جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«مرآة العقول»، شرح علامه مجلسی بر کتاب کافی (اثر شیخ کلینی) است. او در این کتاب، پس از بحث درباره سند حدیث و رده‌ بندی آن بر اساس تقسیم‌ بندی متأخران، به شرح معنای حدیث می‌ پردازد و نکات دقیق آن را باز می‌ گوید. مجلسی در ابتدای کتاب توضیح می‌ دهد که در درازنای زمان، به مناسبت مذاکرات علمی با شاگردان و طالبان علوم دینی، حواشی فراوانی بر کتاب‌ های حدیثی نگاشته‌ است. نگرانی نسبت به از بین رفتن یا فراموش شدن آنها در اثر گذر زمان او را واداشته که این یادداشت‌ ها را جمع آوری کند. مرحوم مجلسی در کتاب «مرآة العقول» روایات کافی را به تفصیل شرح داده‌ اند. ایشان در ذیل هر روایت در ابتدا میزان اعتبار سند آن را مورد توجه قرار داده و سپس محتوای آن را شرح می‌ دهند. «مرآة العقول فى شرح اخبار آل الرسول» جزو كامل ترين شروح كافى است. اين كتاب به زبان عربى و شامل اصول و فروع مى باشد. مؤلف علاوه بر احاطه و تسلط بر اخبار و احاديث معصومين علیهم السلام مضامين عالى و نكات برجسته شروح معروف ديگر از جمله شرح ملاصدراى شيرازى و ملامحسن فيض كاشانى را در آن آورده و بر اهميت و ارزش كارش افزوده است. در احاديث بيشتر نظرهاى فقها و محدثين بيان شده است و اقوال و وجوهى كه وى در احاديث مى آورد، تنها به شرح او اختصاص دارد.

«مرآة العقول»، شرح علامه مجلسی بر کتاب کافی (اثر شیخ کلینی) است. او در این کتاب، پس از بحث درباره سند حدیث و رده‌ بندی آن بر اساس تقسیم‌ بندی متأخران، به شرح معنای حدیث می‌ پردازد و نکات دقیق آن را باز می‌ گوید. مجلسی در ابتدای کتاب توضیح می‌ دهد که در درازنای زمان، به مناسبت مذاکرات علمی با شاگردان و طالبان علوم دینی، حواشی فراوانی بر کتاب‌ های حدیثی نگاشته‌ است. نگرانی نسبت به از بین رفتن یا فراموش شدن آنها در اثر گذر زمان او را واداشته که این یادداشت‌ ها را جمع آوری کند. مرحوم مجلسی در کتاب «مرآة العقول» روایات کافی را به تفصیل شرح داده‌ اند. ایشان در ذیل هر روایت در ابتدا میزان اعتبار سند آن را مورد توجه قرار داده و سپس محتوای آن را شرح می‌ دهند. «مرآة العقول فى شرح اخبار آل الرسول» جزو كامل ترين شروح كافى است. اين كتاب به زبان عربى و شامل اصول و فروع مى باشد. مؤلف علاوه بر احاطه و تسلط بر اخبار و احاديث معصومين علیهم السلام مضامين عالى و نكات برجسته شروح معروف ديگر از جمله شرح ملاصدراى شيرازى و ملامحسن فيض كاشانى را در آن آورده و بر اهميت و ارزش كارش افزوده است. در احاديث بيشتر نظرهاى فقها و محدثين بيان شده است و اقوال و وجوهى كه وى در احاديث مى آورد، تنها به شرح او اختصاص دارد.

«الحور العين» كتابى است از ابوسعيد بن نشوان الحميرى، متوفى 573 قمرى كه در زمينه‏ هاى مختلفى سخن گفته، اما چون بيشتر مسائل آن شرح و توضيح فرقه ‏هاى مختلف اعتقادى است، لذا جزء كتب كلامى قرار گرفته است و الا مباحث اين كتاب را مى ‏توان چنين بيان كرد: از لغت و عروض و قافيه بحث مى ‏شود، از بعضى وقايع تاريخى صحبت مى ‏شود، در بعضى از فصول كتاب از بعضى معتقدات و عادات عرب؛ و اخلاق زمان جاهليت سخن گفته شده است، از اعراب به تنهايى نامى آورده نشده، بلكه از هنود و فارس و روم و معتقدات آنان مطالبى ذكر كرده شده است. همچنين فصولى از كتاب را به ذكر مذاهب بشرى، مباحث فلسفى در باب اصل عالم طبق نظر طبيعيين و فلاسفه و أطباء و حتى مذاهب و فرق اسلامى، نصرانى، يهودى، مجوسى، صابئى و... را معرفى نموده است. از مباحث مهمى كه مولف درباره آن تحقيق جالبى به عمل آورده است، اصل تسميه شيعه و اشتقاق اسم آن و ابتدا ظهور شيعه و مسائلى از اين قبيل است. از باب مثال درباره نام گذارى اين فرقه مى‏ نويسد، لمشايعتهم على بن أبى طالب و أولاده عليهم السلام. درباره ابتداء ظهور شيعه مى‏ گويد: شيعه كه على (ع) را بر قتال طلحه و زبير و عائشه و معاويه و خوارج در زمان حياتش مشايعت كردند، سه گروه بودند: 1- فرقه ‏اى از آنها كه قسمت كثيرى را شامل مى‏ شوند بر اين اعتقادند كه امامت ابى‏ بكر و عمر و عثمان بر سيره پيامبر نيست. 2- فرقه ‏اى ديگر كه تعدادشان كمتر از گروه قبلى است، مى ‏گويند: امام بعد از رسول (ص) ابابكر سپس عمر و سپس على است و براى عثمان امامتى قائل نمى ‏باشند. 3- گروه آخر كه به نظر وى عده قليلى مى‏ باشند، قائلند: بعد از رسول الله (ص) على أولى به امامت امت پيامبر است و امامت ابى‏ بكر و عمر را از طرف مردم، بر وجه راى و شورى مى‏ دانند؛ مولف مى‏ گويد: اين سه فرقه باقى بودند تا زمان كشته شدن حسين بن على (ع) كه در اين زمان باز سه گروه گشتند: أ- اماميه: وجه نامگذارى گروه به اين دليل است كه اين گروه قائلند كه امام بعد از حسين بن على (ع) فرزندش على بن حسين (ع) است كه با نص امام اول مشخص شده، اين امامت ادامه دارد، و زمين خالى از حجت نمى‏ گردد. ب- واقفيه، و بعد از آن زيديه كه بعد از حسين بن على (ع)، زيد بن على بن حسين را امام به حق مى ‏دانند. ت- كيسانيه؛ اين گروه بعد امام سوم، أبوحنيفه را امام مى‏ شمرند. سپس آقاى نشوان الحميرى به ذكر گروه هايى كه بعد از اين فرق پيدا شده ‏اند، مى‏ پردازد.

«شبهات الملحدين و الإجابة عنها»، اثر شيخ محمدجواد مغنية، مشتمل بر پاسخ به شبهاتى درباره خداشناسى و الحاد، ارتباط علم و دين، اسلام، قرآن، پيامبر (ص)، تشيع و مانند آن است. هر چند آغاز و انجام نگارش اين اثر، به‌ صورت دقيق مشخص نشده ولى همين مقدار معلوم است كه در سال 1974م آماده انتشار بوده است. نويسنده در اين كتاب شبهاتى را كه از منابع مختلف شفاهى و كتبى گردآورى كرده بدون دسته‌ بندى خاصى مطرح و به شيوه كلامى و جدلى پاسخ داده است.

«الرسالة السعدية»، مؤلف ابومنصور جمال ‏الدين حسن بن سديدالدين يوسف بن مطهر حلى اسدى، علامه حلّى (م 726 ق) است. كتاب الرسالة السعدية يا السعدية، مجموعه‏ اى از مباحث علم اصول، كلام، فقه و مباحث اخلاقى به صورت مختصر مى ‏باشد. در ابتداى كتاب مباحث علم اصول و سپس مباحث كلامى و اعتقادى و پس از آن قسمت عبادات؛ شامل كتاب ‏هاى طهارت، صلاة و صوم و در آخر مباحث اخلاقى مطرح شده است.

کتاب «أربع رسائل كلامية» شامل چهار رساله كلامى شيعه مى‌ باشد كه دو مقاله با عناوين «المقالة التكليفية» و «الباقيات الصالحات»، نوشته محمد بن مكّى جزينى عاملى معروف به شهيد اول، متوفاى 786ه‍.ق، و مقاله سوم و چهارم «الرسالة اليونسية» و نيز «الكلمات النافعات»، به قلم على بن محمد بن يونس العاملى النباطى العنفجورى البقاعى، معروف به علامه بياضى است و دو رساله اخير شرح و توضيح دو رساله اول مى‌ باشد. در «المقالة التكليفية» شهيد اول طى پنج فصل از چيستى تكليف و مفهوم اصطلاحى آن، متعلق تكليف، نتيجه حاصله از امتثال تكليف و نيز ترغيب و تشويق به امتثال تكاليف و تحذير و ترساندن از عصيان آن ها، با استناد به آيات و روايات سخن مى‌ گويد. در رساله «الباقيات الصالحات»، شهيد اول به شرح و توضيح مختصرى درباره تسبيحات أربعة: سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الاّ اللّه و اللّه اكبر مى‌ پردازد. به گفته شهيد اول اين تسبيحات چهارگانه تمام اصول پنج‌ گانه اعتقادى شيعه؛ يعنى توحيد، عدل، نبوت، امامت و معاد را در بر مى‌گيرد. «الرسالة اليونسية» و رساله «الكلمات النافعات»، شرح مزجى رساله‌ هاى دوگانه شهيد اول مى‌ باشد كه به صورت «قوله - أقول» ترتيب يافته‌ اند و شارح به نحو تفصيلى و فراگير، به شرح مفردات رساله و توضيح و تبيين ديدگاه‌ هاى مختلف پرداخته و معناى مورد نظر شهيد اول در رساله را استيفا نموده است. وى همچنين دريافت‌ هاى خود از ساير كتب و آثار را درباره موضوع مورد بحث به رساله خويش افزوده است.

کتاب «الرسائل التوحیدیة»، جوهره همه آرا و انظار فلسفی و عرفانی حضرت علامه طباطبایی در توحید است. این مجموعه مشتمل است بر هفت رساله، علامه در این رسائل توحید را در ذات، اسماء، افعال اثبات نموده و ظهور توحید در وسایط بین حق و موجودات و ظهور توحید در مرآت اتم که انسان است، تبیین می‌ نماید. این رسائل برای اولین بار بعد از رحلت علامه و در سال ۱۴۱۵ ق به زیور طبع آراسته شده‌ اند و قبل از آن هرگز به طبع نرسیده بود. عناوین این رسالات عبارتست از: رسالة فی التوحید؛ رسالة فی الاسماء؛ رسالة فی افعال الله؛ رسالة الوسائط؛ رسالة الانسان قبل الدنیا، الانسان فی الدنیا، الانسان بعد الدنیا.

«الرسائل المختارة» مجموعه‌ اى است شامل پنج رساله از دو متفکر بزرگ شیعى؛ جلال الدین محمد بن سعد الدین اسعد صدیقى، مشهور به علامه محقق دوانى و میر محمد باقر بن شمس الدین محمد استرآبادى، مشهور به میرداماد. عناوین رساله‌ها بدین شرح است: 1-رساله «تفسیر سوره اخلاص» از محقق دوانى. علامه دوانى در این رساله کوتاه، گزیده آراء مفسران را به اضافه برخى تحقیقات و پژوهش هایى که خویش به انجام رسانیده است، با روش فلسفى در تفسیر این سوره یادآور مى‌ شود. 2-رساله «خلق الأعمال» یا «الجبر و الاختیار» از محقق دوانى. به بررسى و پژوهش در مورد یکى از معضلات و مسائل مهم کلامى و فلسفى؛ یعنى مسأله جبر و اختیار مى‌ پردازد. 3-رساله «الزوراء» یا «تنبیه الراقدین» رساله‌ اى است در مسائل فلسفى از محقق دوانى. سه رساله فوق همگى به زبان عربى نگاشته شده‌ اند. 4-رساله «أمانت الهیه» در تفسیر آیه شریفه «انا عرضنا الأمانة على السماوات و الارض» نوشته میرداماد به زبان فارسى. 5-رساله «نور الهدایة» از محقق دوانى به زبان فارسى. این رساله بیانگر مبانى عقیدتى مؤلف است که در اواخر عمر مستبصر گردیده و به عقاید شیعى گرویده است. گرچه بعضى برآنند که وى بر همان عقاید اشعرى خویش پایدار است فلذا این رساله را به قطب الدین تبریزى؛ عارف شیعى نسبت داده‌ اند.

«الدر المنتظم فى السر الاعظم، بحث اهل الكشف و العرفان فى علامات مهدى آخرالزمان»، اثر عربى شيخ كمال الدين محمد بن طلحه شافعى، ارائه نشانه‌ هاى آخرالزمان از طريق به‌ كارگيرى مفاهيم باطنى حروف و اعداد در علومى مانند علم جفر، با استفاده از ديدگاه برخى از عالمان اين فنون، به‌ ويژه اميرالمؤمنين (ع) است. مولف با ذكر رواياتى، به عالم بودن اهل بيت (ع) به علم جفر و معرفت ايشان به حوادث ايام اشاره كرده و معتقد است كه اين علم، مختص به اهل بيت (ع) مى‌ باشد. پس از آن، خطبه حضرت امير (ع) را كه در مسجد كوفه ايراد فرمود و در برخى از كتب حديثى شيعه با نام «خطبة البيان» آمده است، ارائه مى‌ كند و نشانه‌ هايى را كه در آن، از آخرالزمان داده‌ اند، بيان مى‌ دارد. وى همچنين اسرارى را كه در حروف مقطعه قرآن وجود دارد، ياد كرده و در ادامه، نشانه‌ هاى ظهور امام زمان (عج) را با استفاده از اين حروف و اعداد ارائه كرده است. وى معتقد است كه حروف مقطعه‌ اى كه در ابتداى بعضى سور وجود دارد، داراى اسرارى هستند كه كسى قادر به كتمان سر بودن آن‌ ها نيست. استفاده از مصادر علمى معتبر در تدوين مباحث كتاب و تصحيح اغلاط لغوى و تشريح آن‌ ها، از ويژگى‌ هاى كتاب است.

كتاب «الشيعة، شبهات و ردود» تأليف آيت اللّه مكارم شيرازى در سال ۱۴۲۶ ق و به زبان عربی مى‌ باشد. با توجه به قوت گرفتن طالبان در عالم كه تأثير سياست‌ هاى سلطه طلبانه آمريكا بر همه عالم خصوصا جهان اسلام مى‌ باشد، شبهات بى‌ ريشه‌ اى عليه شیعه راه افتاده كه اين دسته همواره به تبليغ آنها پرداخته و باعث جدايى امت اسلامى از هم‌ ديگر شده‌ اند. مؤلف در اين كتاب به طور دقيق و عالمانه در صدد پاسخ به شبهات مذكور برآمده است. مؤلف، بعد از مقدمه‌ اى، در ده موضع به شبهات وارده پاسخ داده است كه عناوين آن عبارتند از: عدم تحريف قرآن، تقيه در كتاب و سنت، عدالت صحابه، احترام قبر بزرگان و نمونه های تاريخى، ازدواج موقت، سجده بر زمين، جمع بين نمازها،‌ مسح بر پاها در وضو، جزء سوره بودن بسمله و توسل به اولياء.