جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پژوهش با رویکرد گفتمان پژوهانه، نگاه محمدرضا حکیمی در تقابل با دیدگاه وین دایر به مبانی معنویت شناختی زندگی مورد ارزیابی واقع شده است. این مبانی عبارتند از نگرش معنوی، گروش معنوی و روش معنوی. بدین صورت که نقاط عطف و نظرات کلیدی حکیمی و دایر در مورد زیست معنوی با شیوه و قالب روش عملیاتی تحلیل گفتمان بشیر(پدام) مورد سنجش وگفتمان کاوی قرار گرفته و نتایج بر اساس نظریات ون دایک و ژنت تحلیل و ارزیابی شده است. در باب نگرش معنوی که عبارتند از خداباوری، راهنماشناسی، انسان شناسی، آخرت و مرگ اندیشی، گناه شناسی، آینده نگری و عدالت محوری ؛ حکیمی و دایر تفاوتهای مبنایی بسیاری داشته و می توان بیان کرد که نگرش معنوی وین دایر، نگرشی غیر دینی، غیر عقلانی، حداقلی و فردی است؛ در حالیکه جهان نگری معنوی محمدرضا حکیمی رویکردی عقلانی، دینی، اجتماعی و حداکثری است. در باب گروش معنوی که شامل محبت به خدا، به خلق و طبیعت میشود، شاید بیشترین تفاهم اندیشه را می توان برای هر دو در نظر گرفت. حکیمی و دایر به محبت بسیار به خالق و مخلوقات تاکید کرده و محبت را اساس معنویت معرفی نموده اند، لیکن در شیوه های محبت شاهد برخی تفاوتها هستیم. در باب روش معنوی هم در شیوه های سیر و سلوک و عبادت تا حد زیادی در روش و هدف اختلاف نظر دیده میشود. در معنویت دایر مدیتیشن و مراقبه جای عبادت های متداول ادیان الهی را گرفته است و از روشهای خاص خود جهت تعالی روح و سیر و سلوک استفاده می کند و هدف نهایی وی نیز رسیدن به مکاشفه، الهام و جذب در این دنیا می باشد. در حالیکه حکیمی به عبادات مرسوم در اسلام و تشیع پایبند بوده و هدف غایی معنویت را رسیدن به قرب و رضوان الهی در این دنیا و سعادت ابدی در جهان آخرت معرفی می کند. در باب فضایل اخلاقی نیز شاهد اشتراکات فراوان و دستورات اخلاقی بسیار بوده که شاید نقطه عطفی برای طرح ریزی یک معنویت مشترک جهانی باشد. در واقع دایر به یک معنویت فردی و خودساخته اعتقاد داشته در حالیکه حکیمی ابعاد فردی و اجتماعی معنویت را در هم تنیده و مذهب را اساس معنویت می داند. به علاوه می توان بیان کرد که حکیمی عناصر زیست معنوی را به صورت مبنایی و بر اساس اصول یقینی معارف اسلامی و تشیع بنیان و معرفی نموده است و دایر بیشتر بر جنبه عملی، کاربرد و کارکرد عناصر معنوی تکیه داشته است.

موضوع این پژوهش «اصول و روش‌های تربیت اخلاقی بر اساس دیدگاه آیت‌الله محمدباقر تحریری» می‌باشد. روش ایشان مبتنی بر مبانی و اصولی است که برگرفته از قرآن کریم و سنت اهل‌بیت : می‌باشد و سعی دارند اصول و روش‌هایی را با تکیه بر این مبانی و اصول، معرفی نماید و شیفتگان راه حقیقت را به سرمنزل مقصود سوق دهند. جریان تربیت اخلاقی مسیری است که مکتب‌ها و مسلک‌های گوناگون با روش‌های متفاوت مدعی رساندن انسان به هدف متعالی و کمال انسانی می‌باشند، جامع‌ترین مکتب در این میان مکتب اسلام است که می‌توانیم با توجه به این نظام اسلامی روش‌ها و اصول تربیت اخلاقی را از آن استخراج نمود. در این زمینه عالمان تشیع تلاش‌ها و زحمات بسیاری برای تبیین آن نموده‌اند از آن جمله حضرت آیت‌الله تحریری است که در سال‌های متمادی با تشکیل جلسات اخلاقی و کلاس‌های معرفتی و اخلاقی و همچنین تالیفاتی که در این زمینه داشتند کمک شایانی به جامعه اسلامی و اخلاق پژوهان و حقیقت طلبان نموده‌اند. دو مؤلفه مهم یعنی اصول و روش‌های تربیت اخلاقی در این نوشتار مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته است. با توجه به سیر منطقی، تلاش شده ده اصل تربیتی مورد بحث و بررسی قرار گیرد که عبارتند از: اصل توحید مداری، شرک زدایی، اصل ولایت‌مداری، اصل بندگی، اصل خودشناسی، اصل خودشناسی، اصل جامع‌نگری، اصل ضرورت استاد، اصل تدریج و اصل تفاوت‌‌های فردی. در ادامه به روش‌های تربیتی پرداخته شده است که ناظر به اصول تربیتی و تحقق بخش آن می-باشد. روش‌ها به 2 دسته تقسیم می‌شود که عبارت است از: 1. روش‌های بینشی 2. روش‌های رفتاری. در روش‌های بینشی می‌توان به 3 روش: درک صحیح از دین، درک بندگی و درک ولایت اشاره کرد. اما روش‌های رفتاری را در دو قالب مراقبه و محاسبه و مراتب آن بحث کرده‌ایم. واژگان کلیدی: روش_ تربیت_ اخلاق_ تربیت اخلاقی_ آیت‌الله تحریری.

پژوهش حاضر با عنوان ",نقد و بررسی آراء ابن تیمیه در مهدویت و تاثیرپذیری وی از نصیریه", به تحلیل و بررسی میزان تاثیر پذیری ابن تیمیه از نصیریه نسبت به مسئله مهدویت و تطبیق آن بر اراء شیعه می پردازد. پژوهش حاضر به هدف کاوش تاثیر پذیری ابن تیمیه از نصیریه نسبت به مسئله مهدویت و تطبیق آن بر آراء شیعه، پرداخته است. نصیریه یکی از فرق غالی شیعه بود که در دوران زندگی ابن تیمیه در شام، به ویژه حلب و اطراف آن، می‌زیستند و در برخی عقاید و اعمال عبادی نظیر. . . . دچار انحرافات و غلو بودند. به نظر می‌رسد ابن تیمیه در نقد عقاید شیعیان نسبت به مهدویت از نصیریه بهره برده و عقاید آنان را بر شیعه تطبیق داده است، از این رو رسالت نوشتار حاضر با روش تحلیلی توصیفی بر این قرار گرفت که ابن تیمیه چگونه در نقد تشیع از آرای گروه نصیریه استفاده نموده و آن را به تمامی شیعیان تعمیم داده است. دست آمد پژوهش با بهره گیری از سنجه. . . . . (مثلا آیات قرآن، روایات اسلامی، مبانی کلامی شیعه و. . . .) این است که نقدهای ابن تیمیه در زمینه مهدویت نسبت به شیعه اثنا عشری درست نبوده، از سویی گروه نصریه در این دوران، در برخی مسائل مهدویت مانند نیابت و نایبان امام زمان، مصداق‌شناسی حضرت مهدی (علیه‌السلام)، و مسائل مربوط به ظهور و یاران حضرت مهدی، با شیعه اثنی عشری اختلاف نظر داشتند. تاثیر پذیری ابن تیمیه از نصیریه نیز نسبت به مساله مهدویت محرز نیست.

حیات پر خیر و برکت نبی مکرم اسلام(ص) به عنوان برترین پیامبر خداوند از همان ابتدای رسالت مورد توجه تمام اندیشمندان مذاهب قرار گرفته است. در این بین مستشرقان با واکاوی سیره پیامبر اکرم(ص) گاهی با نگاه واقعی و بدور از تعصب، جایگاه و شخصیت نبی مکرم اسلام(ص) را مدح کرده و در سخنان خود از جایگاه بزرگ آن حضرت یاد کرده‌اند و در مقابل گاهی با دید و نگاه مغرضانه و مملو از دشمنی دینی به ساحت مقدس نبی مکرم اسلام(ص) شبهاتی را وارد می‌کنند. هجرت نبی مکرم اسلام(ص) به مدینه، اهمیت عقد اتحاد با همه‌ی سران و قبایل از جمله قبایل یهود را برای حفظ وحدت و عدم مشکل‌سازی و خیانت ضروری می‌نمود که تمام این کارها بخاطر حفظ اسلام، تثبیت آن و در نتیجه گسترش آن بوده است. علاقه بسیاری از مردم مدینه به دین رحمت، دین مبین اسلام، که همراه با کاهش اعتبار پیشین قوم یهود، در نزد مردم مدینه بود سبب بهانه‌گیری و اعتراض‌های گسترده آنها با پیامبر اکرم(ص) شد. ادامه پیدا کردن این اعتراض‌ها، ضرورت تغییر قبله را در پی داشت. پیروزی نبی مکرم اسلام(ص) درجنگ بدر، با حسادت و شروع درگیری قبیله بنی قینقاع با مسلمین همراه بود. این برخورد با بخشش رسول اکرم(ص) و خروج آنها از شهرمدینه خاتمه پیدا کرد. بعد از آن برخورد پیامبر(ص) با قبیله بنی نضیر صورت گرفت و همچنین خیانت روشن قبیله بنی نضیر در توطئه قتل پیامبر(ص) اگرچه بسیار سنگین بود؛ اما آنان توسط پیامبر(ص) مورد بخشش قرار گرفتند؛ چون دین اسلام در مرحله امتحان در اذهان عمومی بود. یهود بنی نضیر آتش بیار معرکه در جنگ احزاب بودند. همچنین خیانت بنی قریظه در جریان جنگ خندق برای پیامبر اکرم(ص) و مسلمانان بسیار سخت آمد. اما مستشرقان به عنوان پیش‌قراولان نظام سلطه و استعمار با نگاهی کاملا مغرضانه یا شاید غیرعمدی به زندگی و نبوت پیامبر(ص) گسترش اسلام را دلیل بر فریب‌کاری، جاه‌طلبی و شیادی،خشونت‌ورزی نبی مکرم(ص) دانسته‌اند. بنابراین هدف از این پژوهش نقد شبهات مستشرقین پیرامون عوامل گسترش اسلام(ص) با استفاده از آیات، احادیث و ذکر قراین و شواهد تاریخی از سیره‌ی ایشان و سخنان مستشرقان دیگر است.

جمال الدین ابو منصور، حسن بن یوسف بن علی بن مطهر حلی (648-726 ق)، ملقب به علامه حلی و ازمتکلمان و فقهای شیعه در قرن هشتم هجری بود. بیش از 120 کتاب در رشته های مختلف علمی مثل اصول فقه ،تفسیر ، منطق؛ کلام حاصل تلاش علمی این مرد علم و عمل است؛ از این کتابها برخی در حوزه های علمیه شیعه جزء منابع تدریس و تحقیق بشمار می آید. ایشان با تألیف کتب متنوع فقهی نقش مهمی در فقه شیعه داشتند وهمچنین با تکیه به مبانی نقلی وعقلی علم کلام را به بلند ترین جایگاه در زمان خود رساندند. به جرأت میتوان گفت که علامه حلی از فقهای تأثیر گذاردرفقه واز پرتألیف ترین وبزرگ ترین نظریه پردازان شیعه می باشند. همان گونه که می دانیم یکی از اساسی ترین جنبه های مکتب تشیع موضوع فقه است ، بسیاری از علما معتقد هستند اساس مکتب تشیع بر فقه استوار است به گونه یی که در طول تاریخ تشیع از بدو تاسیس تا امروز جایگاه ویژه ای در حکومت شیعیان داشته است و تمامی مسائل موجود و مستحدثه نیازمند ابراز نظرات فقها در مورد حلیت یا حرمت ان ها هستند. از مسائل فقهی که از ابتدای تاریخ تشیع تا به امروز از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده باب دین است با فروعات آن مانند قرض و رهن و حجر میباشد و چون مباحث مالی اهمیت ویژه‌ای برای مردم دارد ، فقها از این موضوع غافل نبوده و به همین دلیل تحقیقات وتألیفاتی در این باب فقهی با نگاه به منابع وحی انجام داده اند. با توجه به اینکه بحث دین و رهن وحجربه دلیل توجه شارع به ان دارای اهمیت بوده هر فقهیی به نظریه پردازی و بررسی نظرات در این ابواب پرداخته است و بحث های زیادی در این ابواب از جنبه های مختلف صورت گرفته است بدین جهت این بحث در دورس خارج حوزه های علمیه یکی از مباحث اصلی اکثر اساتید خارج است ،خصوصا در کتاب مکاسب شیخ انصاری که پژوهش ها در این مسائل به اوج خود رسیده است. علامه در این ابواب نظریات گوناگونی داشته اند که برخی از ان ها در این پژوهش ذکر گردیده است و به بحث پیرامون ان ها و روش جمع بین آن دسته از دیدگاه ها که تعارض در بین آنها وجود دارد پرداخته شده است.

گناه در قرآن به عنوان عملی تعریف می‌شود که بر خلاف فرمان و دستورات الهی انجام پذیرد، که موجب دوری انسان از رحمت خداوند، و عذاب‌وی در دنیا و آخرت می‌گردد،گناه در قرآن، با واژه های متعدد بیان شده که این واژه ها نشان دهنده طیفی از اعمال ناشایست هستند که از خطا های کوچک تا جرائم بزرگ را شامل می‌شوند، از منظر قرآن، گناه نه تنها یک عمل ظاهری، بلکه شامل اعمال باطنی نیز می‌گردد، قرآن کریم عوامل متعددی را در شکل گیری گناه مؤثر می‌داند؛ از جمله:وسوسه های شیطانی، پیروی هوای نفس، عجب و تکبر، و تاثیر محیط، اجتماع و دوستان ناباب. هم‌چنین قرآن‌کریم راهکار های متعددی را برای مقابله با گناه ارئه داده است از قبیل: توبه و استغفار، تقوا و پزهیرگاری،دعا و تضرع، ندامت و پشیمانی از عمل گناه، در مجموع تفاسیر فریقین (تسنن و تشیع) بر این نکته تاکید دارند که گناه به عنوان یک پدیده چند بّعدی، نیازمند تحلیل دقیق از جنبه های مختلف است. در این تحقیق، ابتداء مفهوم گناه از دیدگاه قرآن بررسی می‌شود و سپس گونه های مختلف گناه(از جمله گناهان کبیره و صغیره،گناهان سیاسی،اجتماعی، اقتصادی و فردی،گناهان جوارحی و جوانحی، اعتقادی و اخلاقی، گناهان مربوط به نقض حقوق الله، حقوق الناس و حقوق النفس و اقسام گناه از حیث اوصاف آن از منظر قرآن) تحلیل می‌شود. این پایان‌نامه به: «گونه شناسی پدیده گناه از منظر قرآن با تاکید بر تفاسیر فریقین»، پرداخته و با روش توصیفی و تحلیلی و با رویکرد مطالعات تطبیقی، به استخراج دیدگاه مفسرین از منابع دست اول و چنیش منطقی مباحث با معیارهای روز پژوهش، توجه نموده است که در نهایت قرآن، گناه را نه به عنوان یک پایان، بلکه به عنوان فرصتی برای بازگشت و توبه معرفی نموده است. این نگاه امید بخش، انسان را به اصلاح خود و جامعه، و جبران خطا های گذشته تشویق می‌کند.

این پژوهش به مطالعه‌ای تطبیقی روش‌های قصه پردازی و محتوای قصص کتاب مقدس و قرآن کریم می‌پردازد، با تأکید بر دیدگاه‌های مستشرقان معاصر. این تحقیق با بررسی منابع دینی اولیه و آثار ثانوی مستشرقان، به شناسایی شباهت‌ها و تفاوت‌ها در بازنمایی قصص مشترک انبیا پرداخته و دیدگاه‌های ایشان را درباره روش‌های قصه پردازی و محتوای قصص پنج پیامبر (آدم، نوح، ابراهیم، موسی و عیسی) که در کتاب مقدس و قرآن ذکر شده‌اند، تحلیل می‌کند. روش این پژوهش کیفی و تطبیقی بوده و با بهره‌گیری از تحلیل محتوا، دیدگاه‌های مستشرقان معاصر در باب روش‌های قصه پردازی و محتوای قصص کتاب مقدس و قرآن بررسی شده است. از رهگذر مواجهه انتقادی با متون اصلی و آثار علمی مستشرقان برجسته، این پژوهش به تحلیل تفسیرهای موضوعی، ساختارهای روایی و رویکردهای هرمنوتیکی پرداخته و به ارزیابی اعتبار و پیامدهای مدعیات آنان می‌پردازد. یافته‌ها بیانگر تفاوت‌های روش‌شناختی چشمگیر است؛ بدین معنا که قصص قرآنی بر هدایت اخلاقی و انسجام موضوعی تأکید دارند، در حالی که قصه های کتاب مقدس غالباً بر ترتیب تاریخی و تبارنامه‌های تفصیلی متمرکز هستند. همچنین پژوهش به ارزیابی انتقادات و تفسیرهای مستشرقان معاصر درباره روش‌های قصه‌پردازی و دلالت‌های کلامی هر دو متن پرداخته است. نتیجه‌گیری بر ویژگی‌های ادبی و تعلیمی منحصر به فرد هر یک از دو کتاب آسمانی تأکید کرده و شیوه‌های متمایز آن‌ها در روایت دینی را نشان می‌دهد. این پژوهش به گسترش گفتمان مطالعات تطبیقی ادیان و دیدگاه‌های مستشرقان در خصوص سنت‌های اسلامی و کتاب مقدس یاری می‌رساند.

قرن‌هاست که جهان غرب با جهان اسلام چه در میادین جنگی و چه در میدان اندیشه در تقابل با هم قرار گرفته‌اند‌. با توجه به شکست غربی‌ها در جنگ‌های صلیبی - که سعی در تصرف سرزمین‌های اسلامی داشتند - این بار تهامات خود را به جانب پیامبر اسلام(ص) سوق دادند‌. آنها سعی کردند با تهمت و افترا و تخریب شخصیت ایشان برتری خود را در مقابله با مسلمانان و دین اسلام نشان دهند‌. چنین رویه‌ای برای مدت‌ها رو به فزونی رفت با این حال برخی از خاورشناسان نیز در این میان سعی کردند تا حدی منصفانه به زندگی پیامبر اسلام(ص) و تاریخ اسلام بپردازند‌. در سال‌های اخیر (به‌ویژه از نیمه دوم قرن بیستم) برخی از خاورشناسان به نشر آثار معتدل‌تر و نیز همسو با منابع تاریخ اسلام کرده‌اند. یکی از این خاورشناسان کارن آرمسترانگ است‌. اگرچه آرمسترانگ یک نویسنده غربی بود، لکن سعی می‌کرد زندگانی پیامبر(ص) را از منظری عینی مورد بررسی قرار دهد و در جاهایی که لازم بود، ذهنیت غربی را به دلیل عقاید غیرمستند و غیرمنصفانه‌اش در مورد آن حضرت را مورد انتقاد قرار داد‌. آرمسترانگ، تحت تأثیر جنبه انسانی و طبیعت صلح‌آمیز محمد(ص) قرار گرفت‌. حال این مسئله مطرح می‌شود که کارن آرمسترانگ تا چه حد توانسته است در معرفی پیامبر اسلام(ص) با تواریخ اسلامی همسو باشد و چه لغزش‌ها و اشتباهاتی در کتاب وی همچون سایر آثار غربیان وجود داشته است؟

مکتب تشیع از جایگاه والایی برخوردار بوده که یکی از آموزه‌های مهم دین اسلام به‌طور ویژه در مطالعات اخیر خاورشناسان نیز مورد توجه قرار گرفته، باور به مهدویت و ظهور منجی در آخرالزمان می‌باشد. جیمز دارمستتر از معدود مستشرقانی است که علاوه بر دیدگاه‌های منحصر به‌ فردش در زمینه‌ی مهدویت، در این زمینه کتاب نیز نگاشته است. اگرچه اندیشمندان معاصر تا حدودی به بررسی و نقد دیدگاه‌های برخی از خاورشناسان در زمینه‌ی مهدویت پرداخته‌اند، اما این نوشتار، با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی و به‌صورت متمرکز، دیدگاه‌های جیمز دارمستتر را پیرامون مهدویت به چالش کشیده و به نقد آنها پرداخته است. از بررسی دیدگاه‌های دارمستتر برمی‌آید که میزان دسترسی او به منابع اصیل اسلامی همچون قرآن کریم و حدیث، در نظریه‌پردازی او در زمینه‌ی مهدویت تأثیر زیادی گذاشته و سبب شده تا نتواند تصویر درستی از مهدویت ارائه کند. او عقیده‌ی مهدویت را چیزی بیش از یک داستان خیالی و توهمی که برخاسته از داستان‌های اساطیری ایرانیان باستان است، ندانسته و آن را ابزاری در دست حیله‌گران برای رسیدن به قدرت معرفی کرده است؛ در صورتی که طبق تصریح قرآن کریم و روایات معصومان, و همچنین منقولات تاریخی، حضرت مهدی, از نسل پیامبر اکرم, بوده و در آخرالزمان ظهور کرده و جهان را پر از عدل و داد خواهد کرد.

این پروپوزال به بررسی نظرات و دیدگاه‌های سید جعفر شهیدی درباره تاریخ تشیع می‌پردازد. تاریخ تشیع، به عنوان یکی از مقولات کلیدی در تاریخ اسلام، نیازمند تحلیل‌های عمیق و دقیق است. سید جعفر شهیدی، یکی از عالمان برجسته معاصر، نظرات خاص و مهمی در این زمینه ارائه کرده است. آثار او، از جمله «ترجمه نهج البلاغه»، «تاریخ تحلیلی اسلام» و «مهدویت در اسلام»، اساس این تحقیق را تشکیل می‌دهند. در این تحقیق، نقاط عطف تاریخ تشیع مانند غدیر خم، سقیفه بنی ساعده، فدک، قیام عاشورا و مهدویت مورد بررسی قرار خواهد گرفت. سوال اصلی تحقیق این است که نظرات سید جعفر شهیدی درباره تاریخ تشیع چیست و چگونه می‌توان از تحلیل‌های او برای درک بهتر این تاریخ بهره برد؟ اهمیت این تحقیق در فراهم آوردن درک عمیق‌تر از تاریخ تشیع و تحلیل‌های علمی موجود در این حوزه نهفته است. فرضیه اصلی تحقیق بر این مبناست که تاریخ تشیع ناشی از تلاش برای عدالت و حفظ اصول اسلام است و انحرافات سیاسی پس از پیامبر، امامان را به مبارزه برای حفظ هویت شیعه واداشته است. این مطالعه با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و منابع معتبر تاریخی انجام خواهد شد و امید است که به پر کردن خلأهای موجود در تحقیقات پیشین کمک کند.