جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این نوشتار سعی گردیده مسئله ی توبه و اعتراف به گناه با دیدگاهی تطبیقی بررسی گردد و نظرات دو دین پرطرفدار جهان ادیان یعنی اسلام ومسیحیت، مورد واکاوی قرار گیرد. با توجه به اینکه سخن گفتن از توبه، با خود مقوله ی گناه و آمرزش را در پی خواهد داشت، لذا بحث بر حول سه محور اصلی گناه، توبه و اعتراف به گناه و غفران و آمرزش از دیدگاه دو دین اسلام و مسیحیت که سه فصل این نوشتار را تشکیل می دهد، گردش خواهد داشت. در فصل اول به نقل داستان حضرت آدم (ع) و اخراج وی از بهشت، با توجه به متن قرآن و کتاب مقدس پرداخته شده و مسئله ی مورثی بودن گناه حضرت آدم (ع) هسته ی اصلی این فصل را تشکیل می دهد. یک مسیحی با غسل تعمید از اثرات گناه مورثی رها می شود و توبه نیز راه کاری است برای گناهانی که بعد غسل تعمید انجام می شود. توبه و اعتراف به گناه در کلیسا و نزد کشیش انجام می شود و به آمرزش گناهان می پردازد و از آن جایی که کشیش در جایگاه خداوند می نشیند، از نظر اسلام این امر مردود می باشد. فصل دوم از مراسم اعتراف به گناه در مسیحیت و قدرت گناه بخشی کشیش و دلایل آن از یک طرف و نقد آن با توجه به مستندات مسیحیان و اسلام، سخن می گوید. ولایت و خطاناپذیری پاپ و دلایل آن و چگونگی مراسم اعتراف گیری در کلیسا، از جمله موارد مهم این فصل است که به تصویر کشیده می شود. هر فرد توبه کننده ای چشم امید به آمرزش الهی و نجات از گناه دارد. بن مایه اصلی نجات و سعادت در مسیحیت مسئله ایست به نام فیض که سرمنشا آن ماجرای تصلیب حضرت عیسی (ع) و کفاره شدن وی به جای گناهان بشریت است. فصل سوم به واکاوی این امر تکیه دارد و نظر قرآن در مورد رابطه ی ایمان و عمل که ارتباط مستقیم با مسئله ی فیض دارد، در لباس نقد، ایفای نقش می کند.

نسبت عقل و ایمان، یکی از مسائل بسیار مهم و در عین حال پیچیده، در نظر ملاصدرا و آکوئیناس می‌باشد. هر دو متفکر، سعی در هماهنگ ساختن مناسبات ایمان و عقل دارند. آنچه این نوشتار در پی آن است، مقایسه و تطبیق آراء این دو متفکر در این باره می‌باشد. و برای دستیابی به این مهم، ابتدا در دو بخش جداگانه آراء هر دو اندیشمند را بررسی نموده و سپس بخش آخر را به قیاس و تطبیق دیدگاه‌های آنها اختصاص دادیم. در بخش آخر، نظرات آنها در چند محور مورد تطبیق قرار گرفته است و روشن خواهد شد این دو متفکر علی رغم شباهت در قبول اعتبار عقل، تلاش نمودن برای هماهنگ ساختن مناسبات عقل و ایمان، به کارگیری عقل و بهره‌وری از تعقل ، تفاوت‌های انکار ناپذیری نیز دارند. از جمله اینکه این دو، درباره تعریف عقل و ایمان با یکدیگر متفاوتند. عقل از دیدگاه این دو متفکر، به یک معنا نمی‌باشد. ملاصدرا، عقل را به معنای غیر مستقل (عقل دینی) به کار می‌گیرد؛ اما آکوئیناس، عقل ارسطویی را مراد دارد

هدف از این تحقیق، استخراج و تبیین وجوه مشترک تربیت دینی در ادیان اسلام و مسیحیت میباشد. بدین منظور، آیات و روایات اسلامی با انجیل و متون دینی مسیحی در زمینه های تعریف تربیت دینی، اهداف تربیت دینی، معلم محوری یا شاگردمحوری در تربیت دینی، ابزارها و منابع شناخت در تربیت دینی، روش های تدریس و محتواهای درسی در تربیت دینی، و ارزش های تربیتی مورد مقایسه قرار گرفته اند. نیل به یک الگوی تربیت دینی مشترک، که هدف اصلی تحقیق حاضر بوده است، خواهد توانست راه را برای تفاهم و وحدت بیشتر جوامع مسلمان و مسیحی باز نموده و مبنایی برای الهام نحوه تربیت دینی جوامع مذکور فراهم سازد.

با نگاه به ادیان الهی خصوصاً ادیان ابراهیمی در می یابیم که ادیان متشکل از سه اصل می باشند. این سه اصل عبارت از خدا، معاد و نبوت می باشند.می توان گفت اصلی ترین و حیاتی ترین اصل هر دین نبوت است. اصل نبوت در ادیان الهی از دو منظر اهمیت زیادی دارد، اول اینکه اصولاً اثبات حقانیت دین در گرو اثبات نبی الهی آن دین می باشد. در ثانی متن این ادیان شامل اعتقاد به خدا و معاد و چگونگی آنها بر اساس آموزه های انبیای آن شکل می گیرد، چرا که اصولا دین به عنوان پیام خداوندی بدون نبی غیر قابل شناخت و درک است. به عبارت دیگر حتی سخن گفتن از خدا و معاد نیز در پرتو سخنان و رفتار نبی آن دین است که میسر می شود. بنابراین برای شناخت بهتر ادیان، اولین چیزی که باید مورد توجه قرار گیرد نبوت در آن ادیان می باشد. در این پژوهش نیز به فلسفه نبوت در کتاب مقدس سه دین بزرگ ابراهیمی اسلام، یهودیت و مسیحیت پرداخته ایم.در این تحقیق به بررسی فلسفی موضوع وحی و نبوت از دیدگاه قرآن و کتاب مقدس در ادیان اسلام،یهودیت و مسیحیت پرداخته شده است به این صورت که ابتدا به جایگاه فلسفی نبوت در این ادیان می پردازیم و با تحلیل و بررسی موضوعات پیرامون آن، اشتراکات و تفاوت های این مفهوم را استخراج می کنیم. تکیه ما در این تحقیق بر قرآن وکتاب مقدس است که اصلی ترین و دست اول ترین کتب مقدس این سه دین به شمار می روند، می باشد. به عبارت دیگر تأکید در این پژوهش، فلسفه نبوت در کتب مقدس این ادیان و نه خود ادیان می باشد. پرسش هایی که مبانی این پژوهش است عبارتند از اینکه آیا تفاوتی بین دیدگاه های این کتبوجود دارد یا خیر؟ در صورت پاسخ مثبت، آیا این تفاوت ها ساختاری و اساسی است یا آنکه جزئی و قابل اغماض است؟ ثانیاً بنابر اعتقاد ما که این سه دین، هر سه از جانب خداست و کاملا وحیانی است، در صورت تفاوت های بنیادین چگونه یکی بودن منبع آنها توجیه می شود؟ به عبارت دیگر آیا این تفاوت ریشه ای و عمیق از جانب خداست و یا در طول تاریخ با مصلحت جویی های جامعه بشری چنین تغییراتی در اصول دینی ادیان بوجود آمده است؟در این تحقیق به بررسی فلسفی موضوع وحی و نبوت از دیدگاه قرآن و کتاب مقدس در ادیان اسلام، یهودیت و مسیحیت پرداخته شده است. همه ادیان ابراهیمی دارای سه اصل مشترک به نام توحید، نبوت و معاد می باشند و دو اصل توحید و معاد و بطور کلی همه شئونات این ادیان بر اساس تعالیم انبیای آن شناخته می شوند.بر این اساس به تبیین ابعاد مختلف وحی و نبوت در قالب چهار بخش معرفی اجمالی ادیان، نبوت در قرآن، نبوت در عهدین و مقایسه آن ها پرداخته ایم.در این راستا سعی بر آن داریم که ابتدا به جایگاه فلسفی نبوت در این ادیان بپردازیم و با تحلیل و بررسی موضوعات پیرامون آن، اشتراکات و تفاوت های این مفهوم را استخراج کنیم.در یک نگاه جامع به بحث نبوت، می توان از چرایی ها در ابعاد نبوت سخن به میان آورد. ازجمله آنها که در این تحقیق نیز مورد توجه قرار گرفته است می توان به معجزه به عنوان راه عقلی در باب اثبات نبوت، عصمت انبیا، تعالیم انبیا و خاتمیت اشاره کرد. البته می باید در خصوص طرح مباحث در نظر داشت که گرچه اساساً نگاه فلسفی در طرح و پرداختن به موضوعات مورد نظر بوده است، اما برای روشن تر شدن موضوع، به بررسی مباحث کلامی مرتبط با آنها از قبیل معرفی ادیان مسیحیت، یهودیت و اسلام، معنای نبی و وحی در کتب قرآن و عهدین، معرفی و شناخت کتاب مقدس و قرآن نیز می پردازیم. از این بررسی برداشت می گردد که در بعضی از ابعاد وحی و نبوت، مفاهیم تنها دارای اشتراک لفظی است و با توجه به اینکه ما معتقدیم این ادیان دارای ریشه مشترک اند، می توان گفت این اختلافات از آنجا ناشی می شود که مسیحیت و یهودیت در طول قرن های متمادی متأثر از ادیان و سنت های غیر الهی نظیر یونان و روم باستان به صورت امروزی در آمده اند و بر اساس نظر پژوهشگران و محققان، کتب مقدس این ادیان نیز در طول قرن ها دچار تحریف های بسیاری در لفظ و معنا شده است.1- آنچه که از این پژوهش بر می آید آن است که بر اساس قرآن و عهدین فلسفه وجودی انبیا هدایت و نجات انسان هاست، با این تفاوت که در عهد عتیق این نجات محدود به بنی اسراییل می شود اما قرآن نجات کل بشریت را در نظر دارد و نظام الهیات پولسی نجات حقیقی و کامل را فقط در گرو مرگ مسیح و ایمان به او می داند.2- در مسیحیت ضرورت وجود نبی آنگونه که در اسلام و یهودیت وجود دارد، مطرح نمی شود. بلکه فیض الهی است که بطور رایگان به بشر داده شده و انسان برای هدایت چندان نیازی به عقل و اختیار خود ندارد.3- مسیحیت و یهودیت از ابتدا آنگونه که امروزه هست، نبوده و در طول زمان در اثر تماس با ادیان و سنت های غیر الهی به صورت امروزی درآمده اند. کتب مقدس این ادیان نیز در طی نسل های متمادی شکل امروزی را به خود گرفته است. بنابراین با وجود اعتقاد به ریشه مشترک با اسلام، در الهی بودن منشأ این تغییرات تردیدهای بسیاری وجود دارد.

«ملكوت»، از واژه هايي است كه هم در قرآن و هم در اناجيل به كار رفته است. در اسلام، تفاسير متعددي از «ملكوت» به چشم مي خورد. تفاسيري مانند پادشاهي عظيم، عرش، عجايب آسمان‏ها و زمين، خزائن. در اين ميان، ملكوت همواره در تفاسير عرفاني قرآن كريم، عالمي ماورايي و باطن عالم است. شهود آن، با شناخت اسماء فعل الهي و شناخت توحيد همراه است. وصول به آن، با اعمال ارادي، فيض و هدايت به امر پروردگار ممكن است. همچنين وصول به ملكوت، با تغيير درجات نفس منطبق بر مراتب وجود همراه است. در حوزة مسيحيت نيز تفاسير متعددي از ملكوت، مانند پادشاهي مسيح در آخرالزمان و پادشاهي خدا ارائه شده است. اما در عرفان مسيحيت شرقي، «ملكوت» امري دروني است كه با شهود و اتحاد با خدا و تثليث ارتباط مي يابد. براي وصول به آن، وجود اعمال نيك ارادي انسان، با همكاري فيض روح القدس لازم است و نفس انسان بايد با فيض الهي تغيير كند تا آمادة حضور در ملكوت گردد.

اقتباس قرآن از عهدين، مهم ترين نظرية مصادر قرآن و داراي شهرت و پذيرش زيادي در ميان خاورشناسان است. مهم ترين مستند آن، آموزه هاي مشترك دو كتاب است. براين اساس، كه وحياني بودن قرآن و نبوت پيامبر اسلام را نفي مي كند، آن حضرت بسياري از آموزه هاي عهدين را از طريق برخي افراد و گروه هاي يهودي و مسيحي فراگرفته است. هدف اين پژوهش، نقدِ نسبتاً جامع نظريه اقتباس و دفاع از وحياني بودن قرآن است. نگارنده تلاش دارد با بررسي تطبيقي و تأكيد بر برخي تفاوت هاي مهم محتوايي و زباني ميان آموزه هاي مشترك قرآن و عهدين، اقتباسي بودن قرآن را رد كند. وجود گزارش هاي سه گانه متضاد، متناقض و متباين جزئي، در روايت هاي تاريخي مشترك، وجود گزارش هاي متغاير و نيز تفاوت جوهري در سبك و ساختار بياني آن دو، فقدان تناقض هاي دروني عهدين در قرآن، از جمله اين تفاوت هاي مهم است. وجود منبع مشترك وحياني براي دو كتاب، سكوت يا مسلمان شدن گروهي از علماي يهود و نصارا، انتقاد شديد قرآن از يهوديان و مسيحيان، ناسازگاري اقتباس كردن با شخصيت پيامبراكرم صلي الله عليه و آله وسلم، تحدي و مبارزه طلبي قرآن و تأكيد بر وحياني بودن خويش و وجود شأن نزول هاي متعدد براي آيات قرآن، دلايل ديگر نقد نظريه اقتباس قرآن مي باشد.

این رساله عهده دار بیان قلمرو دین از دیدگاه علامه طباطبائی است. چون قلمرو دین بسیار گسترده است آن را در چند مورد از دیدگاه ایشان مورد بررسی قرار می دهیم و آن را طی چند فصل بیان می کنیم. فصل اول که شامل سابقه و ضرورت انجام تحقیق تعریف مساله پرسش های تحقیق روش انجام تحقیق فرضیه ها و کلیدواژه ها ضرورت بحث از تعریف دین موانع و مشکلات تعریف دین معنی دین در قرآن دین در روایات تعاریف متفکرین غربی از دین تعاریف متکلمان یا فیلسوفان اسلامی از دین می باشد. فصل دوم شامل ماهیت دین از نگاه متکلمان و قرآن و علامه طباطبائی منبع دین اندکی در مورد عقل که یکی از منابع دین است عقل در لغت و اصطلاح و در قرآن و روایت و جایگاه عقل نسبت به نقل و فطری بودن دین که علامه طباطبائی به آن اعتقاد دارند در این فصل بیان می شود. فصل سوم شامل قلمرو دین و سه دیدگاه در مورد آن وجود دارد و نقد و بررسی آنها و بیان این که قلمرو دین امور فردی و جمعی را شامل می شود و بیان نمونه هایی برای آن. قلمرو دین در زندگی اجتماعی کارکردهای دین در اجتماع از دیدگاه علامه طباطبائی و مزیت دین از دیدگاه ایشان و نقش آن در همبستگی اجتماعی عدالت اجتماعی سعادت جمعی اقتصاد اخلاق سیاست مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت به این نتیجه می رسیم قلمرو دین شامل همه ی این موارد می شود. فصل چهارم: که در آن اشاره به معنای سکولاریسم و زمینه های پیدایش آن در مسیحیت و دلایل سکولاریم و نقد و بررسی آن و اندکی در مورد دین حداقلی و دین حداکثری و نقد و بررسی آن بیان شده است.

یکی از مهم‌ترین مشترکات کلامی بین دین اسلام و مسیحیت، بحث درباره حدوث و قدم کلام خداست. شاید کهن‌ترین جدال اعتقادی در این دو دین‌ آسمانی، همین موضوع باشد. متکلمان مسیحی، که مسیح را کلام خدا دانسته‌اند، درباره حادث یا قدیم بودن، الهی یا انسانی و آسمانی یا زمینی بودن‌ او دچار اختلاف شده‌اند و به همین دلیل، در بین خود، مذهب‌ها و مکتب‌های‌ مختلفی را به وجود آورده‌اند. این اختلافات در نخستین حکومت‌های آن‌ها و دوران کنستانتین و شورای نیقیه اوج می‌گیرد. در اسلام نیز درباره کلام خدا، یعنی قرآن مجید همین ماجرا وجود داشته و بحث شده است که آیا کلام خدا حادث است یا قدیم و آسمانی است یا زمینی، به ویژه در دوران خلافت مأمون‌ خلیفه عباسی و اختلاف معتزله و اشاعره و دیگران، این جدال اوج گرفت. در این مقاله، به مشابهت‌های متعدد این دو دین الهی درباره کلام خدا پرداخته و موارد متعددی از آن شباهت‌ها ارائه گردیده است که راهی برای تقریب بین این‌ ادیان آسمانی می‌گشاید.

در این مقاله توحید ذاتی را كه از اقسام توحید به شمار می‌رود و زیر بنای اعتقادی ادیان توحیدی اسلام، یهودیت و مسیحیت مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است؛ زیرا دانستن این مسائل و آشنایی با آن مارا در شناخت هرچه بیشتر ادیان و نحوه برخورد وتعامل باپیروان آنان یاری خواهد رساند.