جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بالاترین هدف ادیان الهی ارتقای معنوی انسان است. اسلام، انسان را دارای ابعاد و وجوه متعدد دانسته و از تأثیر و تأثر ابعاد مختلف وجودی او سخن گفته و رشد و کمال وی را در تمام ابعاد مدنظر داشته است. نظام اخلاقی ترسیم‌شده از سوی درس آموختگان این مکتب می‌‌تواند بهترین الگو جهت حفظ سلامت و ارتقای انسان به بالاترین درجات کمال انسانی او باشد. گفتار یکی از مهم‌ترین وجوه در هندسۀ شش‌وجهی نظام اخلاق فردی ترسیم‌شده از سوی حضرت علی (ع) در نهج‌البلاغه است. ازاین‌رو اصلاح ادبیات زبانی گامی مهم در بسامانی نظام اخلاقی و درنتیجه تضمین سلامت فرد است. از منظر امام (ع) بدون بسامانی گفتار، ساختار اخلاق و نظامِ ایمان، بسامان نمی‌‌شود. در مقالۀ حاضر مصادیقی از گفتار سلامت‎افزا از منظر امیرمومنان (ع) از کتاب شریف نهج‌البلاغه گردآوری شده است. گفتار پروامدارانه و بخردانه، ادبیات نرم و ملایم، کلام مبتنی بر صدق، کم‌گویی، سخن حق، انتقاد سازنده، راز و نیاز و مناجات با خداوند و... از مهم‌ترین عوامل ارتقا بخش سلامت روحی، معنوی و اخلاقی فرد شمرده می‌‌شود.

احساس حرمت، عزت و کرامت برای خود که در متون دینی و اخلاقی مبتنی بر وحی از دیرباز به دو صورت مذموم و ممدوح موردتوجه بوده است در متون روان‎شناسی جدید تحت عنوان عزت‌نفس و تنها به‌صورت مثبت موردتوجه قرار گرفته و مؤلفه‌ها و علائم و نتایجی برای آن بیان شده است. بررسی دعای مکارم الاخلاق در صحیفه سجادیه به‌عنوان یک متن معتبر اخلاق وحیانی، توجه ویژه امام سجاد علیه‌السلام بر عواملی مانند بخشش و گذشت، دعا و طلب خیر و شفا برای بهبود بخشی به رذایل اخلاقی دیگر انسان‌ها، تقویت حرمت و تکریم نفس، هدفمندی و اصلاح و تکمیل نیت را نشان می‌دهد. این مسائل در روان‎شناسی جدید در مجموعه‌ای به نام عزت‌نفس که دانش جدید از طریق تجربه حسی به زاویه‌ای از آن الزامات رسیده قابل مشاهده است. در عین حال تفاوت عمده‌ای بین رهیافت دعای مکارم الاخلاق و روان‎شناسی در توجه به این عوامل وجود دارد که مایه افتراق دو نوع متن بوده و باعث تفاوت در برخی دستورات شده است. بررسی الزامات اخلاق و روان‎شناسی مدرن از یک‌سو نشان‌دهنده جهان‌بینی متفاوت متون اخلاقی مبتنی بر وحی با علوم مدرن است و از سوی دیگر دربردارنده این حقیقت است که بایدهای دستیابی به سعادت اخروی نه‌تنها با سود مادی منافات ندارد بلکه مسیر تحقق سود مادی نیز از آن می‌گذرد.

قرآن کریم برای روز قیامت نام‎های مختلفی برمی‎شمارد، از جملۀ آن نام‌ها، «یَوْمَ تُبْلىَ‎ السَّرَائرُ» است؛ یعنی «روزی که اسرار نهان انسان آشکار می‎شود». سؤالی که این مقاله بدان پاسخ داده است اینکه آیا اسرار نهان انسان‎ها برای همۀ خلایق آشکار می‎شود یا صرفاً برای خودِ انسان واضح می‎گردد؟ بامطالعه و بررسی تفاسیر و کتب مربوط، دو نظر جلب توجّه نموده است یکی اینکه اسرار نهان هر انسانی برای تمام انسان‌ها علنی می‎شود تا اگر از خوبان است یا از بدان، همه بفهمند و از این طریق بر پاداش یا عذاب او افزوده گردد؛ دیگر اینکه صرفاً برای خودِ انسان آشکار می‎گردد تا از یک طرف قدرت پنهان کردن اعمال را از او سلب نماید و از طرف دیگر آنچه را فراموش کرده است به‌حساب آوَرَد. البتّه جدای از این‌که کدام معنا درست باشد می‎تواند در دنیا، هشداری برای انسان باشد که توان پنهان‌سازی اعمال را ندارد! نظر مختار با تکیه بر سیاق، روایات تفسیری و آراء مفسران و با تأکید بر رحمت و ستّاریت الهی این است که اسرار انسان، فقط برای خودِ انسان و تمام کسانی که از او و یا به او، خوبی یا بدی داشته‎اند آشکار می‎گردد.

یکى از علومی که در فهم، ترجمه و تفسیر کلام الهى تأثیر مستقیم دارد، «علم قرائات قرآن کریم» است. به همین سبب، این علم از دیرباز، موردتوجه مفسران قرآن بوده و تلاش جمعىِ ایشان بر این بوده که با توجه به قرائت‌های مختلف و تأثیر دادن آن‌ها در فهم قرآن، بتوان بهترین برداشت را مطابق قرائت مقبول عرضه نمود. همین اثرگذارى، در تفسیر نیز خود را می‌نمایاند. پرسشی که این پژوهش درصدد پاسخگویی به آن است آنکه اختلاف قرائات در فهم و تفسیر برخی از آیات سوره بقره چه تأثیری دارد؟ لذا پس از مرور بر تعاریف و عناوین پایه‌ای، فرش الحروف آیات سوره بقره که اختلاف قرائات از میان هفت قرائت مشهور (قرائات سبع)، بر تفسیر آنان تأثیر دارند شمارش و مورد بررسی و مقایسه قرارگرفته است. از رهگذر این بررسى و مقایسه، میزان تطابق برخی تفاسیر با روایت حفص از عاصم به‎عنوان مشهورترین قرائت در میان مسلمانان مشخص خواهد شد.

نولدکه در نظریۀ ترتیب نزولش، از ابزارهای گوناگونی جهت کشف ترتیب نزول استفاده می‌کند. یکی از پرکاربردترین و بنیادی‌ترین ابزارهای او، اسلوب است. این نوشتار بر آن است تا با روشی توصیفی – تحلیلی، موارد استفادۀ نولدکه از این ابزار را شناسایی و مطالعه کرده و برداشت او از اسلوب و چگونگی به‌کارگیری آن در نظریۀ مذکور را تبیین و ارزیابی کند. دستاورد این مطالعه نشان داد که او اسلوب را به معنای شیوۀ بیان معنا و مقصود و نوع تعابیر مورد استعمال در متن قلمداد کرده است و از آن در تعیین دوره‌های چهارگانۀ زمانی نظریه‌اش، جداسازی برخی آیات از سوره، کشف کیفیت نزول سوره و ابزار مؤید برای دیگر ابزارها در کشف ترتیب نزول بهره گرفته است. هرچند که روش او در استفاده از اسلوب در کشف ترتیب نزول، ناقص و نادرست می‌نماید و نولدکه را از رسیدن به نتایج درست و دقیق باز داشته است.

روایت سینمایی یکی از انواع روش­های تصویرگری است؛ در این روش گوینده بدون در نظر داشتن عناصر سینمایی، مطالب موردنظر خود را به‌گونه‌ای بیان می­کند که مخاطب موقع شنیدن، آن‌ها را همچون فیلم در مقابل خود می­گیرد و می‌توان این عناصر سینمایی را در بیان او مشاهده کرد. این روش از ابعاد مختلف قابل بررسی است؛ نوشتار حاضر با توجه به ویژگی‌های بلاغی برجسته در کلام حضرت علی (ع) به بررسی کاربرد و ظرفیت­های این هنر در خطبه 91 نهج‌البلاغه پرداخته که حاوی گزارشات و روایات مختلف است. بر این اساس به روش توصیفی- تحلیلی سعی می­شود تکنیک­های سینمایی در این خطبه معرفی و هنر امام علی علیه‌السلام در هر مورد نشان داده ­شود. در پایان هر بخش نیز معمولاً صحنه­هایی از خطبه اول نهج‌البلاغه که در راستای با این خطبه است و در بعضی موارد آیات قرآن به‌عنوان شاهد آورده می­شود. که حاصل پیوستاری زمان، طبیعت و انسان به‌عنوان بدنه­ای واحد از حیات است.

قرآن کریم معجزه جاودان ادب و بلاغت است. در مباحث بلاغی، ایجاز از اهمیت خاصی برخوردار است. تضمین نوعی از ایجاز است که کلمه، ضمن حفظ معنای خود، به شیوه استعمالِ کلمه دیگر ازنظر تعدّی و لزوم به‌کاررفته و معنای آن کلمه را نیز به معنای خود اضافه می‎کند و به این ترتیب به شکلی موجز بر هر دو معنا دلالت می‌کند. تضمین از نوع حقیقت است نه مجاز، چراکه در این اسلوب، واژه‎ای حذف شده و معنای محذوف و مذکور هردو مدّ نظر گوینده می‎باشد. قیاسی بودن تضمین با رعایت شرایط آن می‎تواند قابل‌قبول باشد. در موارد متعددی از آیات قرآن اسلوب تضمین به‌کاررفته که در صورت عدم توجه به آن هنگام ترجمه، می‎توان گفت ترجمه دقیقی از آیه ارائه نشده است. این نوشتار با روش توصیف و تحلیل در پی پاسخ به این سؤال است که ترجمه‎های فارسی قرآن در چنین آیاتی از چه میزان دقتی برخوردارند. بررسی‌های انجام شده نشان داد، بیشتر این ترجمه‎ها جز در موارد اندک، به معنای تضمین شده در کلمه به‌کاررفته در آیات موردبحث، بی‌توجه بوده‎اند.