جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش سابقه دعوای تحریف بایبل از قرن دوم تا هفتم میلادی در نزاع‌های درونی و بیرونی یهودیان و مسیحیان را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه این مسئله از اتهام‌زنی‌های بی‌مطالعه و مبتنی بر کم‌اطلاعی آغاز شد و به‌تدریج با رشد الاهیات مبتنی بر کتاب مقدس در میان یهودیان و مسیحیان، این موضوع هم در مسیر تحول و پیشرفت قرار گرفت. در این تحقیق فقط نزاع‌های میان دو فرقه عمده یهودی، یعنی یهودیان ارتدوکس و یهودیان سامری، و همچنین اتهام‌زنی‌های دوجانبه میان یهودیان و مسیحیان درباره اصل عبری و ترجمه‌های یونانی تنخ بحث و بررسی می‌شود. بنابراین، اتهام‌های مطرح‌شده در این زمینه از جانب فرقه‌های دگراندیش مسیحی در اینجا مد نظر نیست.

هدف از این پژوهش امکان‌سنجی تأثیر و تأثر و مقایسه دو مکتب عرفانی «ابن‌عربی» و «قبالای نبوی» ابوالعافیه از طریق مطالعه اسرار حروف در این دو مکتب با توجه به خاستگاه جغرافیایی مشترک آنها، یعنی اندلس در عصر شکوفایی نهضت ترجمه، است. این تحقیق از طریق بررسی مستندات تاریخی (روش برون‌متنی) و همچنین تحلیل کیفی آثار مکتوب به‌جا‌مانده از این دو سنت عرفانی (روش درون‌متنی) دنبال می‌شود. بدین‌منظور با مقایسه دو نمودار، وجوه تشابه و تمایز این دو نظریه را می‌کاود؛ یکی برگرفته از عرفان قباله، تحت عنوان «درخت زندگی» که واحد ازلی را به ده سفیرا تقسیم می‌کند، 22 حرف الفبای عبری را به منزله پل‌هایی میان سفیراها نشان می‌دهد و از 32 راه حکمت بحث می‌کند؛ و دیگری عرضه الگوی برساخته و مقتبس از نظریات ابن‌عربی در کتاب شجرة الکون. کفه فرضیه استقلال مکتب ابن‌عربی از قباله بر سایر فرضیات سنگینی دارد؛ یعنی با وجود تبادلات فرهنگی میان ادیان ابراهیمی و ارتباطات دوسویه میان قباله و تصوف اسلامی در شرق جهان اسلام (اندلس) و غرب آن (بغداد) پیش از دوران ابن‌عربی، ویژگی شخصیتی منحصر به فرد ابن‌عربی به گونه‌ای شکل گرفته است که علی‌رغم امکان دسترسی به متون و آشنایی با دیدگاه‌های گوناگون بزرگان ملل و نحل، کمتر از آنها تأثیر ‌پذیرفته و به دلیل اصالت و استقلال رأی، بیشتر بر دیگران تأثیرگذار بوده است.

در این تحقیق، که برای نخستین بار مطرح می‌شود، برخی دست‌نویس‌های مانوی تورفان که در مجموعه برلین نگهداری می‌شود و عنوان «سروده‌های انجیلی» دارد، معرفی می‌شود. این سرودها که تصنیفاتی از ایرانیانِ پارتی‌زبان در خراسان و ماوراءالنهر است و مهم‌ترین مطالب آنها در باب «اسطوره آفرینش مانوی» است، در نظم ابجدی و الفبایی تألیف شده‌ است. مقاله به پیشینه کاربرد سرودهای مذهبی پیش از عصر مانی و به چگونگی شکل‌گیری چنین سروده‌هایی نزد مانی و مانویان می‌پردازد و می‌کوشد نشان دهد که چرا عنوان «انجیلی» برای این متون برگزیده شده؛ و آیا این سروده‌ها همان مفاهیم و بن‌مایه‌هایی را بیان می‌کند که انجیل مانی نیاز داشت؟ می‌کوشیم در اینجا نشان دهیم که مانی تا چه حدّ می‌توانست تحت تأثیر سبک زبور داوود و سرودهای ابن‌دیصان باشد. در اینجا همه قطعات سروده‌های انجیلی معرفی و مهم‌ترین مطالب آنها تفسیر شده‌ است. افزون بر این، تشخیص هویت یکی از قطعات مانوی تورفان و تاکنون منتشرنشده در این مقاله ثابت می‌کند که میان ایرانیان مانوی ترانه‌ای از انجیل زنده مانی نیز وجود داشته که در مانستان‌های مانوی در آسیای مرکزی سروده می‌شده است. در این مقاله، دو قطعه دست‌نویس مانوی بازیافته از تورفان چین را قرائت و بازسازی کردیم تا نمونه‌ای از سروده‌های انجیلی را عرضه کنیم.

هم‌زمان با دوران زمامداری جلال‌الدین اکبر گورکانی، گروه‌های تبشیری ژزوئیت نفوذ خود را در پهنه ایران، هند و عثمانی آغاز کردند. آنچه باعث آغاز گفت‌وگوهای دینی در هند شد، دعوت جلال‌الدین اکبر گورکانی از ژزوئیت‌های پرتغالی به هندوستان بود. در پی این دعوت گروه تبشیری ژزوئیتی با انگیزه ترویج نحله خود، و با اشتیاق فراوان تن به سفری طولانی داد و اندیشمندانی را روانه دربار گورکانیان هند کرد. اکبر گورکانی ابتدا از فرستادگان درخواست تألیف کتابی را کرد که ژروم خاویر این خواسته را با تألیف کتاب آیینه حق‌نما عملی کرد. اما نهایتاً و در پی آن، شاه گورکانی مکتبی با عنوان «دین الاهی» تأسیس کرد. در این گفتار، ضمن بررسی فرضیه خودشیفتگی اکبر گورکانی و تحرکات ژزوئیت‌ها در دوره او، با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی می‌کوشیم علل و انگیزه‌های اکبر گورکانی در دعوت از ژزوئیت‌ها، و نیز تأسیس «دین الاهی» را بیابیم و بررسی کنیم.

الیاس نبیj از شخصیت‌های مشترک ادیان ابراهیمی و یادشده در قرآن و کتاب مقدس است. تصویر رسالت او در این کتب، بیانگر چیرگی او بر فضای فرهنگی معاصرش، و نیز ترسیم الگویی علمی و عملی در تحقق رسالت دینی است. با اتخاذ نگرشی روشمند به جایگاه کتاب مقدس در تفسیر قرآن، می‌توان گفت دست‌کم بخش‌هایی از این سه کتاب می‌توانند در فهم متن یاری کنند. رهیافت «بینامتنیت» در موضوع الیاس، ما را به فهم بهتری از آیات قرآنی نزدیک می‌کند. کیفیت مبارزه با بعل‌پرستی، بنیان‌گذاری روش مباهله، پرورش مخلَصینی چون الیشعِ جانشین، میزبانی مادر یونس و معجزه احیای یونس، گوشه‌هایی از این رهیافت است. رسالت الیاس نبیj در یهودیت و مسیحیت، محدود به زمان حیات او نیست و پس ‌از صعود، به‌ویژه در حوزه‌های عرفانی، برخی آیین‌ها و نیز در رخداد بازگشت مسیحا تداوم یافته است. در اسلام نیز اشارات اندکی به رسالت غیبیِ وی دیده می‌شود.