جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ساختار ویژۀ قرآن اقتضا می­نماید که به منظور دسترسی به نظر قرآن پیرامون موضوعات مختلف، باید نگرشی هماهنگ و جامع به آیات آن داشت. معارف قرآن کریم دارای مراتب و درجات مختلف است؛ تدبّر، تفسیر و تأویل از مهم­ترین راه­های فهم قرآن می­باشد. بین این سه واژه­، رابطۀ عموم و خصوص و اخص برقرار است؛ عموم مردم از طریق تدبّر، به گوهرهای موجود در قرآن دسترسی پیدا می­کنند، مفسّران با بهره­گرفتن از ابزارهای تخصصی در سطحی بالاتر تدبّر می­نمایند. تدبّر در عرصۀ تأویل بخشی از قرآن کریم - حقیقت و باطن کلام الهی- در انحصار معصومان(ع) است. تدبّر موضوعی شیوه­ای نوین در روش­های فهم قرآن محسوب می­شود؛ فرآیندی است که با بهره­گیری از آن می­توان با مراجعه­ی مستقیم به کتاب الهی، دیدگاه قرآن را دربارۀ مسائل و موضوعات مختلف زندگی و معارف وحیانی استخراج نمود. در تحقیقات پژوهشگران و مفسّران، این مهارت توأم با تفسیر موضوعی - بدون ذکر عنوان تدبّر موضوعی - و در خلال آن کاربرد داشته­است. این تحقیق به شیوۀ تطبیقی – تحلیلی با بررسی ارتباط و تفاوت تدبّر با واژگان قریب­المعنی به تبیین ماهیت تدبّر موضوعی پرداخته­است.

بسیاری از معارف ­دینی و دستورات ­زندگی در دین ­اسلام، از قرآن­ کریم به عنوان ثقل ­اکبر به دست می­آید از این رو شناخت آموزه­های ­قرآن از صدر اسلام تاکنون با عنوان «تفسیر قرآن» کانون توجه مسلمانان به­ویژه اندیشمندان­ علوم ­قرآنی بوده و هست؛ اولین گام برای رسیدن به این هدف شناخت موضوع­له و معانی­ حقیقی الفاظ و عبارات ­قرآنی است، با توجه به جایگاه­ علمی علّامه ­طباطبائی در جامعه ­تفسیری پی بردن به دیدگاه­های ایشان در این رابطه اهمیت دارد از این رو این مقاله به دنبال دیدگاه­های ایشان پیرامون «موضوع­له حقیقی الفاظ ­قرآن» بود؛ روش پژوهش، توصیفی ­تحلیلی و داده­های پژوهش علاوه بر کتاب «المیزان فی تفسیر القرآن» در اکثر مواقع کتب ­تفسیری، لغوی، اصولی و بلاغی بود؛ یافته­های پژوهش این شد که علّامه ­طباطبائی قائل به دیدگاه «روح معنا» با تقریر «حقیقی ­بودن معقول و محسوس» هستند و مؤیدات دیدگاه ایشان تغییر و تحول مصادیق در طول زمان، تشکیک در مصادیق و مصادیق ­ظاهری و باطنی است.

تفکرات فمینیستی، تمام حقیقت انسان را منحصر در جسم او می‌داند. بنابراین با مشاهده تفاوت‌های جسمانی دو جنس، انسان‌ها را به دو گروه متفاوت و حتی مقابل هم تقسیم می‌کند: مرد دارای قوای جسمانی برتر، اصل انسانیت، و زن با ضعف جسمانی، انسان تابع و پیرو مرد. در این نوع انسان‌شناسی، مطالبه حقوق برابر، تنها در صورتی موجه به نظر می‌رسد که هرگونه تفاوتی میان دو جنس نفی شود. در حالی که جهان‌بینی اسلامی به طور مبنایی، حقیقت وجود انسان را روح او می‌داند، نه جسم او و نه مجموع جسم و جان و از آنجا که روح از هرگونه شائبه تذکیر و تانیث فارغ است، هیچ تفاوتی در انسانیت بین افراد انسان وجود ندارد. بزرگ­نمایی جنسیت در فرهنگ فیمینیستی و محرومیت‌هایی که زنان از این جهت متحمل شدند، آنان را به سوی انکار جنسیت سوق داده­است. هدف این پژوهش، این است که نشان دهد آموزه‌های فمینیستی در حوزه زن و خانواده با تعالیم دین اسلام سازگار نیست؛ ولی این ناسازگاری مانع از آن نمی‌شود که بدونِ داوری ارزش‌مدارانه به مطالعه تطبیقی و عینی بین دو نگاه پرداخته شود. همچنین، این تحقیق، به روش مطالعه کتابخانه‌ای و تحلیل محتوا، بررسی تحلیلی برخی از مسائلِ نهاد خانواده با محوریت زن از نگاه اسلام و فمینیسم را بر عهده دارد و نوآوری آن هم علاوه بر مقایسه دو دیدگاه، این است که از خانواده رو به زوال در فرهنگ غرب عبرت گرفته، و از اقتباس عناصر فرهنگی مخرب غربی و فمینیسم افراطی اجتناب شود.

کلیدهای فهم قرآن کریم، بسیار هستند و هر شخص با توجه به درک خود و سطح دانشی که دارد، به نحوی می‌تواند از این دریای بیکران استفاده کند. این کتاب الهی از عموم مردم خواسته به هر شکلی که می‌توانند، قرآن را فهمیده و در زندگی خود پیاده کنند. تفکّر، تعقّل، تفقّه و... . یکی از راه‌های فهم قرآن کریم، تدبّر در آن است که در عصر حاضر با استقبال چشمگیر اندیشمندان قرآنی همراه بوده و همواره مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. تدبّر در قرآن با روش‌های مختلفی آموزش داده می‌شود که در این پژوهش یکی از آن‌ها مورد بررسی، تحلیل و نقد قرار می‌گیرد. پژوهش حاضر سعی کرده­است تا با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی و نقد شیوة «تدبّر سوره‎محور در قرآن» در ایران بپردازد و کارکردهای آن را در ایران و دیگر جوامع اسلامی بررسی نماید. نتایج حاصل در خلال این پژوهش این بود، پیروان این شیوه بر­آنند تا با آموزش ساده و سلیس تدبّر، شیوه‏ای نو ابداع کنند، ولی به نظر می‏رسد روش تدبّری ایشان بسیار نزدیک به روش‌های تفسیری است و شاید بتوان گفت تدبّری که در این شیوه آموزش داده می‌شود، همان تفسیر است. تنها تفاوتی که با تفسیر مشاهده می‌شود، قرائت کامل سوره پس از گذشت هر یک از مراحل تدبّر در طول سور، رسم نمودارها و دعا است که پایان سوره انجام می‌شود.

تأمل در منابع روایی شیعه، حاکی از آن است که روایات منقول از امام صادق(ع) از دیگر امامان به مراتب بیشتر است. بررسی دلائل کثرت این روایات و گونه­شناسی آن، بن­مایۀ این پژوهش است. بر این اساس ابتدا مقتضیات زمان امام و خط مشی ایشان در موقعیت‎های مختلف بررسی شده و سپس احادیث وارده از امام و آمار و نمودار آن با تکیه بر کتاب «مسند امام صادق» از عزیزالله عطاردی، ارائه شده­است؛ تا رابطۀ میان شمار احادیث امام در هر زمینه و مقتضیات زمان ایشان، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. پژوهش­گران با توجه به مجموع روایات این امام که در «مسند امام صادق(ع)» جمع­آوری شده؛ باورمند گردیده­اند که بیشترین بسامد روایات این امام به ترتیب در سه حوزۀ «فقه»، «اعتقادات» و «اخلاق» نمایان­گر است و میان فراوانی روایات امام در هر زمینه و مقتضیات زمان ایشان رابطه­ای دوسویه برقرار است؛ که با تأمل در موضوعات و فحوای روایات می­توان از مقتضیات حاکم بر فرهنگ زمان این امام آگاه گردید.

قرآن کریم در آیات 83 تا 98 سوره کهف به شخصیت ذوالقرنین اشاره کرده­ است. یافتن مصداق واقعی ذوالقرنین همواره دغدغه مفسرین و قرآن پژوهان بوده­است. ابو­الکلام آزاد با تتبع در تورات و بررسی تاریخ ایران باستان به این نتیجه رسیده که کورش کبیر پادشاه ایران همان ذوالقرنین قرآن است. فرازهایی از کتاب مقدس، دیهیم شاخ گونه تندیس دشت مرغاب، جنگ­های کورش کبیر در ناحیه شمال، جنوب و شرق ایران به همراه رفتارهای بعضاً ملایمت­ آمیز او با دشمنان مغلوب به ویژه خدماتش به یهودیان بابل را از جمله شواهد همسان ­انگاری کورش با ذوالقرنین می­داند. وی با اشاره به عبارت­ هایی از تورات و زرتشتی بودن هخامنشیان بر موحد بودن کورش صحه می­گزارد. هرچند برخی شواهد ارائه گردیده علی ­الظاهر بر ویژگی­های ذوالقرنین در قرآن قابل تطبیق است ولی مواردی همچون مسأله موحد بودن کورش به خدای یکتا و ایمان وی به معاد، عدم رفتار عدالت­آمیز با مجرمان و ثبت نشدن بنای سد آهنی به نام کورش در منابع تاریخی از مهم­ترین مسائلی است که آشکارا بر نظریۀ همسان­انگاری کورش کبیر با ذوالقرنین قرآن خدشه وارد می­کند. این مقاله ضمن بررسی دیدگاه ابوالکلام و نقد آن بر نارسایی شواهد ارائه شده و وجود تفاوت آشکار بین ذوالقرنین و کورش تأکید می­کند.

سورۀ شوری، چهل و دومین سوره و یکی از هفت سورۀ «حوامیم» در قرآن است. این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش است که این سوره دارای چه محورهای موضوعی است؟ و درباره چه مسائلی بحث می­کند؟ در این نوع پژوهش‌ها، هر سوره به صورت جداگانه مورد مطالعه قرار می­گیرد و در موارد ارتباط یک سوره با دیگر سوره­ها تبیین می­شود و در نهایت جایگاه و اهداف و مقاصد هر یک از سوره‌های قرآن‌کریم بازشناخته می‌شود.لازم به ذکر است که تحقیقات سوره­شناختی بسیار کم است و ضرورت دارد که این نوع تحقیقات در تمامی سوره‌های قرآن انجام گیرد. روش جمع­آوری مطالب در این پژوهش کتابخانه‌ای بوده و روش پردازش مطالب، توصیفی تحلیلی می‌باشد. در این پژوهش پس از بررسی جایگاه و ویژگی‌ها و فضائل و خواص و اسباب نزول سورۀ شوری مشخص شد که این سوره دارای محورهایی چون: استمرار وحی،آمرزش خواهی فرشتگان، فلسفۀ گوناگونی امت‌ها، دوست داشتن اهل بیت(ع) منشا معصیت­ها و برتری دنیا بر آخرت و غیره می­باشد.