جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در نظریه عقلانیت و معنویت، نفی تعبد یکی از مؤلفه‌های اصلی است؛ هرچند که این مؤلفه، از توابع مؤلفه مرکزی این نظریه، یعنی عقلانیت با تفسیر پردازنده این نظریه است؛ در مجموع، این ویژگی، منتج غیر دینی بودن معنویت از منظر صاحب نظریه است. این نوشتار با استفاده از روش تحلیلی ـ پژوهشی و فارغ از التفات به انگیزه‌ها و حواشی پررنگ صاحب نظریه، در ابتدا به معرفی مقصود نظریه‌پرداز از عقلانیت پرداخته و به تفصیل، به بررسی انتقادی اقسام سه‌گانه عقلانیت اقدام نموده است؛ آن‌گاه به تشریح و نقد دیدگاه نظریه‌پرداز در خصوص نفی تعبد اهتمام نموده است. به عقیده نویسنده مقاله، دیدگاه پژوهشگر محترم در نقد تعبد دینی، مبتنی بر برخی پیش‌فرض‌های دیگر وی در خصوص عدم امکان مدلل نمودن عقائد دینی می‌باشد، که در این نوشتار، به نقد آنها توجه شده است؛ از سوی دیگر، فارغ از انتقادات مبنائی به برخی ابعاد دیدگاه وی، انتقادات درون‌ساختاری مهمی را می‌توان به دیدگاه وی طرح نمود. در نهایت، به نظر می‌رسد که تعبد مأخوذ در دین وحیانی، تعبد مدلل است و انتقادات این پژوهشگر محترم، وارد نمی‌باشد.

فلسفهء دین هیوم در واقع تماما بحث از رابطه عقل و دین است . وی در سه حوزه به رابطه عقل و دین پرداخته است : خداشناسی، اخلاق، احکام دینی، در این میان سهم بخش سوم از بخشهای دیگر کمتر است ، و در محوری‌ترین بخش کارهای هیوم در فلسفه دین مباحث خداشناسی اوست . در آثار هیوم سه دلیل اثبات وجود خدا به صراحت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است . دلیل مهمتر، برهان نظم است ، هیوم این برهان را به طور مستوفا بررسی کرده و میزان دلالت آن را سنجیده است . برهان کیهان‌شناختی نیز در آثار او مورد توجه قرار گرفته است . هیوم در ضمن بحث از برهان کیهان‌شناختی و در نقد آن مطالب مهمی را مطرح می‌سازد که ناظر به برهان وجود است بنابراین می‌توان گفت در آثار هیوم برهان وجود نیز به بحث گذارده شده است . برهان معجزه برهان دیگری است که هیوم به نقد کشیده و در آن ضمن بررسی میزان دلالت معجزه بر وجود خدا، در واقع ایمان مسیحی را از حیث ابتناء بر اصول عقلانی به چالش گرفته است . هیوم در تمامی مباحث خداشناسی به مبانی معرفت‌شناسی خود توجه و التزام دارد. در بررسی خداشناسی هیوم نحوهء ارتباط احتجاجات او با مبانی معرفت‌شناختی هیوم اهمیت خاصی دارد، در عین حال مبانی معرفتی او برخلاف آنچه مشهور است چندان هم اتفاقی نیست یعنی تفاسیر مختلفی از معرفت‌شناسی هیوم وجود دارد. فلسفهء دین او و به ویژه مباحث خداشناسی از دیدگاه هیوم بدون یک داوری مجتهدانه درباره مواضع معرفتی‌اش قابل بررسی دقیق نیست . در این رساله کوشش شده است سه برهان از براهین اثبات وجود خدا از آثار هیوم گزارش ، تحلیل و در مواردی نقد شود. در ضمن بحث از براهین سه‌گانه یک برهان دیگر نیز مورد ارزیابی قرار گرفته است . شاید این مباحث تمامی مباحث خداشناسی هیوم را پوشش دهد، مباحثی که محوریترین پژوهشهای او در فلسفه دین محسوب می‌شوند. به نظر بعید نیست که در آثار هیوم مباحث خداشناسی همچون غایتی باشند که تمامی مقدمات معرفت‌شناختی برای وصول به آنها طراحی شده‌اند. اگر این داوری صحیح باشد او اصالتا یک فیلسوف دین است هر چند این عنوان در درجه اول به او اطلاق نمی‌شود.

چکیده ندارد.

پژوهشی است در شناخت عقل و وحی به عنوان دو عنصر رشد دهنده و سعادت بخش در زندگی انسانی از دیدگاه قرآن است. پژوهش حاضر در سه بخش و هجده فصل تدوین شده است. نویسنده سعی کرده با عنایت به قرآن، شرایط، روش ها و محدوده معرفت زائی هر یک از عقل و وحی را بررسی کند و رابطه عقل و وحی از نظر قرآن را مورد بحث قرار دهد. بر این اساس عقل و وحی به عنوان دو نعمت الهی، علاوه بر این که نقش معرفتی معتبری دارند، در هدایت انسان، نیز با یکدیگر همکاری و هماهنگی داشته و تعارض یا تزاحمی که برای آن ها بیان یا تصور شده به دلیل فقدان یکی از شرایط اعتبار و حجت آن هاست والا نه تنها عقل و وحی تعارض با یکدیگر ندارند، بلکه در مسیر هدایت انسان، یار و همراه یکدیگرند. نویسنده بخش اول را به «عقل از دیدگاه قرآن» اختصاص داده که شامل اعتبار و حجیت معرفت عقلانی، شرایط و روش های معرفتی عقلانی، موانع و آفات معرفت عقلانی و گستره و محدودیت های معرفت عقلانی است. وی در بخش بعدی، «وحی از دیدگاه قرآن» را تحت عناوین حقیقت وحی، اعتبار و حجیت معرفت وحیانی، شرایط و روش های معرفت وحیانی، موانع و آسیب های معرفت وحیانی و گستره معرفت وحیانی بررسی نموده است و در بخش پایانی در ضمن «رابطة عقل و وحی» به مباحثی همچون تاریخچه بحث رابطه، تحریر محل نزاع در رابطة عقل و وحی، تأثیرات معرفتی متقابل عقل و وحی و تعارض در حوزه مشترک معرفتی، اشاره کرده است.

چکیده ندارد.

تخالف و توافق میان عقل و شرع، موضوع معارضه ابنرشد و غزالی است. در مقالـه پـیش رو، اختلافات و مشابهتهاي فکري غزالی و ابنرشد ترسیم شده است تا درجه اعتبار آراي هریک روشن شود و کوششهاي آن دو در ابطال یا اقبال بـه فلسـفه در عرصـه دیـن بـه محـک نقـد گذاشته شود. ازسویی به بررسی علل ساختاري و معده بهوجودآورنده مناظره ابنرشد و غزالـی نیز پرداخته شده است. از علل ساختاري میتوان به جریان نوگرایی معتزله اشاره کرد که تکامـل آن بهوسیله رشد فلسفه مشاء بهواسطه ابنسینا صورت گرفت. ابـنسـینا فلسـفه مشـاء را بـا مشرب افلاطونی درآمیخت که این علت ساختاري، خـود علتـی معـده محسـوب مـیگـردد تـا ابنرشد به معارضه با غزالی برخیزد. علت معـده ایجـاد ایـن معارضـه نیـز شـرایط سیاسـی ـ اجتماعی عصر ابنرشد بوده است که با فلسفه سر مخالفت داشتهاند؛ بنابراین ابنرشـد مـورد ایذاي ابناي زمان شد و بهنوعی با انتقـاد از آراي غزالـی، بـه دفـع اتهـام از خـود مجبـور شـد. درحقیقت منازعه غزالی و ابنرشد، هم منشأ سیاسی ـ اجتماعی داشت و هم منشأ عقیدتی که ناشی از دو ساختار و بنیاد ایمانگرایی و عقلگرایی است که در جهان اسلام بهعنـوان دو طیـف دامنهدار، حیات یافته بودند

در این اثر مولف از موضع سلفی به نقد آثار و دیدگاه عقل گرایان معاصر جهان عرب پرداخته است.

هدف اصلی این پژوهش، بررسی دیدگاه ایمان گرایانه کرکگور و آثار و دلالت های این دیدگاه در تربیت دینی است. برای این منظور، نخست منطق ترجیح موضع ایمان گرایی بر سایر رویکردهای تربیت دینی تشریح شد. آنگاه با تکیه بر مواضع کرکگور در باب هستی مندی، ایمان و سپهرهای زندگی یا مراحل هستی مندی انسان مورد بررسی قرار گرفت. در نتیجه، بر اساس این مواضع تصریح شده است که از دید کرکگور برای رسیدن به تربیت دینی مناسب، متعلم لاجرم باید ویژگی هایی نظیر فردیت و آزادی انتخاب را کسب نماید، تا یاری رسان او در انتخاب ساحت ایمانی باشد. از این رو، پیش از پرداختن به تربیت دینی، به تربیت عمومی بر اساس سه اصل شناخت، آزادی و فردیت پرداخته شده است. در بخش تربیت دینی نیز بر اساس ویژگی های ساحت دینی به سه اصل سیر انفسی، شورمندی و جهش توجه شده است. متعلم در این نوع تربیت به دنبال یافتن اشتیاق لازم است و سعی دارد برای رسیدن به مراحل بالای ایمان به جهش ایمانی بپردازد. بنابراین، چنین استدلال شده است که تربیت دینی بر طبق دیدگاه کرکگور باید بر خود «باور» تاکید کند و از ابتنای ایمان بر روشهای آفاقی پرهیز نماید.

این پژوهش پاسخ به پرسش « چگونگی نسبت میان عقل و دین» می باشد که با مبانی هرمنوتیک فلسفی سامان یافته است. گفتار روند خود را همسوی نگاه های هستی شناسانه و معرفت شناسانه موجود پی گرفته است و با نمایان کردن تضادهای ظاهری و تنازع های نامعقول موجود بین عقل و دین به چشم اندازی متفاوت از آنچه تاکنون به عنوان نظریه غالب بوده است دست می یابد. دراین راستا پی ریزی محور و شالوده گفتار بررسی مفاهیمی از «عقل» و «دین» از چشم انداز هرمنوتیک فلسفی می باشد. سپس با بیان نقدهایی بر نظریات موجود به معرفی راهکار پیشنهادی با عنوان «گفتگوی توافقی» منتهی می گردد. اما ازآنجائیکه راهکار پیشنهادی بر پایهبررسی و نقد نظریات موجود در این زمینه است، به طور اجمال مفاهیم و سیر تاریخی این دانشها نیزمورد بررسی قرار گرفته است. آنچه لازم به یادآوری می باشد به دلیل عدم جهانروایی نظریات هرمنوتیکی هرچند پایه و اساس این پژوهش دانش هرمنوتیک می باشد اما رویکرد آن نه تمامی نظریات هرمنوتیکی موجود بلکه موضعی فلسفی با نام «هرمنوتیک فلسفی» است. دانشی نوبا مفهومی جهانروا کهتوسطفیلسوف آلمانی هانس گئورگ گادامر و هستی شناسی فهم توسط وی گسترش یافته است. لذا توجهبهفهم و درک عمیق هستی شناسی فهم در انسان و ارتباط آن با دین ِ مورد گزینش توسط وی، منجر به حضور فعال و چشمگیر «هرمنوتیک فلسفی» و تبیین نظریه های ساختاردیالوگی فهم، امتزاج افق ها، دورهرمنوتیکی و ماهیت توافقی فهم گردیده است. این تبیین ها از انسان، فهم و دین به گونه ای گسترده و فراگیر در تمام مراحل این پژوهش امید دارد در نهایت راهنمای فهم بهتر نسبت عقل و دین و پایان چالش های موجود در این زمینه گردد.