جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث و نظر پیرامون ارزشمندی انسان از مباحثی است که در آثار اندیشمندان بسیاری از جمله عرفا مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته است. حکیم ترمذی از عارفان برجسته، انسان را به دلیل آفرینش بر صورت الهی مخلوق ویژه و خاص خداوند و تجلی گر اسما و صفات الهی می داند. او همراهی عقل و معرفت را از ویژگی های انسان شمرده، بر این باور است حتی زمینی ترین ساحت وجودی انسان، حقی دارد که باید ادا شود (ترمذی،1980: 96). مولانا از یک سو معتقد است که انسان به واسطه دارا بودن گوهر دل و جان که گنجینه اسرار حق و تجلی گاه انوار الهی است و به حکم آیاتی نظیر «وَ لَقَد کَرَمنابَنی آدمَ» (اسراء/70) و «إنی جاعِل فی الارضِ خَلیفهً» (بقره/30) مظهر جمیع صفات و أسماء خداوند و خلیفه الله بر روی زمین بوده، در عرصه کائنات، تاج کرامت و ارزشمندی بر سر دارد (مولوی،1382،ج5:ب3574). اما از سوی دیگر انسان ها را به ناس و نسناس تقسیم می‌کند و معتقد است که ناس فقط به انسانی اطلاق می‌شود که به معرفت حق رسیده ( انسان کامل) و نسناس انسانی است که به صورت انسان و به سیرت حیوان است (مولوی،1382،ج4 :762-760). محمود شبستری نیز انسان را نماینده حق و مظهر نام الله که جامع صفات جمال و جلال الهی است می داند ولی بر این باور است که تا نماینده از تعینات خود رها و آزاد نگردد؛ نمایندگی شایسته او نیست (شبستری،1336: 18). از آنجایی که ابن عربی غرض اصلی نگارش آثار خود را آگاه کردن غافلان از آن چه در عین و شخص آدمی نهفته است بیان می کند (ابن عربی، 1426: 12)؛ شایسته و به جاست که علل و عوامل ارزشمندی انسان را از دیدگاه این متفکر بزرگ جهان اسلام نیز مورد کنکاش و جستجو قرار دهیم. برای دستیابی به نظام فکری ابن عربی در حوزه انسان و ارزشمندی آن نخست باید به مبانی فکری او دست یافت. مباحثی نظیر تجلی و وحدت وجود، نفس رحمانی و فیض الهی بنیان‌های عرفان نظری و جهان‌بینی عرفانی او را تشکیل می‌دهند. از اصلی ترین مبانی فکری او در حوزه شناخت انسان، نظریه وحدت وجود است و بر اساس همین مبناست که در فص آدمی بیان می‌کند که انسان دارای صورت الهی است، شریف المنزله، رفیع المرتبه و اکمل موجودات است، هم خلق است و هم حق و در یک کلام، نسخه جامع هستی است (ابن عربی،1946: 521). کرامت و ارجمندی انسان به این علت است که او صاحب امر و مصور به صورت الهی و دارنده نفس ناطقه است. به عقیده ابن عربی انسانیت انسان به مظهریت اوست نه به جسم و جسد وی؛ که از این نظر نه تنها بر دیگر موجودات برتری ندارد، بلکه از اکثر آنها پایین تر است (جهانگیری،512:1359-481). ابن عربی بر این باور است که انسان ها در قوس نزول؛ یعنی از جهت نشئه طبیعی خود، یکسان اند و همگی بر صورت الهی خلق شده اند. او کمال ذاتی و ارزشمندی را مربوط به نوع انسان می داند که به طور تکوینی از جانب حق اعطا شده است و کوشش انسان نقشی در کسب آن ندارد و همه انسانها از جهت نشئه طبیعی برابرند (ابن عربی،347:1388). نظریه آفرینش انسان بر صورت الهی، یکی از مهم ترین ارکان عرفان فلسفی ابن عربی است. اما این عارف بزرگ صرفا به بعد فردی انسان، معطوف نشده است و در بعد اجتماعی انسان نیز ملاک ها و عواملی را برای ارزشمند شمرده شدن انسان، در نظر گرفته است. به عنوان نمونه: در زمینه حقوق سیاسی و اجتماعی به ملاک های انتخاب و گزینش یک حاکم اشاره کرده است. در زمینه حقوق اجتماعی به مسأله عدل و مولفه های اجرای آن یا شیوه اخذ مالیات از مردم با رعایت شأن و جایگاه آنها توجه نموده است و متناسب با آن برای امیری که مسوول اخذ مالیات است صفاتی نظیر قدرت، شجاعت، مورد اعتماد بودن در نظر گرفته و توصیه نموده است که با رعیت به حسن معاشرت و رفاقت تام با حفظ شأن انسانی جهت برقراری عدالت رفتار گردد (ابن عربی، 1402: 98). تفصیل و بررسی این مطالب، در رساله پیش رو مد نظر است. مجموعه مولفه ها و عوامل ارزشمندی انسان از دیدگاه ابن عربی را می توان به این ترتیب در دو دسته نظر و عمل قرار داد: 1. علم و معرفت در حوزه نظر 2. تزکیه و تهذیب نفس در حوزه عمل. در حوزه نظر، برای ابن عربی از میان همه معارف، معرفـت النفس شرافت خاصی دارد تا آنجا که معتقد است معرفت یا غفلت انسان به حقیقت خویشتن است که او را سعید یا شقی می سازد ( قیصری،1375: 643)؛ اما از دیدگاه وی این معرفت نباید صرفاً محدود به حیطه ذهنی و نظری بماند؛ بلکه باید علمی باشد که عین عمل است. ابن عربی علوم را به دو دسته اکتسابی و غیراکتسابی تقسیم می کند. ابزار علم اکتسابی را عقل می داند؛ اما معتقد است عقل مصون از خطا و اشتباه نیست (ابن عربی، بی تا، ج1: 126). وی جایگاه معرفت غیراکتسابی را قلب می داند و بر این باور است که علوم غیراکتسابی جامع است و معلم و معطی آن خداست؛ بنابراین مصون از خطا و اشتباه است. یکی از سوالاتی که در این حیطه چالش برانگیز می شود این است که در نگاه ابن عربی علم به طور مطلق در ارزشمندی انسان مؤثر است یا شرایط و ضوابطی نظیر معلم، متعلم، نوع علم وامثال آن تعیین کننده ارزشمندی آن است؟ در حیطه عمل اموری همچون تزکیه و تهذیب نفس، عمل صالح و .... موجب ارزشمندی می‌شوند اما در اینجا گاه نگرشی دوگانه در سخن ابن عربی به چشم می‌خورد. به عنوان مثال در مورد تزکیه نفس از یک سو از نظر ابن عربی موضوع تزکیه و تهذیب، نفس است و نفس در این مسیر باید مشقات، دشواری‌ها و آلام روحی و جسمی فراوانی را تحمل نماید. از سوی دیگر از نظر وی نفس همه انسانها (بی هیچ تفاوتی) چون به صورت الهی آفریده شده اند، شریف و ارجمند است (همان، ج154:3) و بر همین اساس او حتی به شرافت نفس اهل دوزخ نیز قائل بوده، بر این باور است که ارزش و اعتبار نفس، امری ذاتی است و به اموری مانند تحمل مشقات و آلام روحی که اموری عارضیند، وابسته نیست (همان،ج56:8). اکنون سوالی که مطرح است این است که آیا عرضی بودن این امور به معنای نفی هویت ارزشی آنها و نادیده گرفتن جایگاهشان در تزکیه و تهذیب نخواهد بود؟ و اساس

روش ایجاد انگیزه می تواند مستقیما در اراده فرد یادگیرنده، اثر بگذارد. این ایجاد انگیزه طبق آیات و روایات، همان تشویق ها و انذارهای متعدد قرآنی است که هم ناظر بر اثرات دنیوی، چه خوب و چه بد، و هم ناظر به اثرات اخروی، چه خوب و چه بد، هستند. تهدیدهای متعدد به عذابها در دنیا، و نیز مجازاتهای قیامت، نیز گشایشها و برکات دنیوی تقوی، و پاداش ها و نعمت های بهشتی همه از این قبیل هستند. می‌توان گفت که بین «نظریه یادگیری وسیله‌ای» که توسط اسکینر ارائه شده، با تنبیه‌ها و تشویق‌های قرآنی شباهت‌ها و تفاوت‌هایی وجود دارد. نظریه یادگیری وسیله‌ای بیشتر بر روی رفتارهای قابل مشاهده تمرکز دارد، در حالی که قرآن کریم علاوه بر رفتارهای قابل مشاهده، به نیات و باورهای انسان نیز توجه می‌کند. هدف نهایی نظریه یادگیری وسیله‌ای، کنترل رفتار است، در حالی که هدف نهایی قرآن کریم، کمال انسان و تقرب او به خداوند است. هر دو بر اساس اصل تقویت و تضعیف رفتار هستند. هم در نظریه یادگیری وسیله‌ای و هم در قرآن، رفتارهایی که منجر به پیامدهای مطلوب می‌شوند، تقویت شده و رفتارهایی که منجر به پیامدهای نامطلوب می‌شوند، تضعیف می‌شوند. پژوهش حاضر در صدد است تا پس از طرح تفصیلی نظریه اسکینر، شباهت‌ها و تفاوت‌های آن را با تعالیم دینی نشان دهد تا نقطه ضعف های احتمالی این نظریه روشن گردد.

این نوشتار به بررسی نقش مجازات و عقوبت در اصلاح رفتار مجرمان و پیشگیری از جرم با تمرکز بر آموزه‌های قرآنی و دینی می‌پردازد. هدف اصلی این تحقیق، شناسایی تأثیر آگاهی از مجازات‌های دنیوی و اخروی بر بهبود رفتار فردی و اجتماعی مجرمان و تأثیر آن در کاهش جرم و فساد در جامعه است. در این راستا، ابتدا مفاهیم بنیادی مانند عدالت، تقوا، پرهیزگاری و مسئولیت‌پذیری مورد بررسی قرار می‌گیرند و سپس به تأثیر آن‌ها در پیشگیری از رفتارهای ناپسند و تقویت روحیه اصلاح و توبه در افراد پرداخته می‌شود. پژوهش نشان می‌دهد که دانش عقوبت‌شناسی و آگاهی از نتایج اخروی گناهان می‌تواند در اصلاح رفتار مجرمان و ایجاد انگیزه برای انجام اعمال نیک مؤثر باشد. همچنین، تناسب بین جرم و مجازات از منظر قرآن و دیدگاه‌های دانشمندان اسلامی به‌عنوان یکی از اصول عدالت‌محوری در جامعه تحلیل شده است. این پایان‌نامه با ارائه راهکارهایی برای پیشگیری از جرم در حکومت اسلامی، به تدابیر اجرایی و قانونی برای کنترل جرایم و اصلاح جامعه می‌پردازد. در ادامه، بررسی تأثیر جرم بر وضعیت دنیوی و اخروی افراد، به‌ویژه در مورد پیامدهای اجتماعی، اقتصادی، معنوی و روانی ارتکاب جرم، مورد مطالعه قرار گرفته است. فصل‌های بعدی به تحلیل اقدامات بی‌اثر مجرمان برای رهایی از عذاب اخروی و نقش توبه، استغفار و انجام اعمال صالح در کاهش مجازات پرداخته شده است. این تحقیق با استناد به آیات قرآنی و روایات اسلامی، شفاعت مجرمان و شرایط بهره‌مندی آن‌ها از رحمت الهی را نیز بررسی کرده است. در پایان، تأثیرات جرم بر چهره ظاهری و روانی مجرمان از منظر علوم تجربی و روان‌شناسی تحلیل شده و به ابعاد مختلف جرم‌شناسی از منظر دین و علم پرداخته است. این پژوهش به‌عنوان یک منبع جامع، به تدوین راهبردهایی برای پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمان در جوامع اسلامی کمک می‌کند.

تفسیر قرآن به قرآن به معنای بهره‌گیری از آیات دیگر قرآن برای روشن‌سازی مفهوم و هدف آیه‌ای است که محتوای مشابه یا نزدیک به آن دارد. این روش تفسیر بر این اصل استوار است که برای درک بهتر مقصود خداوند باید آیات قرآن را با توجه به سایر آیات آن تفسیر کرد. در این راستا پیامبر اسلام (ص) در حدیثی فرمودند: «إِنَّمَا نَزَلَ کِتَابُ اللهِ یُصَدِّقُ بَعْضُهُ بَعْضًا وَلَا یُکَذَّبُ بَعْضُهُ بَعْضًا»؛ قرآن به گونه‌ای نازل شده است که برخی از آیاتش برخی دیگر را تصدیق می‌کنند و هیچ‌کدام یکدیگر را تکذیب نمی‌کنند (بیهقی، 1423، ص 527). حضرت علی (ع) نیز آیات قرآن را شاهد یکدیگر و تأییدکننده یکدیگر دانسته و بر لزوم استفاده از آیات دیگر قرآن برای تفسیر تأکید کرده‌اند (طبرسی، 1403، ج1، ص 386). این رویکرد در تفسیر قرآن به قرآن که از زمان پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) پی‌گیری شده است، با احادیثی که از نهی از تفسیر به رأی آمده، تقویت می‌شود. احادیث مختلفی از پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) در این زمینه وجود دارد که بر لزوم استفاده از دیگر آیات قرآن برای فهم دقیق‌تر تأکید می‌کند و می‌گوید: «هر کس که قرآن را به رأی خود تفسیر کند، در حقیقت در راه اشتباه قدم برداشته است» (ر.ک. طباطبائی، 1417، ج3، صص 76-80). این مسأله نشان می‌دهد که تفسیر مستقل از آیات قرآن، بدون توجه به ارتباط آن‌ها، شیوه‌ای نادرست است و قرآن باید در پرتو دیگر آیات تفسیر شود تا به درک صحیح و کامل آن نائل یافت. از جمله برجسته‌ترین مفسرانی که این رویکرد را به‌طور گسترده و نظام‌مند به کار برده است، علامه طباطبایی در تفسیر المیزان است. علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، با بهره‌گیری از این روش، به تفسیر دقیق و لایه‌بندی آیات قران و از جمله آیات سوره‌های زمر و مؤمنون پرداخته است. این دو سوره دارای مضامین و مفاهیم مهمی هستند که نیازمند تفسیر دقیق و جامع می‌باشند. سوره زمر بیشتر بر یگانگی خداوند، قدرت او در آفرینش و تدبیر جهان و همچنین بر مسئله معاد و حسابرسی در روز قیامت تمرکز دارد. در مقابل، سوره مؤمنون به بیان ویژگی‌ها و صفات برجسته مؤمنان واقعی می‌پردازد. برای نمونه علامه طباطبایی مفهوم توحید را در سوره زمر با استفاده از آیات دیگر قرآن، توضیح می‌دهد. در این راستا آیه 38 سوره زمر وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ را با آیات دیگری که به خالقیت خداوند اشاره دارند، مقایسه می‌کند تا بر یکتایی خداوند تأکید کند. همچنین در تفسیر آیات مربوط به معاد، علامه طباطبایی از آیات دیگر قرآن استفاده می‌کند تا مفهوم روز قیامت و بازگشت به سوی خداوند را روشن‌تر کند. به عنوان مثال، آیه 68 سوره زمر : وَنُفِخَ فِی الصُّورِ فَصَعِقَ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَمَن فِی الْأَرْضِ را با آیات دیگری که به نفخ صور و حوادث روز قیامت اشاره دارند، مقایسه می‌کند. همچنین در تفسیر آیه 1 تا 11 سوره مؤمنون که درباره ویژگی‌های مؤمنان است، علامه طباطبایی برای توضیح بهتر مفهوم فلاح و رستگاری در آیه: قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ، آن را با آیاتی دیگر که درباره سعادت و پیروزی مؤمنان سخن می‌گویند، مقایسه می‌کند. او برای توضیح مفهوم خشوع در نماز که در آیه 2 سوره مؤمنون آمده است: الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ، از آیات دیگر مانند آیه 45 سوره عنکبوت: إِنَّ الصَّلَاهَ تَنْهَیٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنکَرِ بهره می‌برد تا نقش نماز را در پرهیز از گناه و تربیت روحی روشن سازد. همچنین در تفسیر آیه 12 تا 16 سوره مؤمنون که درباره مراحل خلقت انسان است:  وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن سُلَالَهٍ مِّن طِینٍ، علامه طباطبایی آن را با آیاتی مانند آیه 14 سوره حج: وَمِنَ النَّاسِ مَن یُجَادِلُ فِی اللَّـهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَیَتَّبِعُ کُلَّ شَیْطَانٍ مَّرِیدٍمقایسه می‌کند تا نشان دهد که مراحل خلقت نه تنها نشان‌دهنده قدرت خداوند، بلکه دلیلی برای یکتایی او نیز هست. گفتنی است علامه طباطبایی، در تفسیر آیات سوره زمر و مؤمنون به اصول مطلق و مقید، عام و خاص و مجمل و مبین نیز توجه ویژه‌ای داشته‌اند. به‌عنوان نمونه، در سوره زمر، ویژگی‌های مؤمنان را با روش مطلق و مقید بررسی کرده‌اند (طباطبایی، 1417، ج15، ص77) و وعده مغفرت الهی را از طریق مجمل و مبین تبیین کرده‌اند (همان، ج17، ص219). همچنین، در سوره مؤمنون، مسئله حسابرسی قیامت را با شیوه عام و خاص تفسیر نموده‌اند (همان، ج17، ص324). بر این اساس، این پژوهش به دنبال پاسخ به دو سؤال اساسی است که علامه طباطبایی برای یافتن نظائر آیات در دو سوره زمر و مؤمنون از چه روش‌هایی استفاده می‌کند؟ و تحلیل تفسیر المیزان در این دو سوره چه کاربردها، اهداف و فوایدی را برای تفسیر قرآن به قرآن نشان می‌دهد؟ این تحقیق با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، ضمن بررسی رویکردهای تفسیری علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، به تحلیل این پرسش‌ها خواهد پرداخت و نقش روش قرآن به قرآن را در ارائه تفسیری هماهنگ، عمیق و روش‌مند از آیات الهی روشن خواهد ساخت. انتخاب سوره‌های زمر و مؤمنون برای این پژوهش به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد این دو سوره در تبیین مبانی اعتقادی، تربیتی و روش‌شناختی تفسیر قرآن به قرآن است.

پایان نامه ما به این موضوع (اهداف اعتقادی و اخلاقی در سوره حدید: آثار و کاربردهای آنها) پرداخت. در این مبحث سعی می شود در سه فصل، اهداف عقیدتی و اخلاقی موجود در سوره الحدید را ، ضمن بیان برخی از آثار و کاربردهای آن، روشن کنیم. ترتیب مباحث به شکلی است که پس از مقدمه، در فصل اول بیان امور تمهیدی، در فصل دوم بیان اهداف اعتقادی در سوره حدید: آثار و کاربردهای آن، و در فصل سوم بیان اهداف اخلاقی در سوره حدید: آثار و کاربردهای آن می پردازیم، و در آخر نتایج تحقیق را ثبت می کنیم، و بعد از آن مصادر بحث را می آوریم. اهمیت موضوع در این است که پیرامون یک سوره از قرآن کریم که بهترین کتاب است، و هم به عقاید و اخلاق اسلامی و موضوع آنها می پردازد که از بهترین موضوعات دین دارند، و روشن است که اعتقادات و اخلاقیات لازم است همه مسلمانان آنها را بشناسند. هدف این پایان نامه شناخت اهداف اعتقادی سوره مبارکه حدید و نیز اهداف اخلاقی، و شناخت تأثیرات اهداف مباحث ـ اعتقادی یا اخلاقی ـ بر فرد مسلمان و جامعه که در آن زندگی می کند، و شناخت کاربرد اهداف را - در پرتو متون اسلامی - بداند. ما در نامه خود می خواهیم به وجود اهداف اعتقادی و اخلاقی در سوره حدید پاسخ دهیم و آثار و کاربردهای آنها را ذکر کنیم. آنچه در پایان نامه جدید است این است که طبق تحقیقات من، این اولین موضوع در نوع خود است که به تمام جنبه های ذکر شده در یک تحقیق می پردازد. منهج مورد استفاده هم توصیفی- تحلیلی است. مهمترین نتایجی که از طریق تحقیق به آنها رسیدیم به شرح زیر است: 1: در سوره مبارکه چیزی است که هدفش این است که مؤمن را بالا ببرد و او را برای رویارویی با بلاهای دنیا و سختی های زندگی به امید موفقیت و دوری ناامیدی، هر چند مصیبت و سختی از هر نوع باشد، آماده کند. ولی هدف اولی آن تسهیل کردن انفاق برای فرد مسلمان است. 2: تأکید مکرر سوره بر ایمان به رسول، رسیدن به اطاعت مطلق و پیروی از او با ایمان است، زیرا ایمان بدون آنها ثمری ندارد. 3- ایمان به قیامت باید یقین باشد که در زندگی انسان یادآور همیشه گی روز قیامت و آخرت برای او باشچ . 4- مؤمن باید منبع مالی مستقل و حلال داشته باشد که با آن نیازهای خود را تأمین کند و امرار معاش خود و کفالت ها یش را بهبود بخشد ...

بلاغت یکی از علومی است که جایگاه برجسته‌ای در مطالعات قرآنی دارد، زیرا نقش اساسی در نشان دادن اعجاز قرآن کریم ایفا می‌کند. بلاغت به زیبایی‌های زبانی و سبکی متن قرآنی می‌پردازد، از جمله تشبیه و استعاره که به‌عنوان ابزارهای زبانی عمق معانی قرآنی و تأثیر آن بر روان انسان را منعکس می‌کند. با توجه به اینکه سوره‌های مکی بر عقیده، به تصویر کشیدن صحنه‌های روز قیامت و تقویت ارزش‌های توحیدی تمرکز دارند، از این اسلوب‌های بلاغی به شیوه‌های متمایز برای تأثیرگذاری بر مخاطبان و قانع کردن آنان استفاده کرده‌اند. مطالعه این اسلوب‌ها در سوره‌های مکی به پژوهشگران فرصتی برای درک عمیق‌تر بلاغت قرآن کریم و نحوه به‌کارگیری تصاویر بیانی برای بیان حقایق بزرگ ارائه می‌دهد. این پژوهش به بررسی استفاده از تشبیه و استعاره در سوره‌های مکی به‌عنوان وسیله‌ای بلاغی برای انتقال معانی عمیق به روشی تأثیرگذار و قانع‌کننده می‌پردازد. این اسلوب‌ها صرفاً برای تزیین متون نیستند، بلکه مفاهیم فکری و معنوی را که با هدف دعوتی سوره‌های مکی تناسب دارند، حمل می‌کنند. تشبیه، تصویری محسوس از مفاهیم مجرد ارائه می‌دهد که آن را به ذهن مخاطب نزدیک‌تر می‌سازد، درحالی‌که استعاره روابط جدیدی میان افکار ایجاد می‌کند تا فهم معانی را تقویت کند. تحلیل این ابزارها در سوره‌های مکی به روشن‌سازی چگونگی تحقق تعادل قرآن کریم میان زیبایی متن و قدرت مضمون کمک می‌کند. سوره‌های مکی به مسائل مهمی مانند توحید، بعث و حسابرسی می‌پردازند و با روش‌های خلاقانه‌ای که دارای بلاغتی برجسته هستند، عقول و قلوب مردم را مخاطب قرار می‌دهند. بنابراین، این پژوهش به تحلیل چگونگی استفاده قرآن کریم از اسلوب تشبیه برای تصویرسازی حقایق ماورایی مانند بهشت و جهنم، و اسلوب استعاره برای تجسم مفاهیم معنوی و بیان معانی عمیق به روشی که بر مخاطب تأثیر می‌گذارد، می‌پردازد. همچنین، این پژوهش در پی آشکار ساختن زیبایی‌های این اسلوب‌ها در بافت مکی و نقش آن‌ها در تقویت پیام قرآنی است. اهمیت این پژوهش در برجسته ساختن ویژگی‌های خاص سوره‌های مکی در به‌کارگیری بلاغت نهفته است، زیرا این سوره‌ها خطاب به محیطی است که به شفاهی بودن و تقدیر از بیان ادبی تکیه داشت. ازاین‌رو، مطالعه تشبیه و استعاره در این سوره‌ها به فهم چگونگی پاسخگویی قرآن کریم به این محیط با سبکی که با فرهنگ آن سازگار است و شگفتی آن را برمی‌انگیزد، کمک می‌کند. همچنین، تحلیل اسلوب‌های بلاغی در سوره‌های مکی به توضیح رابطه بین متن قرآنی و زمینه تاریخی آن و چگونگی تأثیر بلاغت بر انتقال پیام الهی در آن مرحله یاری می‌رساند. این پژوهش درصدد ارائه یک مطالعه تحلیلی جامع از اسلوب‌های تشبیه و استعاره در سوره‌های مکی از طریق بررسی نمونه‌های بلاغی و توضیح دلالت‌ها و تأثیرات آن‌ها بر مخاطبان است. همچنین، هدف آن روشن ساختن تفاوت‌های میان این اسلوب‌ها در سوره‌های مکی و مدنی است که به فهم تحول اسلوب بلاغی قرآن کریم بر اساس مراحل دعوت اسلامی کمک می‌کند. از طریق این مطالعه، پژوهشگر امیدوار است که سهمی جدید در درک بلاغت قرآنی و پیوند آن با بعد رسالتی قرآن کریم ارائه دهد و اهمیت بلاغت را در تفسیر و فهم متون قرآنی تقویت کند.

قرآن کریم به عنوان «میزان شناخت خود»، منبع اصلی و معیاری بی بدیل برای درک حقیقت خویش است. شناخت هر پدیده از منبع اصیل آن ضرورت دارد؛ بنابراین، برای فهم قرآن باید به خود قرآن مراجعه کرد، چرا که این کتاب، معرفی کننده ذات، اهداف و معارف خود است. این اثر با توجه به جایگاه علمی آیت الله جوادی آملی به عنوان فقیه، مفسر برجسته، و صاحب نظر در علوم قرآنی، از اهمیت ویژهای برخوردار است. ایشان با نگارش تفسیری گسترده، عمق بینش قرآنی خود را نشان دادهاند، و این کتاب به عنوان یکی از آثار ماندگار ایشان، مرجع معتبری در حوزه مطالعات قرآنی محسوب میشود. با بهره گیری از روش مفهومی و تمرکز بر دقیق مفاهیم قرآنی، تلاش شده است تا محتوای کتاب به شیوهای نظاممند و هماهنگ با روح کلی قرآن ارائه گردد. با مطالعه این کتاب به نتائج زیر رسیدیم 1. این کتاب، قرآن کریم، با عظمتی بیمثال، هدایتگر بشریت تا قیامت است. 2. این کتاب الهی، فرازمانی و فرامکانی است 3. این کتاب «حجت الهی» برای همه انسانها در هر عصر و مکانی، پاسخگوی نیازهای فکری و عملی بشر است.