جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از روش‌های تفسیری که در عصر حاضر به سبب کوشش‌های علامه طباطبایی و پس از وی آیت‌الله جوادی آملی مورد توجه قرار گرفت، روش تفسیری قرآن به قرآن است. برای اثبات حجیّت این منهج تفسیری ادلۀ متعددی نقل شده است. یکی از این ادله استناد به احادیث عرض است که در آن، قرآن میزان سنجشِ صحتِ روایات دانسته شده و لذا قرآن کریم در تبیین مراد خود بی‌نیاز از سنت تلقی شده است. با مراجعه به مجموع احادیث عرض و تشکیل خانوادۀ حدیثی آن، آشکار می‌شود که این استدلال کاستی‌هایی دارد. این مقاله بر آن است که ابتدا به تبیین استناد مطرح شده بپردازد و سپس کاستی‌های آن را مورد بررسی قرار دهد. همچنین از آنجا که که آیت‌اللّه جوادی آملی از احیا‌گران معاصر این مکتب تفسیری به شمار می‌آید، این مقاله بر اساس آراء و نظریه‌های ایشان نگاشته شده است.

این پایان نامه شش فصل دارد. مباحث آن عبارتنداز: مسائل سیاسی و اجتماعی در قرآن و سیره انبیاء،رفتارهای سیاسی، اجتماعی پیامبر اکرم (ص) در مکه،مقدمات تکوین حکومت اسلامی، اداره حکومت اسلامی در زمینه اداری و اطلاعاتی و مدیریتی واقتصادی، رفتار با مخالفان اعم از مشرکان، یهودیان،مسیحیان و منافقان و بالاخره تعیین وصی مهمترین اقدام سیاسی و الهی رسول اکرم (ص).

هدف پژوهش آشنایی با صفات مومنین که از انسانهای برجسته و مورد توجه خداوند تبارک و تعالی هستند، از دیدگاه تعالیم دین مبین اسلام و از منظر قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع) و عمل کردن به آن صفات و ویژگیها است.روش پژوهش : استفاده از کتب لغت ( عربی و فارسی ) و فرهنگ نامه ها و تفاسیر قرآن و نیز دیدگاه بعضی از علما و دانشمندان و استفاده از رایانه و همچنین ترجمه قرآن کریم از کتب حدیث و روایات اسلامی از متون حدیثی و کتب محققین علما و فضلا.نتیجه کلی : با توجه به اینکه در دنیای معاصر و جهان امروز، متاسفانه اکثر انسانها و اغلب مردم از معنویات دوری گزیده و بیشتر جلب مادیات و تکنولوژی و صنعت و تمدن فریبنده غرب شده اند، بررسی و توجه به معنویات و بدست آوردن راههای رسیدن به آن از ضروریات زندگی انسانهای امروز است، خصوصا آشنایی با صفات مومنین و خصوصیات و ویژگیهای آنها و تلاش و تکاپو برای عملی کردن آن خصوصیات در زندگی بشر معاصر، که راه نجات و رسیدن به آرامش و اطمینان در زندگی است

‫پژوهش نشان می دهد که در پرتو ایمان به خدا و آشنایی با زهد اسلامی سیمای راستین آن درسایه رهنمودهای قرآن و سنت نبوی و ائمه معصومین (ع) می توان رشد وتعالی لازم را برای تشنگان زلال معارف حیات بخش اسلامی میسر ساخت. روش نمونه گیری فیش برداری از منابع اصلی و معتبر، روش پژوهش استفاده از قرآن کریم - کتب حدیثی و تفاسیر و کتابهای اخلاقی و ابزار اندازه گیری کتابخانه می باشد. با بررسی زهد در آیات قرآن کریم و در روایات ائمه اطهار و همچنین نهج البلاغه و اینکه زهد در قالب رهبانیت دردین مبین اسلام مردود می باشد، آثار و فواید زهد مثبت در شخصیت و زندگی فردی و اجتماعی انسان روشن می شود، و می توان عوامل تقویت زهدگرایی را از طریق باورهای دینی باز شناخت. نتیجه پژوهش نشان می دهد که اسلام با بیان زهد در اطلاح ساختار روحی واخلاقی انسان در رابطه با مسایل مادی و دنیوی می پردازد و انسان را به گونه ای پرورش می دهد تا بتواند بین دنیای مادی و معنوی و همچنین بین دنیاگرایی و آخرت گرایی توازن اصولی برقرار سازد بطوری که بیش از حد لازم به دینا نگراید و از آخرت که هدف اصلی است غافل نباشد.‬

بی شک، پایة سعادت افراد و جوامع بشری بر مبنای تلاش مستمر انسانهای سخت کوش استوار است. رسالة حاضر بر آن است تا در درجة نخست به بررسی اصل سعی و تلاش به عنوان عاملی جهت دست یابی به موفقیت ها پرداخته و سپس از دو نوع سعی و تلاش سخن بگوید. سعی و تلاش انسانهای مؤمن و پارسا که نتیجة آن دست یابی به سعادت و رستگاری است و دیگر سعی و تلاش انسا نهای غیرمؤمن و ناسپاس که گرچه در زندگانی مادی به موفقیت هایی دست می یابند، اما سعی و تلاش آنها بهره ای برای کمال و سعادت آنها ایجاد نمی کند، در ضمن این رساله سعی و تلاش گروه نخستین را به تفصیل و سعی تلاش کوشش گروه دوم را به اجمال به بررسی نشسته است.

رساله حاضر بر آن است که با بررسی آیات قرآنی و روایات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام و نیز روایات برادران اهل سنت و برخی کتب تاریخی و همچنین در پاره ای از موارد با استفاده از تورات، زندگی صحیحی از حضرت ابراهیم علیه السلام تبیین نماید. تا با تمسک و توسل به ذیل الطاف و عنایات خداوندی این قهرمان توحید را اسوه و الگو خود قرار داده و به رشد و سعادت واقعی رهنمون گردیم. در این راستا به انبوهی از روایات در کتب شیعه و اهل سنت برخورد گردید، که گاه مخالف با یکدیگر بودند. لذا خود را موظف بر آن دانستم تا ابتدا در مورد ارزش روایات تفسیری هر دو مکتب تحقیق نموده و سپس به بررسی روایات وارده در مورد ابراهیم علیه السلام در این کتب بپردازم. لازم به تذکر است که ملاک حقیقی در برخورد با روایات مقایسه آنها با مفاد آیات قرآن در زمینه زندگی و شخصیت ابراهیم علیه السلام بوده و در پاره ای از موارد از ملاکهای عقلی، تاریخی معتبر بهره جویی شده است.

امامیه بزرگترین مکتبی است که به جانشینی بلافصل علی(ع) پس از رسول الله(ص) و سپس جانشینی یازده تن معصوم از نسل او اعتقاد دارد؛ اشاعره نیز امروزه گفتمان اعتقادی غالب ، در اهل تسنن محسوب می شود ؛ گفتماندیگری که بر جهان تأثیر جدی گذاشته ، سلفیه است . فصل اول به کلیات و مفاهیم اختصاص یافته است و در طی آن ، تعاریف لازم در خصوص آشنایی با کلید واژه های مورد بحث در تحقیق حاضر ، بویژه مکاتب کلامی سه گانه امامیه ، اشاعره و سلفیه ارائه گشته است. در فصل دوم ، توحید به تصویر کشیده شده است . در یک دسته بندی اولیه ، توحید در دو بخش نظری و عملی به همراه عناوین فرعی هر یک ، مورد بحث قرار گرفته است.در فصل سوم ، معیارهای ارزیابی اعتقادات مکاتب کلامی ، همچون آیات قرآن کریم، سنت معصومین(ع)، لغت و ظرافتهای ادبی و اجماع علما و دانشمندان فریقین ، مورد توجه و بحث قرار گرفته است.بررسی معیارهای مذکور ، نشان دهنده میزان انحراف سلفیه از فرهنگ اصیل اسلامی می باشد. همچنین به مباحثی مانند بدعت و تکفیر پرداخته شده و نمونه های بدعت از دیدگاه سلفیه ، ذکر گردیده است. سلفیه بر طبق مبانی اعتقادی خود ، بسیاری از باورهای مسلمانان ، را مشرکانه نامیده اند و در پی آن مسلمانان را تکفیر کرده اند. عناوین مورد بحث در این فصل که از نظر سلفیه ،مصداق عمل مشرکانه محسوب می شوند ، عبارتند از: شفاعت ، توسل ، دعا و استغاثه ، زیارت قبور ، بنای بر قبور ، احداث عبادتگاه بر قبور ، سوگند و نذر به غیر خداوند.

حدیث «قرب نوافل» که در شمار احادیث قدسی قرار دارد، حدیثی است که در منابع کهن و معتبر شیعه و سنی، با اسناد متعدد، نقل شده است. بررسی های رجالی حاکی از صحت برخی از طرق آن است و چنانکه دانشمندان فریقین تصریح کرده اند، کثرت نقل آن گویای اصالت آن است. افزون بر این، حدیث مزبور، از جمله مهمترین مستندات صوفیه است و عرفا بارها آن را به عنوان شاهدی بر مباحث کتب خویش مطرح کرده اند؛ پاره ای از عرفا مانند ابن عربی، صدرالدین قونوی و سیدحیدر آملی آن را به عنوان مستندی برای مباحث عرفانی، مانند وحدت وجود و توحید افعالی مورد توجه قرار داده اند؛ برخی از آنها هم تفسیری به مانند محدثان از حدیث مزبور داشته اند؛ اما محدثان، حدیث مزبور را در پرتو قرآن و روایات، به امداد الهی برای مومنان و یا نیل بنده به مرتبه ای که تنها خواهان رضای حق تعالی باشد، توضیح داده اند. در این جستار تلاش شده است که ضمن معرفی مآخذ حدیث و نقد و بررسی سندی آن، مدلول حدیث، با توجه به سیاق آن و نیز مدلول آیات و روایات دیگر، رازگشایی و ضمن مقایسه برداشت عرفا و محدثان از روایت موردنظر، رویکرد هر یک از آنها در قبال حدیث ارزیابی شود.

انسان برای زندگی سعادت‏مندانه نیازمند تشخیص خوب و بد، درست و نادرست، صلاح و فساد و به طور کلی حقّ و باطل است و برای رسیدن به این تشخیص نیاز به معیارهایی دارد، تا بتواند با استفاده از آنها و سنجیدن افکار و عقاید و عملکرد خود، نسبت به آن معیارها، به حقّ یا باطل بودن آنها پی ببرد.قرآن کریم، کلام حقّ و منشوری کامل و جامع برای زندگی سعادتمندانه انسان است، که معیارهای تمییز حقّ و باطل را به روشنی برای انسان معرفی نموده است. در نهج البلاغه نیز، همچون قرآن کریم، موضوع شناخت حقّ و باطل، از جایگاه مهمی برخوردار بوده، معیارهای شناخت حقّ و باطل معرفی، و نقش و جایگاه این معیارها تبیین شده است.معیارهای شناخت حقّ و باطل، هم از نظر قرآن و هم از دیدگاه نهج البلاغه، شامل دو دسته معیارهای درونی و بیرونی است که در روایات هم از آن دو حجّت با عناوین رسول باطنی و رسول ظاهری یاد شده است.عقل، یکی از معیارهای شناخت حقّ و باطل است که انسان را در تشخیص میان حقّ و باطل، یاری می‌کند. عقل، همواره پیرو حقّ بوده و همچون منبع نور، مسیر زندگی را برای انسان روشن می‌کند. لذا، انسان با استفاده از قوّه خرد و خردورزی می‌تواند از افتادن در خطا و اشتباه مصون بماند.دومین معیاری که قرآن کریم و همچنین نهج البلاغه، به عنوان معیار شناخت، معرفی می‌کنند، وحی به انبیاء است. کتب آسمانی، به ویژه قرآن کریم، چون از سوی حقّ تعالی و سخن خدا هستند، جز حقیقت محض نمی‌توانند باشند. از این رو، قرآن کریم و کتب آسمانی پیامبران پیشین، معیار شناخت حقّ و تمییز آن از باطل هستند.سومین معیار شناخت حقّ و باطل، که در قرآن و نهج البلاغه، معرفی شده است، سنّت پیامبر اکرم(ص) و سیره ائمه اطهار(ع) است که در عصر حاضر، تنها از طریق احادیث قطعی الصدور، قابل دسترسی است.

چکیدهدر قرآن کریم آیات بسیاری پیرامون امامت نازل شده است که بسیاری از صحابه گرانقدر و علما و مفسرین فریقین براین مطلب تصریح کرده‌اند، در تحقیق حاضر ضمن بررسی این آیات سعی بر این است که در قدم نخستتعریفی واضحاز امام و اوصاف او ارائه ، ودر کنار آن آیاتی که به تصریح صحابه در شأن و منزلت امامت امام علی(ع)نازل شده اندرا بصورت تطبیقی در دوتفسیر تبیانو مفاتیح الغیب(که هردو از جایگاه والائی در بین اصحاب خود برخوردارند) بررسی نمائیم ،درضمن آنکه دیدگاه کلی هردو مفسر بیان می شود نقدیبرنظریات آنها ارائه می گردد که شامل ایرادات ومناقشات بوجود آمده در این زمینه می باشد وبا ارائه مستندات کافی از فریقین سعی در دفاع از نظر صحیح به عمل خواهد آمد.