیسم "دین دنیوی" تازه ای است که جهان آزاد در برابر آن به دفاع از "نظام دینی" متعالی خویش می پردازد. این نظریه لوازمی بیشتر از علت مستقیم اش دارد و "دین" را به قلمرو امور عمومی-سیاسی باز آورده است، دینی که از زمان جدایی کلیسا و دولت تا مدتها از این قلمرو بیرون رانده شده بود.

شناخت خدا و نزدیکی به او هدف اصلی آفرینش، نیاز فطری و همیشگی نوعِ بشر و غرضِ غاییِ غالب ادیان بوده و جستجوی خدا در زندگی هر انسان بزرگترین درام حیات اوست. در عصری که از یکسو عصر ایمان و از سویی دیگر عصر رسانه ها و اطلاعات نام گرفته، بسیاری از انسانها دین و حتی خدای خود را نیز در رسانه ها می جویند و این آغاز داد و ستدی معنوی و مادی است که خواسته و یا ناخواسته روز به روز بر عرضه کنندگان و مشتریان آن افزوده می گردد. این رساله درصدد است: اولاً؛ با بررسی اجمالی مفهوم خدا و نحوه ی نگرش به او در ادیان رایج و مکاتب گوناگون فکری و نیز مطالعه ی نظریات مطرح در این زمینه، به شکل و شیوه ی صحیح سخن گفتن از خدای حقیقی نزدیک شود. ثانیاًَ؛ با مطالعه ی نظریات مربوط به دین و رسانه و تعامل، تناظر و یا تناقض آنها با یکدیگر و نیز مباحث مربوط به اقتضائات تلویزیون و مخاطبانش، سرگرمی و ... به نظریاتی نزدیک شود که به حضور و ارائه ی هر چه بهتر و مناسبتر مباحث دینی (بویژه مباحث مربوط به خداشناسی) در تلویزیون یاری می رسانند. ثالثاً؛ با رصد و بررسی آنچه با یاد خدا و یا به نام او در شبکه های مختلف داخلی و ماهواره ای تلویزیونهای جهان عرضه می شود، به آسیب شناسی محتوایی و ساختاری برنامه های موجود پرداخته و نتایج این بررسی را در خدمت تحقیقات بعدی و نیز تولید الگویی مطلوب از این نوع برنامه ها با محوریت محتوایی توحید ناب شیعی قرار دهد.