جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این رساله با تحلیل استدلال کانت در «استنتاج استعلایی»، شرح صورت‌بندی‌های منطقی رابرت پاول ولف از آن و پیشینه‌ی تاریخیِ آن با ارجاع به شرح دیتر هنریخ، به مباحث جاری در معنی‌شناسی کانت می‌پردازیم و سرآخر با بهره از تفسیر رابرت هانا از نظریه‌ی صدق در فلسفه‌ی کانت، دلیل می‌آوریم که کانت، از آنجایی که شناخت را مستلزم «حمل» و «اطلاق مقولاتی صورت‌های پیشینی» یا به دیگر سخن «داوری‌کردن» می‌داند و از فرایندی همنهادی و ترکیب میان صورت‌های ضروری منطقی و داده‌ی تجربی، سخن در میان می‌آورد، و همچنین بدین دلیل که تنها راه تبیین اعتبار عینی را «استنتاج استعلایی» می‌داند، انسجام‌گرا است؛ اگرچه به‌گونه‌ی خاصی از انسجام‌گرایی تعلق دارد. سرانجام با پیش‌نهادن این پرسش که آیا این معیار انسجام‌گرایانه‌ی صدق در فلسفه‌ی کانت بسنده و سازگار است یا نه، دلیل می‌آوریم که نظریه‌ی او راه بر گونه‌ای از شکاکیت‌ باز می‌گذارد که به پیروی از رابرت هانا آن را «شک‌گراییِ شناخت‌شناسانه» می‌نامیم.

دانش فلسفه همواره به انتزاعی بودن و عدم ارتباط با مسائل روزمرّه‌ی زندگی انسان متّهم بوده است. برای رفع این اتّهام، برخی فیلسوفان در آثار خویش به مباحث حکمت عملی توجه بیشتری کرده و برای مواجهه با مشکلات فردی و اجتماعی، راهکارها و توصیه‌هایی را ارائه کرده‌اند که از آن‌ها به تسلّی‌بخشی‌های فلسفه یاد می‌شود. این پژوهش، به بیان راهکارها و توصیه‌های دو فیلسوف مشهور، ابن‌سینا و کانت می‌پردازد و نظرات آن‌ها را در مواجهه با سه مشکل اساسی انسان، یعنی فقر مالی، عدم محبوبیت و مواجهه با حکومت‌های ظالم، مقایسه می‌کند. ابن‌سینا برای مواجهه با مشکل اوّل، محدودیت لذّت‌های حسی و برتری لذّت‌های معنوی را مورد توجّه قرار می‌دهد و در مواجهه با مشکل دوم، انسان را به شناخت عشق حقیقی و عبور از عشق مجازی ترغیب می‌کند. او راه‌حلّ مشکل سوم را، اجرای قوانین عادلانه می‌داند و در این راستا مسأله‌ی ضرورت نبوّت و حاکم برگزیده‌ی خداوند را پیش می‌کشد. امّا توصیه‌ی کانت در مواجهه با مشکل اوّل، تشویق به کار و کسب ثروت است. وی در مواجهه با مشکل دوم، عمل به تکلیف اخلاقی و محترم بودن نزد مردم را کافی می‌داند و برای رفع مشکل سوم، تلاش برای دستیابی به قانونی جامع توسّط خودِ انسان‌ها را مطرح می‌کند تا به آزادی و امنیت دست یابند. وجه شباهت این دو فیلسوف، عملگرا بودن هر دوی آن‌هاست و اینکه هر دو اندیشمند، برای معضلات یادشده توصیه‌هایی بیان داشته‌اند. اما عمده تفاوت آنان در این است که: ایده‌های سینوی بیشتر بر مبادی متافیزیکی و عناصر معنوی تکیه دارد، ولی در ایده‌های کانتی، بیشتر بر عناصر اخلاقی و حقوق انسان توجّه شده است. همچنین ابن‌سینا با تأکید بر فردگرایی، بیشتر بر تغییر نوع نگاه افراد به زندگی اهمّیت می‌دهد؛ ولی کانت علاوه بر رشد اخلاق فردی، به دو عنصر آزادی و حقوق بشر، اهمّیت بیشتری داده است.

اندیشه‌های روسو تقریباً‌ بر تمام فیلسوفان بزرگ پس از او تاثیرگذار بوده‌است، اما صاحبنظران متفق‌القول هستند که بیشترین و مهم‌ترین تاثیر او را می‌توان در آثار کانت دید. کانت در فلسفه اخلاق، فلسفه سیاسی و اجتماعی و نیز نقد متافیزیک تحت تاثیر افکار روسو قرار دارد. برداشت کانت از ماهیت انسان و همچنین مفهومِ اراده خودآیین که از مبانی مهم فلسفه اخلاق کانت است، ریشه در ایده اراده عمومی مطرح شده توسط روسو در قرارداد اجتماعی دارد. روسو نه‌تنها بر محتوای اندیشه اخلاقی کانت تاثیرگذار بود، بلکه تاثیر او را حتی در زبان و سبکِ نگارشِ کانت نیز می‌توان دید. خواندن آثار روسو، کانت را متقاعد کرد که متافیزیک به طور بالقوه با اخلاق عملی خصومت دارد و آنجا که عقل نمی‌تواند نتیجه‌ای داشته باشد، بهتر است به متافیزیک اجازه دهیم تا از نیازهای عملی پیروی کند. همچنین گفته‌ّهای روسو در امیل و نیز در هلوئیز جدید در شکل‌گیری اندیشه اخلاقی کانت نقش داشته‌است. در مقاله حاضر به بررسی جایگاه روسو در تکوین فلسفه اخلاق کانت می‌پردازیم.

هستی‌شناسی اخلاق‌ و ‌منطق اخلاق، برخی از مباحث مهم فرااخلاق را تشکیل می‌دهند. مهم‌ترین بحث هستی‌شناسی اخلاق، واقعی بودن یا واقعی نبودن ارزش‌ها و ‌مهم‌ترین بحث منطق اخلاق، استننتاج یا عدم استنتاج «باید» از «هست» است. با توجه به ‌‌‌ارتباط عمیق میان مباحث فرااخلاق، عدم استنتاج «باید» از «هست» را باید لازمه غیر واقع‌گرایی اخلاقی دانست. با این حال، کانت به‌‌رغم باور به‌واقعیت داشتن ارزش‌ها، اما به‌عدم ‌استنتاج «باید» از «هست» معتقد است. این مقاله با روش توصیفی و ‌تحلیلی ابتدا به ‌‌بیان دیدگاه کانت در این‌باره پرداخته و ‌سپس دیدگاه وی را با تأکید بر اندیشه‌های آیت‌الله جوادی آملی در حوزه فلسفه اخلاق، مورد بررسی قرار داده است. ‌دستاورد این تحقیق که نوآوری آن نیز به‌شمار می‌رود، این است که با نگاهی نو و نقدهای جدید نشان خواهیم داد که دیدگاه کانت مبنی بر عدم استنتاج «باید» از «هست»، درست نیست و این نادرستی در نادرستیِ تحلیل ایشان از واقع‌گرایی اخلاقی و چگونگی ارجاع ارزش‌های اخلاقی به‌ واقعیت ریشه دارد.

ترجمه ماشینی: نقد داوری کانت یکی از مهم ترین متون در تاریخ زیبایی شناسی مدرن است. این راهنما بخش به بخش نقد سوم را مورد بحث قرار می دهد و به معرفی و ارزیابی می پردازد: زندگی کانت و پیشینه نقد داوری ایده ها و متن نقد داوری، از جمله توضیح انتقادی نظریه های کانت در مورد زیبایی طبیعی ارتباط مستمر کار کانت با فلسفه و زیبایی شناسی معاصر. این کتاب راهنما مقدمه‌ای در دسترس برای کار بسیار دشواری است و خواندنی ضروری برای دانشجویان کانت و زیبایی‌شناسی خواهد بود.