جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله بارویکرد تحلیلی توصیفی به مبانی و شیوه های تربیت اخلاقی در قرآن، از نظر مفسّر بزرگ علامه طباطبایی در تفسیر المیزان میپردازد. مبانی تربیت اخلاقی به معنای استعدادها، امکانات و ضرورت های مربوط به انسان دربارة آموزش اخلاق و همچنین بیانگر نوع روش ها وشیوه ها در تربیت اخلاقی است. مبانی تربیتی به سه دستة علمی، فلسفی و دینی تقسیم میشود که در این مقاله تنها به مبانی دینی پرداخته شده است.علامه، «توحید» را مهم ترین مبنای تربیت اخلاقی قرآن میداند که تمامی آموزه های قرآن، حول محور آن میچرخد. موحد پس از شناخت خداوند و شناخت نیازهای خود، بنابر امیال فطری نظیر میل به هدف، کمال، حقیقت، تقدیس موجود برتر، کرامت ذاتی و صیانت از نفس، به سوی خداوند جذب میشود، و تنها راه رسیدن به قرب را در انجام دستورهای الهی و ترک محرّمات مییابد. این همان روش عبودیت است که انسان را به تهذیب نفس میرساند.از دیدگاه علامه، سایر مبانی نظیر اختیار، معرفت پذیری و... و روش های تربیت اخلاقی مانند نصیحت، الگوسازی با داستان و مثال، وعدة بهشت و جهنم، پرسش و پاسخ، ابتلا و...، همگی حول محور «توحید» میتواند اثرگذار باشد.

درميان تعاريفی كه از معناداری زندگی ارائه گرديده است، هدفمند بودن، عامل اصلی در معنـاداری زندگی لحاظ گرديده است. هدفی كه عدم شناخت درسـت آن و بـه دنبـال آن، نبـود برنامـه ای بـرای رسيدن به آن، انسان هايی را دچار پوچی وبدبينی نمـوده اسـت. درميـان متفكـران اسـلامی ملاصـدرا به عنوان انديشمند يكه در مكتب اسلام پرورش يافته است، نظامی را پيشروي ما قرار می دهد كه در آن، رابطه انسان با مبدأ و عالم هستی به خوبی تبيين شده است. در حكمت متعاليه با الهام از آموزه هـای دينی يك نوع پيوستگی ميان انسان، خدا و هستی وجود دارد كه وجود خداوند هدف و غايت نهـايی عامل اصلی اين پيوستگی تلقی می گردد. در انديشه صدرا، فهم درست اين رابطه معنـا دار وتـلاش در اين راستا كليد معناداری زنـدگی انسـان مـی باشـد. سـورن كـی یركگـور( -1855) (Kierkegaard. S 1813 (پايه گذار مكتب اگزيستانسياليسم نيزاز جمله متفكران مسيحی است كه غايـت و هـدف اصـيل زندگی را در درون مسيحيت جست و جو می كند. وی با رويكردی انتقادی به مسيحيت موجود و با نقد روش عقلانی در حوزه دين به دنبال دستيابی به زندگی معنادار است؛ چرا كه وی ساحت دين را فراتـر از ساحت عقل می داند ومعتقد است انسان تنها زمانی می تواند به زندگی اصيل يا معنادار نائل شود كه با سيری انفسی وجود خاص خود را كه همانا اگزيستانس است، دريابد. به بـاور وی از آنجاكـه انسـان موجودی مختار و آزاد است،در انتخاب زندگی خود نيز ناگزير از انتخاب است. ازاينرو،در جهـت معرفی زندگی اصيل يا معنادار به تبيين مراحل زنـدگی مـی پـردازد. كـی یركگـور زنـدگی معنـادار را مرادف با زندگی دينی يا ايمانی در نظر می گيرد و شرط اصلی زنـدگی معنـادار را دسـتيابی بـه ايمـان شورمندانه به خداوند می داند. در اين مقاله تلاش گرديده است تا انديشه های اين دو متفكر مسلمان و مسـيحی در رابطـه بـا انسان و معناداری زندگی او با نگرشی تطبيقی مورد بررسی قرار گيرد.

در بررسی علّت خوب یا بد شدن کارهای «ارادی ـ اختیاری» انسان، دو نظریه معروف «حسن و قبح الاهی» و «حسن و قبح ذاتی» مطرح شده است که هر کدام در فرهنگ اسلامی مسیحیت طرفدارانی دارد.یکی از اشکالات مهم «حسن و قبح ذاتی» این است که اگر کارها ذاتاً خوب یا بد هستند و امر و نهی الاهی تأثیری در خوبی یا بدی کارها ندارد، چگونه می توان امر خدا به ابراهیم برای ذبح فرزندش و نیز پذیرش این امر را توجیه کرد؟کر کگور در کتاب ترس و لرز به این مسأله پرداخته و کوشیده است تا با تحلیل روان شناختی شخصیت ابراهیم و اسحاق، پذیرش بی چون و چرای آنان نسبت به امر الاهی را تبیین نماید. او با تفکیک سه مرحله «استحسانی، اخلاقی و دینی» در زندگی انسان ها و با قرار دادن ابراهیم و اسحاق در مرحله دینی، تسلیم و پذیرش محض ایشان را تحلیل کند.