جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این تحقیق، بررسی نسبت مراتـب تشـک یکی وجـود و معقـول ثـان ی فلسـف ی در فلسـفه ملاصدرا میباشد. آیا در فلسفه ملاصدرا، میان حقیقیت ذومراتب وجود و منشـأ انتـزاع مفـاه یم فلسفی، رابطه وجود دارد؟ آیا مطابق یا محکیعنه معقـول هـا ي فلسـف ی از حیـ ث وجـود ، داراي واقعیت مراتبی است؟ در پاسخ به پرسشهاي مزبور بر مبناي تفاضـل وجـود ، ایـ ن فرضـ یه کـه محکیعنه معقولهاي ثانی فلسفی، داراي یک نوع وجودند، به ثبوت میرسد. روش این تحقیق، توصیفی ــ تحلیلی از راه تحلیل مفهومی و گزارهاي است. مهمترین نتایجی که این تحقیـ ق بـه آنها دست یافته است، عبارتاند از: 1 .از نظر ملاصدرا، در مفهـوم وجـود و نیـ ز وجـوب وجـود ، نسبت مفهوم به منشأ انتزاع آنها، مانند نسبت مفهوم ذاتی ایساغوجی و محکیعنـه آن اسـت ؛ 2. ملاصدرا در معقولهاي فلسفی به مفاد هلیه مرکبه، علاوه بر ظرف اتصاف، ظرف عروض را در خارج ـ اعم از ذهن و عین ـ میداند و معقول ثانی فلسفی در فلسفه ملاصـدرا چهـره وجـود ي دارد؛ 3 .به وزان مراتب تشکیکی وجود، محکیعنه معقولهاي فلسفی داراي یک نوع وجودند.

معیار بداهت تصوري یکی از مباحث جدیدي است که امروزه در معرفت شناسی مطرح شده است. در این بحث، با این مسئله روبه رو هستیم که چـرا برخی مفـاهیم و تصـورات، بـد یهی و شـمار دیگري غیربدیهی اند. به عبارت دیگر، سرّ بداهت تصورات بدیهی چیست؟ هریک از اندیشمندان و حکماي مسلمان در این باره دیدگاه خاصی برگزیده اند که در مجموع میتوان آنهـا را در چهـار دیدگاه طبقه بندي کرد و عبارت اند از: عمومیت، بساطت، تحویل به علم حضوري و تفصیل. در نوشتار حاضر، هر چهار دیدگاه مطرح شده، مورد نقد و بررسـی قـرار گرفتـه اسـت. روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی است. در پایان، دیدگاه تفصیل به رغم برخی اشکالها، نظریه صحیح دانسته شده است. این نظریه مدعی است به دلیل تعدد مفاهیم بدیهی، ملاك بـداهت آنهـا امـر واحدي نیست، بلکه هر دسته معیاري ویژه دارد.

برهان «اثبات قوه و ماده حامل آن براي حادث زمانی» از جمله براهینـ ی اسـت کـه فلاسـفه در طول تاریخ در بحثهاي مقدماتی حرکت، به آن استناد میکنند. هرچند بـا نگـاه ی اجمـال ی بـه بیانهاي متداول از این برهان، وجود اشتراك لفظی واژه «امکـان » در حـد وسـط اسـتدلال ر خ مینماید که این امر سبب اختلال در اعتبار برهان میشود. حل ایـ ن مسـئله بـر اسـاس مبـان ی حکمت مشاء غیرممکن است؛ ولی اهمیت مطلـب باعـث شـد متفکـران اسـلام ی بـه خصـوص پیروان مکتب حکمت متعالیه، با بازگرداندن آن به اشتراك معنوي و در نهایت توجیـ ه مسـئله بـا توجه به محتواي اصالت وجود و حرکت جوهري، به حل آن بپردازند؛ هرچنـد بـا نظـر بـه آرا ي استاد جوادي آملی در این باره، اشکالات احتمالی دیگـر ي در ایـ ن برهـان رخ مـی نمایـ د. ایـ ن مقاله با روشی توصیفی ـ تحلیلی درصدد رفع اشکالات موجود در مقـدمات و در نها یـ ت تثبیـت برهان برآمده است.

«معرفتشناسی عرفانی» اصطلاح جدیدي است که اخیراً در علم عرفان مطرح شـده اسـت. بـه نظر امام خمینی، عارف پس از مجاهده جسمی و روانی، میتواند به معرفت حق نایل شود و بـا رفع حجاب علم به مقام انسانیت گام نهد. ایشان مشاهده را جلوه وحدانیت حق به خلق توصـ یف و به دو وجه غیبی و قلبی تقسیم میکند. با پذیرش برهان عقلی و روش حسی متکـ ی بـه عقـل در معرفت حق، معرفت قلبی را ترجیح میدهد. تجربه عرفانی را مقام روحانی عارف میخواند که از نقص ذاتی خود و موجودات ممکن به کمال حق معرفت مییابد؛ ولی در مقـام ب یـ ان، چـه بسـا هضم قول عارف براي مخاطب دشوار است. ایشان معرفت را به چهار وجه تقسـ یم کـرده اسـت ؛ شهود و تجربه عرفانی را در صورتی معرفتبخش و واقعنما میداند که در تضـاد بـا آمـوزه هـا ي قرآن و شریعت نباشد. از آنان که سخنان عرفا را بیمبنا و برداشتهاي درویشی میدانند، انتقـاد میکند. معرفت و شهود حقیقی را براساس آیات قرآن و روایات ویژه اصحاب قلوبی میدانـد کـه معرفت خویش را از مشکات خاتم نبوت و خاتم ولایت دریافت کرده باشند.

موضوع تحقیق حاضر، بررسی دیدگاه فارابی در تأثیر فطرت و جامعه در نیل به فضایل اخلاقـ ی است. چگونگی نیل به فضایل اخلاقی، یکی از مسائل مهـم فلسـ فه اخـلاق مـی باشـد . پـس از بررسی سخنان فارابی، مشخص شد که فطرت در هـر دو کـاربردش نـزد ایشـان ـ یعنـ ی بعـد عقلانی و بعد استعداد و تواناییها ـ در نیل به فضایل اخلاقی، نقش زیربنـا یی دارد. هـر دو ب عـد فطرت، در هر فرد، حد معینی دارد. از این رو، فیلسوفان و رهبران جامعـه با یـ د بـه طـور فطـر ي شایستگی این مقام را داشته باشند؛ ولی فطرت فقط در مدینه فاضله به فعلیت میرسد، و در غیر این صورت، از میان میرود و رذایل اخلاقی جاي آن را میگیرد. مدینه فاضله، جامعـه اي اسـت که در آن افراد با رهبري انسان افضل یا فاضلی که قدرت تربیت دارد، همکاري میکننـد و اگـر هرکس به وظیفه خود عمل کند، ملکات فاضله در وجودش شکل میگیرد و بـه کمـال اخلاقـ ی خود میرسد.

رتباط میان شناخت خود و شناخت خدا، از مشهورترین تأکیداتی است که در آموزههـاي دیـ ن اسـلام بیان شده است. پرسشهایی مانند: «منظور از شناخت خود، کدام گونه از شناخت است؟»، «ایـ ن نـوع شناخت، چگونه معرفتی از خداوند را به ارمغان میآورد؟» و «ملازمه میان این دو معرفت، چگونه قابـل تبیین است؟»، مسائلیاندکه هر ذهن متفکري را به خود مشغول میسازند. نظریههـایی کـه در پاسـخ به این پرسشها مطرح شدهاند، تفاوتهاي قابل ملاحظهاي با یکدیگر دارنـد؛ تفـاوت هـایی همچـون: «محالبودن چنین معرفتی تا واجببودن شناخت نفس»، «منتهیشدن به معرفت اصل وجود خـدا تـا وصول به معرفت اسما و صفات او» و «شهود نفس که به معرفت حضوري رب منجر گردد تا شـناخت حصولی آن دو، شناخت قبلی خدا تا پیبردن به وحدت شخصـ ی وجـود ». بـا توجـ ه بـه چنـ ین فـراز و فرودهایی، تبیین مقصود اینگونهروایات و نقـد و بررسـ ی نظریـ ههـاي مقابـل، امـر ي لازمدر جهـت پیبردن به مقصود واقعی این روایات است. در این نوشتار، پس از دستهبندي نوین در مورد نظریهها و نقد و بررسی آنهـا، م قصـود ایـ ن احادیث را تحلیل کردهایم تا گامی مؤثر درباره مهمترین فصل خداشناسی یعنی اثبات اصل وجود خداوند برداشته باشیم.