جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تصلیب، مرگ و قیام حضرت عیسی (ع) از رویدادهای بنیادی‌ و جنجالی‌ تاریخ مسیحیت، و در عین حال یکی از نقاط اختلافی میان مسلمانان و مسیحیان است. اگر برای مسئله تصلیب و مرگ عیسی (ع)، دو بعد الاهیاتی و تاریخی قائل شویم، باید گفت تفاوت الاهیاتی آموزه مسیح در دو دین، ناظر به تفاوت روایت تاریخی آن است. رویداد تصلیب و مرگ مسیح در کل نظام دینی مسیحیت جایگاه محوری دارد و اساس بسیاری از آموزه‌های بنیادین شده است. مطابق اناجیل، مسیح به دست سربازان رومی دست‌گیر، محاکمه و به صلیب کشیده شد و پس از آن دفن گردید، امّا پس از سه روز از میان مردگان برخاست و به آسمان صعود کرد. روایت تصلیب عیسی و مرگ او در اسلام بسیار متفاوت با روایت مسیحی آن است. دیدگاه برخی مفسران درباره به صلیب رفتن عیسی، به نوعی هم‌طراز و همسان با روایت مسیحیان از ماجرای تصلیب عیسی است. با بررسی تفاسیر و ادله متفاوت می‌توان گفت مفسران اسلامی به نظری کاملاً قطعی درباره به صلیب رفتن عیسی یا وفات او نرسیده‌اند و ادله هر کدام نقاطی مبهم و مناقشه‌پذیر دارد و شاید بتوان ادعای مفسران همدل با روایت مسیحی از به صلیب رفتن عیسی را خالی از وجه ندانست و به آن نزدیک شد.

در این مقاله مفهوم «فمینیست» در دائو دِ جینگ بررسی شده است. نویسنده در پی آن است که به جای مفهوم دائویی زنانگی، مفهوم دائویی مکمل‌بودگی زوج‌های متضاد را نشان دهد. وی در بخش نخست، مفهوم زنانگی در دائو دِ جینگ، و ارزش‌ها و آرمان‌های مرتبط با آن را مد نظر قرار می‌دهد. سپس در بخش دوم، مفهوم دائویی زنانگی را در پرتو اندیشه فمینیستی در فلسفه معاصر غرب به گونه‌ای محتاطانه بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که مفهوم دائویی زنانه‌نگری به خودی خود چیز چندانی برای تفکر فمینیستی معاصر ندارد؛ در بخش سوم نیز استدلالی اقامه می‌شود به سود این مدعا که تفکر دائویی «سرچشمه‌های مفهومی» مهمی برای عرضه به فلسفه فمینیستی معاصر دارد. در این بخش دو مفهوم اساسی تفکر دائویی، یعنی «دائو» و «دِ»و رابطه میان آنها به عنوان نمونه‌ای از اندیشه‌های اساسی مربوط به مفهوم دائویی مکمل‌بودگی بررسی می‌شود؛ نویسنده در این بخش نشان خواهد داد که این اندیشه‌های اساسی، مبنایی برای رویکردی تازه به مفاهیم زنانگی و مردانگی در اختیار می‌نهند که می‌تواند موضوع بحث تفکر فمینیستی معاصر قرار گیرد.

در تاریخ مسیحیت، اندیشه غالب، انحصارگرایی دینی بوده و نجات و رستگاری مخصوص مسیحیان شمرده می‌شده است. شورای دوم واتیکان، که در سال 1962 تشکیل شد، کوشید از این موضع انحصارگرایانه سخت، فاصله بگیرد و موضعی شمول‌گرایانه، که نجات غیرمسیحیان را ممکن می‌دانست، اتخاذ کند. دو تن از عالمان الاهیات مسیحی معاصر، یعنی کارل رانر و هانس کونگ، کوشیده‌اند موضع اعلامیه این شورا را به صورت نظری مدون کنند. رانر نظریه «مسیحیان بی‌نام و نشان» و کونگ نظریه «حرکت از کلیسامداری به سوی خدامداری» را مطرح می‌کند. این نوشتار به بیان موضع شورای دوم واتیکان و نظریه رانر و کونگ در این ‌باره و بررسی این دو نظریه می‌پردازد. به نظر می‌رسد این دو نظریه‌پرداز در تطبیق این نظریه بر متون مقدس و آموزه‌های اساسی پذیرفته‌شده در تاریخ الاهیات مسیحی موفقیت چندانی نداشته‌اند. با این حال، باید اصل نظریه این دو عالم را در مقایسه با نظریه انحصارگرایانه عالمانی چون کارل بارت، مترقی به شمار آورد.

«درمه» یکی از آموزه‌های مهم بودایی به شمار می‌آید، به طوری که بسیاری از تعالیم این دین پیرامون همین مفهوم شکل گرفته است. مشابه مفهوم «درمه» پیش از آیین بودا در فرهنگ هندو وجود دارد که در آنجا به «ریته» معروف است و با نظم کیهانی ارتباط دارد. بعدها در آیین بودا نیز معانی و کارکردهای مختلفی به خود گرفت و با شریعت، اخلاق و چهار حقیقت برین ارتباط پیدا کرد. ما در این نوشتار بعد از تبیین و توضیح معانی و کارکردهای مختلف درمه در هندوییسم و بودیسم به‌اختصار به مفاهیم مشابه آن در ادیان دیگر اشاره می‌کنیم. در نهایت به این نتیجه می‌رسیم که شبیه آموزه درمه را می‌توان در آیین‌ها و فرهنگ‌های دیگر هم تشخیص داد. همچنین، با اینکه بودا درباره خداوند به معنای متعارف کلمه تعلیم نداد، اما آموزه‌های وی راجع به درمه شبیه مفهوم خداوند در ادیان دیگر است. یکی از این آموزه‌ها مفهوم لوگوس در مسیحیت است.

کتاب مقدس بزرگ‌ترین منبع الاهیاتیِ مسیحیت است که از لحاظ درون‌دینی بیشترین حجیت و اعتبار ممکن را دارد. حجیت ویژگی‌ای است که در تاریخ هر نوشته یا شرح آن به وجود می‌آید و از احترام و تقدسی سخن می‌گوید که خالق آن کار، آن را حفظ کرده است. الاهی‌دانان بزرگ مسیحی از همان سده‌های نخستین، کتاب مقدس را کلام و وحی الاهی دانسته‌اند که از طریق روح‌القدس نازل شده و انبیا و رسولان فقط وسیله و قلم او بوده‌اند. آیات مختلفی در عهد جدید وجود دارد که حجیت کتاب مقدس را اثبات می‌کند. عیسی مسیح نیز کتاب مقدس را معتبر و دارای حجیت فراوان می‌دانست. لذا باید گفت کتاب مقدس معتبر است و همه موظف به اطاعت از آن هستند. انسان‌ها و اعتقادنامه‌ها و کلیسا باید تابع اعتبار کتاب مقدس باشند. اما اشکالات متعددی به حجیت دورنی کتاب مقدس وارد است که باعث بی‌اعتباری استدلال‌های آن می‌شود. در این مقاله استدلال‌های حجیت کتاب مقدس را بررسی و نقد می‌کنیم.

یکی از پدیده‌های مهم که از دیرباز ارباب ادیان به آن توجه داشته‌اند، نظم کیهانی است. اصطلاح «نظم کیهانی» بر راستی و انضباطی دلالت دارد که در تمام ساحت‌های عالم هستی جاری است و امور بر اساس آن انتظام می‌یابند. عنایت به این موضوع ظاهراً در زرتشتی‌گری و تائوئیسم جلوه‌های ویژه‌ای دارد؛ بنا بر متون مقدس این آیین‌ها، طبیعت تا حدی به واسطهٔ ظهور نظم کیهانی در آن مقدس است. در ایران باستان، نظم کیهانی معادل «اشه» است و به عنوان یکی از مبانی اصلی دین زرتشتی، قلمرو معنایی گسترده‌ای دارد. «اشه» به معنای راستی است، اما اصطلاحاً عبارت از قانون معنوی و اخلاقی سرمدی است که اهورامزدا تأسیس کرده است. بنا بر اشه، در حوزه رفتار و اخلاق انسانی، هر کنشی، واکنشی و هر کار نیک یا بدی، پاداش یا پادافره خاص خود را در پی دارد؛ در حوزه قانون طبیعی نیز، تبلور اشه نظم و تعادل طبیعت است که علّت مبقیهٔ آن به شمار می‌رود. تائو، اصطلاح دالّ بر نظم کیهانی در تائوئیسم است و به عنوان قانون فراگیر حیات، انتظام طبیعی و نظم اخلاقی را شامل می‌شود. تائو قانون ثابت و جاویدانی است که معیار تکامل هستی و سیر اشیا به شمار می‌رود. انسان، تائو و طبیعت، رئوس مثلث عالم هستی را در تائو‌ته‌چینگ شکل می‌دهند و هماهنگی آنها از طریق عوامل دیگری همچون یین- ‌یانگ به عنوان دو اصل فعّال و پذیرای هستی و پنج عنصر (وو- شینگ) میسر می‌شود.

مرگ‌اندیشی و اندیشه پایان هستی انسان یکی از دغدغه‌های بشر از ابتدای پیدایش بوده و هست. در این خصوص آموزه‌های مختلفی در فرهنگ‌های جوامع مختلف، اعم از دینی و غیردینی، شکل گرفته که طیف وسیعی از انکار همه آنچه بعد از حیات است تا آموزه فروغ جاودانه در جهان بعد را در بر می‌گیرد. ادیان الاهی با تکیه بر آموزه‌های غیربشری در خصوص این مسئله ماوراء‌الطبیعی گزاره‌های کامل‌تر و مفصل‌تری عرضه کرده‌اند که می‌تواند دورنمایی شفاف‌تر برای پیروانشان به ارمغان آورد. در این میان، دو دین اسلام، به عنوان مدعی خاتمیت ادیان، و دین زرتشت، به عنوان مدعی کهن‌ترین ادیان الاهی، هر کدام به‌تفصیل این انگاره را با بیانی شیوا به تصویر کشیده‌اند. مقایسه این دو تصویر از مرگ به همراه آموزه‌های پیشینی و پسینی آن تشابهات و تفاوت‌های شگفت‌انگیزی را نمایان می‌کند که می‌تواند نکات آموزنده‌ای را در بر داشته ‌باشد. این نوشتار در پی آن‌ است که با مقایسه تطبیقی نگاه به مرگ به عنوان یکی از مهم­ترین آیین‌های گذار بین دو دین، تشابهات و تفاوت‌های این دو و میزان تأثیر و تأثر آنها از یکدیگر را معین کند.