جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از آنجایی که بنا بر اصول عقیدتی ما، اسلام دین جامع و کاملی است و برای تمام ابعاد زندگی آدمی برنامه دارد، در این تحقیق به بررسی تربیت جنسی در آموزه‌های دینی با رویکرد فقهی – حدیثی پرداخته‌ایم. این تحلیل و بررسی در مقام پاسخ گویی به دو سوال اساسی می‌باشد. 1. آیا آموزه‌های فقهی و حدیثی موجود، این قابلیت را از نظر شمول و جامعیت دارند که بتوان یک مجموعه‌ای از احکام فقهی را در زمینه تربیت جنسی تهیه و گرد آوری کرد؟ 2. آیا این مجموعه احکام با نظریات علمی و تجربی روز در زمینه تربیت جنسی، همخوانی و تطابق دارند؟پس از بررسی صورت گرفته به این نتیجه می‌رسیم که دین اسلام برای تربیت جنسی نه تنها برنامه جامع و کاملی دارد؛ بلکه بسیاری از آموزه‌های آن امروزه در علوم روانشناسی مورد دست یابی و تأیید دانشمندان قرار گرفته است.نتیجه دیگر اینکه آموزه‌های دینی در این مسأله تنها به شکل آداب اخلاقی و ارشادی نمی‌باشد؛ بلکه دین اسلام در بسیاری از مسائل به تعیین حکم و تکلیف پرداخته است

طبق آیات و روایات اسلامی، در تشکیل شخصیت انسان عوامل مختلفی دخیل‌اند که تأثیرگذاری برخی از آن عوامل در حوزه‌ی اختیار شخص نیست. از جمله‌ی مهم‌ترین عوامل غیر اختیاری شکل‌دهنده‌ی شخصیت انسان می‌توان به وراثت، محیط (که شامل محیط تربیتی، اجتماعی و جغرافیایی می‌شود)، حیث طبیعی وجود انسان، فطرت و طینت نام برد که در متون دینی به نقش مؤثر آن‌ها اشاره شده است.در این نوشتار، ابتدا نقش عوامل غیر اختیاری در تکوّن شخصیت انسان طبق آیات و روایات بیان می‌شود؛ سپس به نقش اختیار در شخصیت انسان در تقابل با عوامل غیر اختیاری پرداخته می‌شود و ثابت می‌شود که اگر چه نقش عوامل غیر اختیاری را نمی‌توان انکار کرد، اما تأثیر این عوامل تنها در حد زمینه و اقتضا بوده و موجب جبر انسان نمی‌شود. در پایان، اختیار به عنوان عامل سعادت یا شقاوت انسان اثبات می‌شود.

اولین کسانی که در حوزه حدیثی اهل سنّت اقدام به گردآوری احادیث صحیح و تدوین جامع صحیح حدیثی نمودند، محمد بن اسماعیل بخاری (194- 256 ق) و پس از او مسلم بن حجّاج نیشابوری (204- 261 ق) بودند. این دو جامع صحیح از معتبرترین کتاب‌هایی است که به اعتقاد بیشتر محدّثان اهل سنّت تمام روایات موجود در آن دو هم به لحاظ متن و هم به لحاظ سند غیر قابل نقد است. و پس از قرآن کریم، از صحیح‌ترین کتاب‌ها می‌باشند. حتّی برخی از آنها در رفع مشکلات و بر آورده شدن حاجات به آن دو متوسّل می‌شوند. نگارنده بر اساس سیره نبوی، تاریخ اسلام، شأن نزول آیات قرآن و دیگر منابع معتبر و مقبول اهل سنت، به بررسی متن برخی از روایات تاریخی پرداخته است و با استفاده از واقعیات و مسلّمات تاریخی که محدّثان فریقین به عنوان یکی از معیارهای سنجش متن حدیث جعلی از غیر جعلی و صحیح از سقیم، پذیرفته‌اند، به این نتیجه رسیده است که بعضی از روایات موجود در آنها مانند: فضیلت ابوسفیان، خواستگاری علی (علیه السلام) از دختر ابوجهل، ایمان ابوطالب، حدیث سدوا الابواب و . . . به لحاظ متن، با تاریخ ناسازگاری دارند. بنابراین، این دو جامع حدیثی، همانند دیگر کتاب‌های حدیثی، قابل نقد و بررسی است و علاوه بر احادیث صحیح، احادیث غیر صحیح هم در آن دو، به چشم می‌خورد.

در مود فهم قرآن، نظرات متعددی ارائه شده است. عده ای را عقیده بر آن است که قرآن، کتابی نامفهوم است. گروهی در صدد بیان معانی باطنی قرآن کریم برآمده و دست به تأویلات مخرب و لجام گسیخته زده اند. هدف در این نوشتار شناخت عوامل و زمینه های پیدایش فهم های متعدد در طول تاریخ و یافتن نقاط ضعف و انحرافی از یک سو و بهره گیری از شیوه های معتبر در دانش فهم قرآن است؛ تا از این طریق به رأی معتدل و میانه ای در زمینه ی فهم قرآن دست یافت.اختلاف در فهم قرآن که پس از رحلت پیامبر(ص) آغاز شد، در عصر تابعان رشد و گسترش بیشتری یافت. بحث های کلامی به علت فتح کشورهای جدید و برخورد مسلمانان با فرقه های مختلف اوج گرفت و در زمان خلفا، فلسفه ی یونانی به عربی منتقل شد. از این جهت در عهد عباسیان بحث های عقلی و فلسفی رشد کرد و در همین زمان هم تصوف، ظاهر شد و بعضی از مردم به ریاضت و مجاهدت با نفس روی آوردند. در این میان، گروه سومی از مردم به حدیث روی آوردند و فهم قرآن را منحصر در معصوم(ع) دانستند. این در حالی است که در عصر ما بر اثر توسعه ی علوم و دانش های تجربی، و برخورد با فرهنگ غرب به تفسیر علمی و هرمنوتیکی روی آوردند.در پی این تغییر و تحولات، هر گروهی با گرایش فکری خاص خود به تفسیر قرآن روی آوردند؛ گروهی با روایات، عده ای با مباحث کلامی، برخی با مباحث عقلی و فلسفی و عده ای دیگر با صوفی گری به تفسیر قرآن پرداختند. از این رو عوامل داخلی و خارجی متعددی دست به دست هم دادند و اختلاف در فهم قرآن پدید آمد.بررسی شیوه های گوناگون، در فهم قرآن نشان می‌دهد که بسیاری از مطالب آنان خالی از انحرافات و خطاهای فکری نیست، زیرا در میان آنها تحمیل آرا و افکار، یا تفسیر به رأی نیز به چشم می‌خورد و این خود خطری بزرگ برای دین اسلام و معارف حقیقی قرآن محسوب می‌گردد. اگر چه پیشرفت و گسترش مباحث علمی و دینی را نمی‌توان نادیده گرفت. اگر عوامل اختلاف در فهم قرآن به صورت منسجم جمع بندی شود و از زوایای مختلف و بدون یک جانبه نگری، از سر تعمّق به مسائل، نظری افکنده شود، می‌توان به شیوه ی صحیح فهم قرآن دست یافت. توجه به مباحثی از قبیل تفسیر به رأی، تأویل، معرفت ظاهری، معرفت درونی، باطن و هرمنوتیک نشان می‌دهد که شیوه ی صحیح در فهم قرآن در گرو خود داری از تحمیل پیش فرض ها و آراء در فهم قرآن، جاری نمودن قرآن در همه ی زمان ها و مکان ها و توجه به شأن و منزلت والای اهل بیت پیامبر(ص) می‌باشد.

قرآن کریم از زمان نزول تا کنون، مورد عنایت و اهتمام مسلمانان بوده است.مسلمانان آن را حفظ می کردند و در اجرای احکام آن کوشا بودند.پیامبر (صلّی الله علیه وآله) نیز آیات مغلق را شرحداده و معانی مجمل را تبیین می فرمود.به اعتبار اینکه پیامبر(صلّی الله علیه وآله) اوّلین راهنما و امین وحی الهی بود، لذا تفسیر قرآن از انگیزه های نبوّت او به شمار می آمد.علاوه برکوشش های مسلمانان درتبیین الفاظ قرآن و شأن نزول آیات و ابعاد دیگر آن،آنچه ازپیامبر (صلّی الله علیه وآله) در تفسیر قرآن به یادگار مانده،زیر بنای تفسیردر نخستین ادوار شد.مفسران زیادی از بین گرایش های مختلف تفسیری،روش تفسیر نقلی را انتخاب کردند، از جمله این افراد شیخ عبد علی بن جمعه عروسی حویزی،مولف تفسیر نورالثقلین است.تفسیر نقلی که شاملتفسیرقرآن به قرآن، تفسیرقرآن به سنّت و تفسیرقرآن به قول صحابه و تابعان است،گرچه دارای اهمّیت بسزایی است.امّا متأسفانه آفاتی چون ضعف سند،جعل حدیث و اسرائیلیات که در احادیث راه یافته از اعتبار آن کاسته است. ما در این تحقیق برآنیم که مصدر و منبع حدیث در تفسیر نورالثقلین را پیدا کرده و آن را با اصل کتاب مقابله کنیم و در صورت غریب بودن متن، به مصادر عدیده لغوی و روایی مراجعه کرده و سند احادیث را نیز مورد بررسی قرار دهیم، تا میزان اعتبار روایات به دست آید و بعد ترجمه ای دقیق و روان از کتاب ارزشمند تفسیر نورالثقلین،که تا بحال ترجمه نشده به خواننده عرضه کنیم تا کسی که به زبان عربی تسلّط کافی ندارد بتواند از این تفسیر روایی بهره ببرد.

حدیث به عنوان دومین سند دین‌شناسی همواره مورد عنایت و پاسداری جدّی مسلمانان بوده ولی در عین حال از دستبرد جاعلان و دشمنان اسلام، مصون نمانده است. از جمله مهمترین آفات در حوزه‌ی حدیث، جعل و تحریف می‌باشد. حدیث‌شناسان در این رابطه مباحث مفصلی ارائه داده‌ و به معرفی افراد و گروه‌های جاعل و انگیزه‌های آنان در جعل پرداخته‌‌ و در این بین «زنادقه» را به عنوان گروهی مخرّب معرفی نموده‌اند؛ امّا مراجعه به متون اسلامی نشان می‌دهد که اولاً معنای دقیقی از «زندقه» ارائه نگردیده است و افراد و گروه‌هایی با مشخصه‌های گوناگون به زندقه متهم شده‌اند؛ به گونه‌ای که می‌توان زنادقه را در انواع زنادقه خاص شامل پیروان ادیان ایرانی و زنادقه‌ی عام شامل زنادقه دینی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ... دسته‌بندی نمود. ثانیاً «زنادقه» در اصطلاح حدیث‌شناسان بر تمامی افراد منتسب به زندقه اطلاق نشده بلکه مرادشان از زنادقه مخالفان اسلام بوده است که مرموزانه جهت تشویش و تشکیک در عقاید مسلمانان به جعل و دسیسه در احادیث متوسل شده‌اند. از این رهگذر نیز ارائه دسته‌بندی دیگری از زنادقه، به زنادقه جاعل و خرابکار در حوزه‌ی دین و زنادقه غیر جاعل ممکن خواهد شد. در این پژوهش بعد از بررسی واژه‌ی «زنادقه» و سير تاريخي مفهوم «زندقه»، تعریفی از این پدیده ارائه و علل اتهام افراد و گروه‌های مختلف به زندقه تحلیل شده است. آنگاه به مناظرات زنادقه با ائمه: و سایر علما و شبهات و آرای زندیقان پرداخته شده و در پایان، برخی احادیث جعلی منتسب به این افراد در زمینه‌های مختلف و اهداف آنان از تخریب، مورد بحث قرار گرفته است.

«زبان دین»، دانشی است که به بررسی گزاره‌های دینی و کشف صفات عام و خاص آن می‌پردازد، به ویژه اوصافی که متون مقدس را از دیگر متون و باورها متمایز می‌کند. «زبان قرآن» نیز از موضوعات جدید و مهم در علومی مانند قرآن، تفسیر، کلام و فلسفه است که به تحلیل گزاره‌های قرآنی و مبانی فهم آن‌ها، و نیز بررسی جنبه‌های گوناگون زبانی این کتاب آسمانی، نظیر روش تفهیم آموزه‌ها به مخاطبان، شناختارى و معناداری گزاره‌های قرآنی و سایر کارکردهای آن می‌پردازد.برخی از قرآن‌پژوهان، با پیش‌فرض معناداری و شناختاری بودن زبان قرآن، دیدگاه‌های متفاوتی را درباره چگونگی گزاره‌های قرآنی نسبت به مخاطبان ارائه کرده‌اند که زبان عرف عام، عرف خاص و فطرت در زمره مهم‌ترین آنهاست؛ گرچه هر یک از این نظریات بر سیبل حصر به قرآن نسبت داده شده اند . اما جامعیت کافی ندارند و با چالش هایی جدّی روبرو هستند. با پذیرش مبنای تألیفی بودن زبان قرآن دستاوردهای زبانی هر یک از نظریات مذکور در بستر تألیفی آن جایگاه خود را می‌یابد. در عین حال برخی از ابعاد زبانی قرآن همچنان مغفول مانده است. یکی از این ابعاد بعد انگیزشی زبان قرآن است. عنصری که در تمامی قرآن انتشاری وسیع داشته و با اهداف تربیتی آن پیوندی عمیق دارد. مقصود از انگیزشی بودن زبان قرآن آن است که گوینده این کلام ارجمند، محرّک‌ها و عواملی را در سخن خود به کار می‌گیرد، تا مخاطب را به امور مقصود و واکنش‌های مطلوب خود فراخواند. انگیزش زبانی در گزاره‌های خبری و انشائی قرآن انتشار داشته و زبان‌های هدایت، فطرت، عرف و ... نیز از آنبهره دارد، پس انگیزش، یک عنصر یا مولفه زبانی برای همه قرآن است. در این پژوهش که با روشی توصیفی و تحلیلی انجام پذیرفته است ضمن بررسی نحوه تعامل مولفه های مختلف زبانی با یکدیگر در پرتو اهداف تربیتی قرآن، نقش محوری انگیزش در تربیت نیز برجستگی ویژه خود را یافت . تأمل در جایگاه دستاورد پژوهش های زبانی در حوزه قرآن در میان مولفه های کلی تعلیم و تربیت نیز ما را به این حقیقت رهنمون ساخت که دستاورد های مذکور میان اصول کلی تعلیم و تربیت قابل شناسائی و باز تعریف است لذا نحوه تأثیر گذاری این اصل بر ساحتها و روشهای تربیتی قرآن نیز مورد بررسی و تبیین قرار گرفت. زبان تألیفی قرآن با محوریت مولفه انگیزش، با مقتضیات فطری و قوای شناختی آدمی هماهنگی دارد و برای تربیت و رساندن او به هدف غایی آفرینش است. از این رو قرآن کریم شیوه‌های فراوان را برای انگیزش قوای معرفتی و نیز گرایش‌ها و رفتارهای او به کار می‌گیرد که هر یک، کاربردهای تربیتی گوناگونی را در پی دارند. روش‌های مختلف قرآن مجید برای انگیزش‌های علمی و عملی، گواهی سترگ بر معرفت‌بخشی و صدق گزاره‌های قرآنی و مطابقت آن‌ها با واقع است، پس زبان انگیزشی، زبانی واقع‌نما و معرفت بخش نیز میباشد.

اصرار قرآن بر قصه گویی و قصه خوانی ، هر خواننده را به وجد و شگفتی و تأمل وا می‌دارد . داستان‌های قرآن به مخاطبان خود ، زندگی و جنبش و ایمان و اعتقاد و اراده و تکلیف می‌بخشد و او را به تماشای انسانهای ملکوتی فرا می‌خواند و زیبایی‌های وجودی آنان را می‌نمایاند . آنچه در بررسی قصه‌های قرآنی سخت توجه انسان را به خود جلب می‌نماید ، انسان شناسی‌ ویژه‌ای است که در لا به لای محاورات قهرمانان این قصه‌ها و رفتارشان در مقابل حوادث به دست می‌آید و مشهود است و قصه اصحاب کهف یکی از این موارد می‌باشد . این پایان نامه مرکب از کلیات و پنج فصل و نتیجه است. در فصل اول به بحث لغوی پیرامون لغات کهف و رقیم پرداخته، موضع یهودیان و مسیحیان و مسلمانان را نسبت به داستان اصحاب کهف آورده و موضع مفسران مسلمان را نسبت به این داستان بیان کردیم و این که در تورات و انجیل اصلا چنین واقعه ای نیامده و فقط در روایات مسیحی این داستان آمده است.در فصل دوم اهداف قصه در قرآن و ویژگی های قصه اصحاب کهف در قرآن آمده است. در این فصل اشاره شده است که روش کلام خدای تعالی در بیان قصه ها این است که به نکات برجسته و مهمی که در ایفای غرض موثر است اکتفا می کند، و به جزئیات داستان نمی پردازد. چون قرآن کریم کتاب تاریخ و داستان سرایی نیست بلکه کتاب هدایت است و در قصه اصحاب کهف هم به نکاتی که در راستای هدایت انسان مفید بوده و درس عبرتی برای همه روزگاران باشد اشاره شده است.در فصل سوم به شرایط و زمینه های تاریخی وقوع این رخداد پرداخته شده است. این که وطن اصلی اصحاب کهف کجا بوده و به کدام غار پناه برده بودند. در این قسمت ارتباط اصحاب کهف با یهود را بررسی کرده و معلوم می کنیم که آن ها از چه طایفه ای بوده اند و چرا به کهف پناه بردند.در فصل چهارم به تحلیل داستاناصحاب کهف بر اساس قرآن اشاره کرده و وجوه اختلاف و اشتراک ادیان را در مورد جزئیات این داستان بیان می کنیم. در بین اهل کتاب آنچه برایشان مهم است این است که نام پادشاه وقت چه بوده، تعداد آن ها چند نفر بوده است و شغل آن ها چه بوده، اسم سگ آن ها چه بوده و ... در صورتی که قرآن کریم به این مسائل نپرداخته، چون کتاب تاریخ نیست تا همچون تاریخ نگاران از رویدادهای تاریخی سخن بگوید، بلکه کتاب ارشاد و هدایت است.در فصل پنجم حکمت بر انگیختن اصحاب کهف بررسی شده و به عکس العمل مشرکان و موحدان بعد از وقوع حادثه اشاره شده است و در یک جمع بندی می توان گفت که وقوع حادثه اصحاب کهف قطعی بوده و ادیان در مورد کلیت حادثه متفق هستند و باید دانست که خوابیدن آن جوانان در غار حکمت و مصلحتی در بر داشته و برانگیخته شدن آن ها نیز با مصلحت دیگری همراه بوده است. هدف نهایی از برانگیختن آن جوانان از خواب، اثبات حقیقت رستاخیز و نشان دادن قدرت خداوند در زنده کردن مردگان بود.

یکی از نقلیاتی که انعکاس آن در اکثر قریب به اتفاق تفاسیر دیده می شود، اخبار و آراء تفسیری صحابه و تابعان است. در طول دوره های متمادی تفسیر، رویکرد نظری و عملی مفسران در مواجهه با این اخبار یکسان نبوده است. این نوشتار در پی آن است که کم و کیف اعتبار اخبار و آراء تفسیری صحابه و تابعان را در تفسیر «التبیان فی تفسیر القرآن» شیخ طوسی بازشناسی کند. آنچه ضرورت این تحقیق را فراهم نمود، حجم عظیم منقولات صحابه و تابعان در تفسیر مورد نظر از یک سو و نیز نبود پیشینه ای مستقل در این زمینه بود. برای نیل به پرسش مطرح شده، ضمن مراجعه و بهره گیری از کتاب های مرتبط با مباحث مقدماتی فصول شش گانه ی این نوشته، تمامی مجلدات تفسیر «التبیان» مورد مطالعه قرار گرفت و پس از استخراج اخبار تفسیری صحابه و تابعان روشن شد که عمده ترین کارکردهای این اخبار در تفسیر مورد نظر، به ترتیب کمیت عبارت است از: اخبار بیانگر مصادیق آیات و واژگان، اخبار تبیین کننده مفهوم آیات، اخبار مربوط به معناشناسی مفردات قرآنی، اخبار ترسیم کننده فضای نزول، اخبار دال بر اختلاف قرائت و بالاخره اخباری غیر از موارد مذکور، تحت عنوان «دیگر گونه های خبری صحابه و تابعان». همچنین با استقصاء همه ی موارد به دست آمد که مهم ترین برخورد و نگرش های شیخ طوسی با این اقوال و بر حسب مورد آن عبارت است از: صرفِ نقل، تقویت و توجیه، تضعیف، بیان اقوال به عنوان موید برداشت خویش و همچنین هم معنا یا مجاز دانستن همه ی اقوال منقول. علاوه بر این، در این تحقیق مشخص شد که اهمّ مستندات شیخ طوسی در ارزیابی اقوال صحابه و تابعان عبارت است از: آیات قرآن، اشعار و کلام عرب، عقل، روایات معصومین علیهم السلام، تاریخ و عقاید دینی و مذهبی. در مجموع آنچه در رهگذر این تحقیق به دست می آید این است که شیخ طوسی به طور غالب، با نگاه اعتماد به اخبار صحابه و تابعان نگریسته است.

صنعت فرهنگ در تعریفی مجمل به معنای انتقال مفاهیم فرهنگی در پرتو ابزارهای مدرن صنعتی می‌باشد. نیازمندی انسان به محصولات گوناگون صنعتی، او را وادار ساخته تا از هر محصولی بدون توجه به ملزومات آن بهره‌برداری کند. صاحبان صنعت نیز از این نیاز استفاده کرده و دغدغه‌های فرهنگی خود را با نیازهای صنعتی جوامع همراه می‌سازند. از این رو مصرف‌کنندگان محصولات صنعتی، ناخودآگاه ضمن استفاده از این محصولات به فرهنگ تولید شده نیز پایبند می‌گردند. صنعت فرهنگ در راستای اصول حاکم بر جریان خود چون اصالت ثروت، لذت و سلطه در صدد کسب هدف آرمانی خود یعنی حذف اندیشه‌های دینی از جوامع بوده و در این راستا از سیاست‌های راهبردی چون کمرنگ ساختن قداست دین، استحاله ارزش‌ها، تفرقه‌اندازی و زمینه‌سازی بهره می‌گیرد. در تأیید این مطلب می‌توان به مشخصه‌های بارز کارگزاران این صنعت چون مخالفت با دین و مذهب، دنیاطلبی، پیمان‌شکنی و خودباختگی اشاره کرد. این صنعت در فرآیند اثرگذاری با ایجاد رخنه در عقاید فردی و اجتماعی افراد سعی در تغییر ساختار عقلانیت جوامع دارد. استفاده از اعتقادات سست، عدم خردمندی، غفلت و بی اطلاعی مردم، همچنین تظاهر به کارهای شایسته، طرح شبهه‌ها و تبلیغات فراوان مواردی است که این صنعت با تکیه بر آن‌ها اهداف خود را محقق می‌سازد. روش تحقیق در این نوشتار سوال‌یابی از مطالعات نوین و پاسخ‌گویی بر پایه متون روایی به ویژه نهج البلاغه و کلام امیرمومنان علی (علیه السلام) است. مهم‌ترین سفارش نهج‌ البلاغه و کلام امیرمومنان ارتقاء عقلانیت فردی با تبیین شناخت دنیا، تقوامداری و ولایت‌پذیری و همچنین ارتقاء عقلانیت جمعی در راستای ارائه راه‌کارهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی می‌باشد.