مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

«معانى الاخبار شیخ صدوق»، که ترجمه آن توسط آقاى شیخ عبدالعلى محمدى شاهرودى به انجام رسیده است، کتابى است در بیان احادیث غریب و اخبار مشکل که از ائمه (ع) وارد شده است و به تعبیر استاد عالى قدر على‏ اکبر غفارى (ره) این کتاب به منزله قاموس و فرهنگى است. در فهم کلمات ائمه (ع) و معانى واژگان حدیثى نیز اثرى خوب، داراى انسجام و فوائد بسیارى است. در اغلب ترجمه‏ هایى که از متون ارائه مى ‏گردد، مترجم سعى مى کند که مقصود و مرام صاحب اثر را به زبان دیگر و در قالب دیگر به مخاطب انتقال دهد. براى رسیدن به این هدف مترجمان شیوه ‏هاى گوناگونى را به کار مى ‏گیرند. یکى از شیوه‏ ها آن است که مترجم بدون توجه به نظم و سیاق کلام هماهنگ با قواعد دستورى و ساختار جمله زبان مقصد، معنا و مراد را در قالب زبان مقصد بیان دارد. در این شیوه مترجم سعى بر آن دارد که بدون اطاله مطالب و بى‏ کم و کاست معناى عبارت اصلى را با توجه به مسائل مختلف فرهنگى، به عبارات منظم و مطابق با قواعد دستورى زبان مقصد بیان دارد. این شیوه که در میان اهل فن به ترجمه آزاد (و به تعبیر برخى ترجمه محتوایى) معروف است، مورد اعتماد بوده و به تناسب قدرت و مهارت مترجم و آشنایى ‏اش با ظرائف و دقائق هر دو زبان متفاوت مى ‏باشد. به نظر مى‏ رسد که ترجمه حاضر توانسته است، بخش قابل توجه کاستى موجود در ترجمه ‏هاى دیگر را جبران کند و زمینه ‏اى فراهم آورد که خوانندگان و دوست داران روایات اهل بیت (ع) به راحتى بتوانند از فرمایشات آن بزرگواران به زبان فارسى روان بهره برند و واقعیت آن است، همان طور که مترجم محترم در مقدمه کتاب دلیلى که براى ضرورت ترجمه ذکر کرده تا حد امکان پاى ‏بند بوده است و سعى کرده براى عمل به آن تمام تلاش خویش را به کار بندد. ترجمه عبارت‏ ها به صورت روان و همه فهم است و کم‏تر موردى مى‏ توان یافت که از این قاعده بیرون بوده باشد. لذا مترجم اگر توضیحى در فهم روایت لازم دیده است، مطالب خود را بین کروشه ([]) قرار داده است. یکى دیگر از مزایاى این ترجمه، استفاده مترجم از نسخه طبع مکتبة الصدوق تصحیح دانشمند و فاضل استاد على ‏اکبر غفارى است. ایشان با ذکر اختلاف عبارات در نسخه‏ ها، شرح کلمات دشوار و غریب حدیثى و ذکر استنادهاى بیشتر براى احادیث کمک شایان توجهى به بهره‏ گیرى از این اثر نموده است. این ترجمه مانند غالب ترجمه‏ هاى دیگر داراى مقدمه ‏اى 18 صفحه مى‏ باشد که مترجم در آن ارائه نگرشى به تاریخ منع کتابت حدیث و توطئه‏ هایى که در این زمینه صورت گرفت؛ ولى علی رغم همه آن مشکلات شیعیان به حفظ و نگهدارى کتب و بدست آوردن حدیث و تدوین آنها تلاش بى ‏وقفه و پی‏گیرى مبذول داشته و مجموعه هاى ارزنده ‏اى در دسترس جامعه اسلامى گذارده ‏اند و در ادامه مقدمه نیز زندگى ‏نامه و مقام علمى شیخ صدوق (ره) در میان علماى اسلام مطالب سودمندى بیان شده است.

کتاب «مائةُ مَنْقَبَة» معروف به فضائل ابن شاذان کتابی است تالیف ابوالحسن محمد بن احمد بن علی، معروف به ابن شاذان قمی و از بزرگان شیعه در قرن چهارم و پنجم هجری است. در این کتاب، صد کرامت و فضیلت درباره حضرت علی (ع) برگرفته از منابع مختلف، ذکر شده است. مؤلف از میان اخبار متعدد، یک‌ صد روایت را گلچین کرده و این امر باعث شده روایاتی بسیار زیبا و بشارت دهنده به شیعیان جمع‌ آوری گردد. مهم‌ تر از آن، مقبولیت کتاب نزد مخالفان است. چنانکه بزرگانی از اهل تسنن به آن اعتماد کرده و مطالب و روایات آن را در کتاب‌ هایشان آورده‌ اند.

«ولایت فقیه در حکومت اسلام» تألیف آیت الله سید محمد حسین حسینی تهرانی است که به همت محسن سعیدیان و محمد حسین راجی تنظیم و تدوین شده است. این کتاب درباره حکومت اسلامى و ولایت فقیه و حدود و شرایط آن است. این کتاب که حاصل درس‌ هاى نویسنده است، با استفاده از آیات قرآن و روایات و شواهد تاریخى و اجتماعى به مباحث فقهى و علمى و دلایل ولایت فقیه و شرایط و موانع آن و حقیقت ولایت امام و فقیه عادل و نحوه حکومت آنها در اسلام در چهار جلد پرداخته است. برخى از مطالب کتاب، جدید است و سابقه قبلى ندارد. مهم‌ ترین ویژگى کتاب رویکرد معارفى و مطالب عرفانى مرتبط با آن است.

کتاب الغیبة از کامل‌ ترین منابع شیعه دربارۀ غیبت حضرت مهدی (عجل‌ الله‌ تعالی‌ فرجه‌ الشریف) است. در این کتاب، به علت و انگیزه غیبت امام زمان (عجل‌ الله‌ تعالی‌ فرجه‌ الشریف) و حکمت الهی که موجب آن گردیده، اشاره شده است. شیخ طوسی در نگارش این اثر، شیوه‌ ای نو و ابتکاری به کار گرفته و به جوانب مختلف غیبت حضرت مهدی (علیه‌ السلام) اشاره کرده است. همچنین با استدلال به قرآن و روایات معصومان (علیهم‌ السلام) و حکم عقل، به پاسخگویی به شبهات و اشکالات مخالفان پرداخته است. این کتاب، شامل فضایل امام عصر (علیه‌ السلام) و سیره و روش آن حضرت در زمان غیبت و هنگام ظهور است و بسیاری از نشانه‌ های ظهور حضرت مهدی (عجل‌ الله‌ تعالی‌ فرجه‌ الشریف) را ذکر کرده است. از زمان نگارش آن تا کنون، پیوسته علمای شیعه بدان توجه کرده و در نگارش‌ های خود، به آن بسیار استناد کرده‌ اند. از میان حدود پانصد روایت این کتاب، نزدیک دویست و هفتاد روایت آن ارتباط تنگاتنگی با مباحث مهدویت دارد. بقیه روایات، یا این که ارتباط نزدیکی با مهدویت ندارد یا این که به طور اساسی با امام مهدی (علیه‌ السلام) و موضوعات مرتبط با آن حضرت بی‌ ارتباط است که صرفا شاهد آورده شده است.

«التحصین لاسرار ما زاد من کتاب الیقین» کتابی است حدیثی، به زبان عربی، تألیف سید بن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ق). سید بن طاووس در این کتاب احادیثی را در علت نام‌ نهادن علی بن ابی طالب (ع) به «اميرالمونين» و «امام المتقین» آورده است. این كتاب در موضوع، با كتاب «الیقین» مؤلف یكی بوده و در اثبات نام‌ گذاری امام علی علیه‌ السلام به امیرالمومنین علیه‌ السلام از طرف پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و اختصاص آن حضرت به این نام می‌ باشد. كتاب التحصین پیرامون حضرت علی علیه‌ السلام در دو قسمت بحث كرده است: 1. احادیثی پیرامون نام‌ گذاری علی علیه‌ السلام به «امام كلّ مؤمن» كه شامل 29 باب و در هر باب یك روایت ذكر شده و در باب 29 خطبه پیامبر صلی الله علیه و آله در غدیرخم به طور كامل آمده است. 2. احادیثی در تسمیه علی علیه‌ السلام به امام المتقین كه شامل 27 باب می‌ باشد. آخرین باب كتاب نیز روایتی مفصل پیرامون مناظرات حضرت علی علیه‌ السلام با جاثلیق یهودی و مسلمان شدن او كه در ضمن آن قصه ‌اصحاب كهف نیز از زبان امیرالمومنین علی علیه‌ السلام بیان شده است.

«كشف الحقائق رد على هذه نصيحتى إلى كلّ شيعى» كتابى است كه در مقابله با شبهه آفرينى‌ هاى وهابيت، به دفاع از مكتب اهل بيت عليهم السلام پرداخته و در تحكيم عقلى و نقلى اين مبانى تلاش‌ هاى وافرى را انجام داده‌ اند. اثر شيخ على آل محسن در ردّ كتابى به نام «هذه نصيحتى إلى كلّ شيعى» تأليف ابوبكر جزائرى از علماى معاصر سعودى است. در مقدمه، مصنف به انگيزه تأليف پرداخته و سپس به رد انديشه جزائرى به ترتيب كتاب او پرداخته، ابتدا مقدمه و سپس مطالب آن را در هفت عنوان به نام كشف الحقيقة مورد بررسى قرار مى‌ دهد.

«ألفُصولُ المُهمّة فی أُصولِ الأئمّة (تکملةُ الوَسائل)» از تألیفات شیخ حر عاملی صاحب «وسائل الشیعة» می‌ باشد که در قرن یازدهم هجری به زبان عربی تألیف شده است. مؤلف، اصول کلی برگرفته از روایات را که هر مسلمانی باید بداند و به آن ها باور داشته باشد و به آن ها عمل کند را گرد آورده است. در این اثر ۳۱۹۴ روایت وجود دارد که در پنج بخش سامان داده شده است. کتاب، در سه جلد است: جلد اول؛ بعد از مقدمات محقق و مؤلف به اصول دین و اصول فقه پرداخته است. جلد دوم؛ در فروع فقه می‌ باشد. جلد سوم؛ ابواب کلیات متعلق به طب و نیز نوادر کلیات. ابواب پنج گانه کتاب شامل موضوعات اصول دین، اصول فقه، فروع فقه، طب و نوادر کلیات می‌ باشد. 1- ابواب متعلق به اصول دین: صد و بیست باب در مورد اصول دین و اعتقادات بیان شده که مؤلف ابتدا اسامی این ابواب را ذکر کرده سپس وارد بیان آنها می‌شود. 2- ابواب متعلق به اصول فقه: در مورد اصول فقه هم هشتاد و شش باب تبیین گردیده است. مؤلف در این باب به روایاتی که این مضامین را می‌ رسانند و غالبا روایات مشهوری هستند اشاره کرده است. 3- ابواب متعلق به فروع فقه: ابواب چهل و شش‌گانه فقهی موضوع دیگر بخش کتاب است که هر یک از آنها نیز دارای فروعاتی می‌باشد. روایات این بخش، همه از وسائل الشیعه انتخاب شده است. 4- ابواب متعلق به طب: در بخش طب ۱۴۱ باب وجود دارد. 5- ابواب نوادر کلیات: نوادر کلیات نام آخرین بخش کتاب است که دارای صد و سی و هشت باب می‌ باشد.

کتاب «قانون اساسى حکومت امام على علیه السلام» نوشته على انصاریان، شامل ترجمه و تبويب «فصل بندى» موضوعات عهدنامه حضرت امير (ع) است، به ضميمه تحقيقاتى پيرامون عهدنامه. اين تحقيقات عبارتند از: 1- بررسى اجمالى شخصيت و شرح حال مالك اشتر. 2- تحقيق در مدارك عهدنامه. در اين بخش، كتب روايى و تاريخى معتبر، كه عهدنامه امام (ع) را نقل كرده اند، گزارش شده است، چه كتب قبل از تاليف نهج البلاغه و چه كتب بعد از تاليف آن. البته در اين بخش اخير، به مداركى استناد شده است كه عهدنامه را از نهج البلاغه نقل نكرده اند. 3- تحقيق در اسناد و رجال عهدنامه. در اين بخش، سه سند معتبر عهدنامه مورد مطالعه قرار گرفته است و رجال آنها يكايك بررسى شده اند.

«رؤية الله في ضوء الكتاب و السنّة و النقل الصريح»، اثر آية الله سبحانى مى‌ باشد. عقايد اشاعره (اهل حديث) كه ابوالحسن اشعرى در كتاب الانابه آنها را تا 51 اصل شمرده است، بيان مى‌ كند، خداوند بر عرش خود استقرار دارد، خدا چهره‌ اى دارد؛ ولى بدون كيفيّت (بلا كيف)، خدا داراى دو دست است، بدون كيفيّت، خدا چشم دارد؛ اما بدون كيفيّت و براى همه اين اصول به آياتى از قرآن كريم استناد مى‌ كند. اين بحث كه در كتب كلامى به تجسيم، تشبيه و رويت خدا معروف شد، قرن‌ هاى زيادى از بحث‌ هاى داغ محدّثان و متكلمان بود تا اين كه به ابن تيميّه مى‌ رسيم. او در رساله حمويه و واسطيّه اين مساله را مى‌ آورد با اين جمله: كه ما از مجموع آيات نتيجه مى‌ گيريم كه خدا در بالاى اين عالم محسوس است. در ردّ اين عقيده كتاب‌ هاى زيادى به رشته تحرير درآمده است كه يكى از اين كتب از انديشمند و متفكر اسلامى آية الله سبحانى مى‌ باشد كه در كتاب خود در صدد ابطال اين نظريه با براهين عقلى و آيات قرآن و روايات است. ايشان اين نظريه را وارداتى می داند و ريشه اين نظريه را در كتب عهدين مى‌ داند كه از طريق اجبار يهود وارد محيط اسلامى شد كه از شخصيت‌ هايى كه به ظاهر اسلام آورده بودند و اين نظريه كفرآميز را وارد جامعه اسلامى كردند كعب الاحبار و وهب بن منبه نام مى‌ برد. ايشان دلايلى را كه بر رويت خدا از طرف اشاعره بر رؤيت خداوند از قرآن كريم مى‌ آورد، آيه الى ربها ناظرة و رواياتى از صحاح و مسانيد ذكر و براهين عقلى آنها را نيز بازگو مى‌ كند و سپس تمام اين ادلّه نقلى و عقلى را پاسخ مى‌ دهد و براى عدم رؤيت به 3 آيه از قرآن و روايات پيامبر (ص) و روايات ائمه (ع) استدلال كرده و در بخش ديگر از كتاب براهين عقلى بر عدم رؤيت ذكر مى‌ كند تا اينجا رؤيت خدا كه تفسير حسى با ديدگان مادى بود در كتاب آمده و رؤيت يك تعبير ديگر دارد كه اين عقيده مخصوص شيعيان و معتزله مى‌ باشد و آن رؤيت قلبى و شهود باطنى مى‌ باشد كه اين رؤيت در پرتو ايمان كامل به دست مى‌ آيد كه اين بحث در بخش آخر كتاب ايشان گنجانده شده است و ادله نقلى و برهان‌ هاى‌ عقلى او را به طور كامل ذكر مى‌ كند. اين بحث در كتب راهنماى حقيقت و فرهنگ عقائد و مذاهب اسلامى از ايشان نيز آمده است.

«اَلاْمامَةُ وَ السّیاسَة» عنوان‌ کتابی‌ در تاریخ‌ سده‌ های ۱ تا ۳ ق‌ منسوب‌ به‌ عبدالله بن مسلم ابن‌ قتیبه است. این‌ کتاب‌ که‌ گاه‌ با عنوان‌ «تاریخ‌ الخلفاء» نیز از آن‌ یاد شده‌، به‌ ویژه‌ از حیث‌ انتساب‌ آن‌ به‌ دانشمند مشهوری چون‌ ابن‌ قتیبه دینوری، بارها از آن‌ بحث‌ شده‌ است‌. کتاب‌ پس‌ از خطبه‌، با ذکر فضایل‌ دو خلیفه نخست‌ آغاز می‌ شود، سپس‌ به‌ مسأله سقیفه‌ و خلافت‌ ابوبکر می‌ پردازد، اما به‌ طور کلی‌، اخبار و روایات‌ مربوط به‌ دوره خلافت‌ ابوبکر و عمر بسیار مختصر و تنها با اشاره‌ های گذرا آمده‌ است‌. از اینجا نویسنده‌ به‌ تفصیل‌ بیشتر گراییده‌، و به‌ ویژه‌ از دوره خلافت‌ امیرالمؤمنین‌ علی‌ (ع‌) روایات‌ متعدد و مفصلی‌ آورده‌ است‌، چندان که‌ حدود ربعی‌ از کتاب‌ را به‌ تاریخ‌ این‌ دوره‌ اختصاص‌ داده‌ است‌. در این‌ کتاب‌ که‌ به‌ رغم‌ اختصار، رویدادهای ادوار گوناگون‌ سده‌ های نخستین‌ هجری را در بر می‌گیرد، موضوع‌ فتح‌ افریقیه‌ و اندلس‌ به‌ دست‌ موسی‌ بن‌ نصیر ویژگی‌ جداگانه‌ ای دارد. ذکر حوادث‌ مربوط به‌ ادوار خلفای بنی‌ امیه‌ تا واپسین‌ ایشان‌، به‌ اختصار ادامه‌ می‌ یابد. موضوع‌ ظهور عباسیان‌ را مؤلف‌ با عنوان‌ «بدء الفتن‌ و الدولة العباسیه‌» آغاز کرده‌ است‌. در این‌ بخش‌ نیز همچون‌ بخش‌ نخست‌، مؤلف‌ به‌ اختصار، به‌ ذکر حوادث‌ دوران‌ حکومت‌ چند خلیفه نخست‌ عباسی‌ پرداخته‌ است‌ و در پایان‌ ذکر وقایع‌ خلافت‌ هارون‌ الرشید می‌ گوید که‌ در نقل‌ اخبار مربوط به‌ خلافت‌ عباسی‌، پس‌ از هارون‌ الرشید، سودی نمی‌ بیند، زیرا از این‌ پس‌ «زنادقة عراق‌» بر خلافت‌ استیلا یافتند. با این‌ همه‌، در کوتاه‌ ترین‌ عبارات‌ از ماجرای جانشینی‌ مأمون‌ و جنگ‌ او با امین‌ بر سر خلافت‌ یاد کرده‌ است‌.