جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

روشنگری و لیبرالیسم در افکار و اعمال دانش‌مندان و توده‌های مردم جهان آگاهانه و ناآگاهانه تاثیر گذاشته است. عقل‌گرایی که رابطه‌ای تنگاتنگ با فردگرایی دارد،‌ از مهم‌ترین ارکان نظری این اندیشه به شمار می‌رود. این نوشتار با باطل خواندن دیدگاه عقلانیت محض و مستقل از هرچیز غیر عقلی و منفک از سنت، ناکامی مدعیان را برای نشان دادن اصول عقلی مشترک بین همه انسان‌ها بهترین گواه بر این بطلان می‌داند. علاوه بر این‌ لیبرالیسم در طی تلاش برای تمسک به عقلانیت و رها شدن از سنت، نه تنها خود به سنت تبدیل شده، بلکه کاملاً به‌گونه‌ای ایدئولوژی درآمده که البته بسیار ناکارآمد و ناموفق بوده و حیرت و سرگردانی بشر مدرن را سبب شده است.

موضوع بحث در این پایان نامه، تحقیق در موضوع بردباری (حلم) در قرآن و روایات است و اثبات این امر که این خصلت مهم اخلاقی، بیشتر مورد توجّه قرار گیرد و مردم بیش از پیش با آن آشنا شوند. در این پژوهش، عمده تحقیق درباره آیات در باره بردباری و سپس سیره عملی پیامبرصلی الله علیه وآله و ائمه اطهارعلیهم السلام و سخنان آن بزرگواران است و پس از آن، لزوم اُسوه گیری از آنها. همچنین عالمانی که این معصومان را الگوی رفتاری خود قرار داده اند، مورد اشاره قرار گرفته اند تا خوانندگان با حقایقی در این زمینه آشنا شوند و در نهایت، به نتیجه ای معقول و منطقی برسند. تحقیق، در صدد بررسی تمام آیات قرآن نیست؛ بلکه صرفاً آیاتی را که در زمینه موضوع مورد بررسی باشند، مورد تحقیق قرار می دهد. سعی محقّق بر آن است آیاتی را که ارتباط نزدیک و ملموس تری با موضوع دارند، مورد بررسی قرار دهد؛ همچنین روایات و سیره ائمه اطهارعلیهم السلام را در ارتباط با موضوع ، بررسی کرده است. از آن جا که «حِلم»، یک واژه اخلاقی است، به تفاوت بین اخلاق و کارهای اخلاقی، اشاره شده است. اخلاق، مربوط به حالات درونی انسان است. بنا بر این، کارهای خوب و بدی که از انسان صادر می شوند، از مقوله اخلاق نیستند، بلکه ناشی از اخلاق اند و کارهای خوب را فعلِ خوب و کارهای بعد را فعلِ بد اخلاقی می نامند. مثلاً سخاوت، یک خُلق و حالت درونی است و آثار آن، که بذل و بخشش و احسان است، کار اخلاقی است، نه خودِ اخلاق. از طرف دیگر، مهم ترین ابزار جامعه و معلّمان بشر، بردباری است. همان طور که پیامبرصلی الله علیه وآله و ائمه معصوم علیهم السلام متصّف به صفت بردباری بودند و این بردباری، بهترین راه برای جذب کفّار و معاندان بود. بهترین عبارتی را که می توان در مورد بردباری به کار برد، «معجزه اخلاق» است؛ زیرا این خصلت ارزنده، قلب های همچون سنگ را نیز رام و اسیر خود می گرداند. این پایان نامه از پنج فصل تشکیل یافته است. در فصل اوّل، پس از ذکر مقدّمه، چند منبع مورد بررسی قرار گرفته و در قسمت بعد، ضرورت تحقیق بیان می شود. سپس پرسش های تحقیقاتی و اهداف و اهمّیت مطالعات روشن می گردد و در پایان این فصل، نگارنده اصطلاحات مورد بحث را تعریف کرده است. در فصل دوم، چهار منبع در سیر مطالعاتی مورد نقد و بررسی قرار گرفته اند. در فصل سوم، رهیافت تحقیق و فن آن مشخّص شده و سپس در قسمت تحلیلی بحث، اصول و موازین تحقیق، روشن گردیده است. فصل چهارم، به ارائه و تجزیه و تحلیل اطّلاعات در باب پنج پرسش تحقیقاتی مطرح شده، اختصاص یافته که در آن، پنج بخش وجود دارد که عبارت اند از: معنای حلم، حلم خداوند متعال، بردباری انبیا و ائمه علیهم السلام، حلم مردم، اهمّیت و آثار حلم در روایات، آثار و نقش حلم در سلامت جامعه و فرد. سپس در مورد هر یک، مباحثی با ذکر مثال هایی از آیات و روایات و نظر اندیشمندان، آمده است. فصل پنجم به استنتاج از مباحث فصل چهارم و ارائه توصیه ها اختصاص یافته است. 63 . درآمدی بر مکتب حدیثی علّامه طباطبایی در تفسیر، سیّد سعید میری، کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشکده اصول دین قم، استاد راهنما: دکتر محمّدکاظم شاکر، استاد مشاور: آیةاللَّه محمّدهادی معرفت، 1378، 109 ص. موضوع این پایان نامه، روش شناسی است. نگاه بیرونی علّامه طباطبایی به حدیث، رابطه قرآن و حدیث، جایگاه روایت در تفسیر قرآن به قرآن، عموماً، و تفسیر المیزان، خصوصاً، نظریه استقلال قرآن و شیوه برخورد علّامه با حدیث به صورت عملی، بررسی معیارها و ملاک های مورد استفاده ایشان در گزینش و ردّ و قبول احادیث، و موضوعات مورد ابتلا در مواجهه با احادیث از قبیل اسرائیلیات، جَریْ و تطبیق، حجّیت خبر، نقل به معنا، روایات اسباب نزول، برخورد با احادیث متعارض، انواع حدیث از حدیث، نوع بیان و خلاصه جرح و تعدیل روایات، از مباحث پژوهیده شده در این مختصر است. نگارنده، با تتبّع آثار حدیثی علّامه و مقالات و نوشته های موجود درباره ایشان و سَبک برخورد وی با حدیث، کوشیده است تا با بررسی، تحقیق و احیاناً نقد آرا و نظریات وی، گام جدیدی در زمینه حدیث بردارد. در مجموع، کاوش های انجام شده در این پژوهش، به برخی از پرسش و پاسخ ها و محورها در زمینه شیوه برخورد صاحب المیزان با حدیث، ویژگی های کلّی مکتب حدیثی علّامه، نظریات روایی علّامه و مبنای وی در آنها، نگاه بیرونی علّامه به حدیث با نگاه درونی ایشان و تناسب و تناسق این دو نگاه، و به عبارتی میزان پایبندی صاحب المیزان در عمل به نظریات حدیثی خویش، رابطه قرآن و حدیث از نگاه ایشان، و جایگاه حدیث در تفسیر قرآن از نظر ایشان پرداخته شده است. این پژوهش در دو فصلْ فراهم آمده است: در فصل نخست، رابطه قرآن و حدیث از نگاه قرآن، مورد بررسی قرار گرفته است. در این فصل، ضمن تبیین روش تفسیر قرآن به قرآن در تفسیر علّامه طباطبایی، نظریه استقلال قرآن در تفهیم مقاصد که از سوی ایشان مطرح شده، مورد توجّه قرار گرفته است. نویسنده با تأکید بر این نکته که علّامه در سراسر تفسیر خود، مباحث روایی را با عنوان «بحث روایی» آورده - که یک ششم المیزان را تشکیل می دهد - به نقد دیدگاه ایشان پرداخته است. فصل دوم، به بررسی تفصیلی چگونگی برخورد علّامه با حدیثْ اختصاص یافته است. مؤلّف در این فصل، اثبات می کند که مرحوم علّامه، به سند و متن روایاتْ توجّه داشته و با عرضه روایات بر معیارهایی همچون:قرآن، سنّت متواتر و عقل، به نقد آنها پرداخته است. توجّه به اصول لفظی و ملاک های طرد حدیث، همچون: مخالفت با کتاب و سنّت، مجهول بودن (مجموعاً یازده ملاک)، اقسام حدیث از حیث نوعِ بیان (روایات تفسیری، روایات تطبیقی، روایات بطنی)، بررسی ارزش روایات صحابیان و تابعیان، اسرائیلیات و موضع علّامه در برخورد با آنها، از جمله مباحث مطرح شده در فصل دوم است. گفتنی است که صبغه حاکم بر این پایان نامه تا حدّی انتقادی است.

این نوشتار که با هدف مقایسه میان منابع حقوق اسلامی و حقوق موضوعه و امکان مستند سازی منابع حقوق موضوعه بر‌ آیات قرآن شکل گرفته است، شامل دو بخش است: در بخش نخست، منابع حقوق اسلامی و مستندات قرآنی حجیت آنها مورد بحث قرار گرفته است. در این بخش، تمامی منابع معتبر در نگاه شیعه و اهل سنت با نگاهی گذرا به اختلاف این دو مشرب، مورد توجه قرار گرفته است که عبارتند از: کتاب، سنت، عقل، اجماع، قیاس، استحسان، مصالح مرسله، سد ذرایع و فتح ذرایع. در بخش دوم، از منابع حقوق موضوعه و همانندی ها و تفاوتهای آنها با منابع حقوق اسلامی و امکان مستند سازی آنها به آیات قران بحث شده است. قانون رویه قضایی، دکترین قضایی، عرف و قانون طبیعی از منابع حقوق موضوعه معرفی شده اند. از این جمله، قانون، در صورتی از منابع حقوق اسلامی به شمار می آید که بر گرفته از منابع حقوق اسلامی باشد. رویه قضایی نیز، یا تفسیر کتاب و سنت است، و یا شهرت و عرف. و در هر صورت می توان از مستندات حجیت کتاب و سنت و شهرت و عرف برای حجیت رویه قضایی بهره برد. دکترین قضایی همان اجماع است و مستندات حجیت آن می تواند ادله حجیت اجماع باشد. و اما عرف، در صورتی که منبع مستقل باشد می توان از آیات قرآن برای حجیت آن سود برد و اگر منبعی غیر مستقل باشد می توان برخی از اقسام آن را حجت دانست. قانون طبیعی نیز در حوزه استنادات قرآنی می باشد.

عرفی شدگی از مقولات پر بحث و جديد جامعه ایران است و تجربه انقلاب اسلامی و پيامدهای خاص آن، فضای مناسب و كشش ويژه ای برای ورود آن به مجامع علمی موجب گشته است. هدف عمده اين تحقيق، بررسی نقش تحجر و بدعت در عرفی شدن دين است. در مناظرات اين مسئله، مفهوم مورد توافقی برای تحجر و بدعت نيامده، و این مقال علاوه بر مفهوم شناسی عرفی شدن به مفهوم شناسی این دو واژه نیز پرداخته است. سرانجام علاوه بر مختصات شناسی اجمالی دو نوع انديشه متحجرانه و بدعت گذارانه؛ بدعت عاملی شناخته می شود كه مستقيماً در عرفی شدن اثرگذار است و با افزايش ميزان بدعت، بر ميزان عرفی شدگی نیز افزوده خواهد شد. اما تحجر اگرچه در ابتدا عاملی در خلاف جهت عرفی شدگی و در برابر آن تفسير می شود، در بلندمدت، با مكانيسمی خاص، كمتر شتابنده غير مستقيم در مسير عرفی شدگی دين و جامعه قرار خواهد گرفت.

صابئین قومی آرامی می‌باشند که محل سکونت اولیه آنان در مصر و فلسطین بوده و در شصت سال بعد از وفات حضرت یحیی، بر اثر زد و خوردهای شدیدی که با یهودیان داشتند، دیار و موطن اصلی خود را رها کرده به سوی جلگه بین‌النهرین که یکی از بلاد امپراتوری ایران در زمان اشکانیان بوده است مهاجرت و در منطقه حران ساکن شدند. این اقلیت دینی دارای رسوم و خط و زبان کهنی می‌باشد که وجود همین خط و زبان کهن باعث عدم دسترسی محققان و نویسندگان به اطلاعات کافی در مورد این قوم شده است . زیرا امروزه کمتر کسی یافت می‌شود که به خط و زبان این اقلیت آشنا باشد و همین عدم شناخت از خط و زبان مندائیان باعث گردیده که بسیاری از محققان و نویسندگان در مورد آنان راه خطا را پیموده و اوهامی درباره‌شان تصور کنند. گفته می‌شود افراد همین فرقه بودند که عهد خلافت عباسیان، یکی از عوامل انتقال فرهنگ و دانش یونانی به مسلمانان بودند. زیرا در میان این جمعیت ، گروه زیادی وجود داشتند که در رشته‌های مختلفی از قبیل: طب ، نجوم، ریاضیات ، هندسه و فلسفه کارآمد بودند و در پرتو همین علم خود، در دربار عباسی راه یافتند و بنا به گفتهء "ادوارد براون" تنها پردهء نازکی از استتار را بر روی عقاید خود زده بودند. و اسم صابئین برای ایشان مانند زره‌ای بود که مانع حمله و تعرض دیگران می‌شد. با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران و در زمان تدوین قانون اساسی، صابئین جنوب ایران ضمن ارسال یک نسخه از کتاب مذهبی خود به شخصیتهای مذهبی و افراد ذیصلاح، خواستار آن شدند که در قانون اساسی همردیف ادیان رسمی قرار داده شوند، که به علت نداشتن دلایل مکفی نتوانستند واضعان قانون را در این خصوص متقاعد سازند. ولی اخیرا رهبر معظم انقلاب آیت‌الله خامنه‌ای دام‌بقائه، آنها را اهل کتاب معرفی فرمودند. عقاید صابئیها مانند یهود است . به خدا، خلقت ، معاد، نبوت ، شیطان، بهشت ، جهنم و عالم برزخ معتقدند. آنها سیارات هفتگانه را نگهبان هفت اقلیم می‌دانند و ستارهء جدی قبله آنها است ، به پیامبری حضرت آدم، نوح، ابراهیم، موسی و در آخر به یحیی بن زکریا ایمان دارند.

پایان نامه حاضر که عنوان «بررسی زندگی اجتماعی پیامبر (ص) از منظر قرآن» را به خود اختصاص داده است مشتمل بر فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع در پایان و چهار بخش می‌باشد. بخش اول که کلیات نامگذاری شده است دو فصل دارد که در فصل اول، به تعاریف از قبیل سیره، سنت، زندگی جامعه و ... پرداخته شده و در فصل دوم تقاسیم زندگی مانند زندگی انفرادی، اجتماعی و جایگاه و اهمیت زندگی دنیوی و اجتماعی و ضرورت تمسک به الگوی الهی و قرآنی و در آخر مراحل زندگی پیامبر اسلام (ص) را اشاره نموده‌ایم. بخش دوم: این بخش عنوان «زندگانی پیامبر (ص) از ولادت تا بعثت» را به خود اختصاص داده است و مشتمل بر سه فصل می‌باشد که در فصل اول به اوضاع اجتماعی جزیره العرب قبل و در آستانه ولادت آن حضرت (ص)، ارزشهای جامعه حجاز قبل از ولادت پیامبر (ص) و حوادث مهمی که در آستانه ولادت پیامبر (ص) رخ داده بود اشاره شده و در فصل دوم ولادت پیامبر (ص) و دوران جوانی آن حضرت که بُعد اجتماعی داشت آورده شده و در فصل سوم به عقاید پیامبر و خانواده آن حضرت (ص) قبل از بعثت و همچنین آئینی که پیامبر (ص) قبل از بعثت از‌ آن پیروی می‌کرد بحث شده است. بخش سوم:‌ این بخش «زندگانی پیامبر (ص) از بعثت تا هجرت» نام دارد که مشتمل بر چهار فصل می‌باشد. در فصل اول بعثت پیامبر (ص)، معنای لغوی و اصطلاحی وحی و فلسفه آن. در فصل دوم، شیوه‌های تبلیغ پیامبر گرامی اسلام (ص) که سرّی، خویشاوندان و علنی که در مکه و طائف و در حوزه مدینه و سراسر جهان بود پرداخته‌ایم. اما در فصل سوم به «رفتار پیامبر گرامی اسلام (ص) با مردم» پرداخته‌ایم که پس از آنکه پیامبر مردم را به اسلام دعوت نمود آنها چه عکس العملهایی از خود نشان دادند و پیامبر (ص) در مقابل آنها چه عکس العملی از خود نشان داد، رفتارش با همسایگان چگونه بود توضیح داده‌ایم و در فصل چهارم به «اخلاق پیامبر در جامعه» پرداخته شده که به پانزده مورد از برخوردهای اخلاقی آن حضرت در جامعه تمسک جسته‌ایم. بخش چهارم: این بخش به «زندگانی پیامبر (ص) از هجرت تا رحلت» نامگذاری شده که مشتمل بر پنج فصل می‌باشد در فصل اول در باره هجرت پیامبر و کیفیت آن و سپس کارهای فرهنگی که پیامبر (ص) در جامعه مدینه آغاز نمود بحث شده و در فصل دوم در باره جنگهای پیامبر (ص) و کارهایی که یک افسر رشید بعهده دارد و پیامبر نیز بعهده داشت آورده‌ایم. در فصل سوم، رفتارهای اجتماعی پیامبر (ص) در مدینه که گاهی در مقابل پیامبر (ص) منافقان بودند، گاهی یهود گاهی مسیحی، گاهی کودکان و گاهی همسران بودند ارائه شده و در فصل چهارم به عهد و پیمانهای پیامبر(ص) پرداخته شده و بالاخره در فصل پنجم که آخرین فصل می‌باشد به تشکیل حکومت پیامبر (ص) نیازهای حکومت، جانشینان رسول اکرم (ص) در بلاد، آینده‌نگری پیامبر (ص) و تعیین جانشینی که پیامبر (ص) در آخر عمر خود نیز برای بعد از خود چاره اندیشیده‌اند و الگویی را برای جامعه معرفی نموده و زحمات خود را بی‌سرپرست واگذار نکرده و با حوادث آخرین روزهای عمر پیامبر (ص) و رحلت آن پیامبر رحمت (ص) پایان نامه را نیز به پایان رسانده‌ایم.

در این پایان‌نامه دیدگاه شیعه و سنی درباره غیبت امام عصر ع از منظر قرآن و سنت مورد بررسی قرار گرفته و حتی‌الامکان از منابع معتبر شیعه و سنی استفاده شده است. در بخش اول به مفهوم‏شناسی غیبت پرداخته شده است. ابتدا معنای لغوی و نظرات لغویّن را مطرح و سپس معنا و مفهوم اصطلاحی غیبت را بیان نموده‌ایم. جایگاه ایمان به غیبت امام عصر ع نزد شیعه و سنی بحثی دیگر است که آن را تحلیل نموده و در ادامه، اقوال علمای شیعی و سنی درباره ولادت امام و سپس دیدگاه کلّی علمای اسلام درباه غیبت امام عصر ع را مطرح کرده‌ایم و در انتها نتیجه این دیدگاه‏ها را بیان نموده‌ایم.بخش دوم به بحث درباره اثبات غیبت امام عصر ع اختصاص دارد. در فصل اول به امکان اصل غیبت و در فصل دوم به اثبات غیبت امام عصر ع پرداخته شده است. ‏در بحث امکان اصل غیبت به آیات قرآن کریم و روایات معصومین س استدلال کرده‌ایم؛ ابتدا آیاتی که امکان غیبت از آنها استفاده می‏شود و سپس آیاتی که بر غیبت انبیا و اولیا دلالت دارند را بیان کرده‌ایم. در بحث روایات نیز به ذکر احادیثی که راجع به غیبت انبیای الهی است پرداخته‌ایم.در فصل دوم نیز به دو دسته از آیات و روایات استناد شده است: دسته اولِ آیات بر وجود امام عصر ع دلالت دارند و دسته دوم آیاتی هستند که به غیبت امام عصر ع تأویل یا تفسیر شده‌‏اند. در بحث روایی نیز ابتدا احادیث را به دو دسته عام و خاص تقسیم نموده‌ایم و به بررسی آنها پرداخته‌ایم. در ادامه اقرار و اعتراف علمای اهل‏سنت درباره غیبت امام عصر ع مطرح و در انتها نتیجه‌گیری شده است.بخش سوم درباه اقسام، علل و آثار غیبت است. در این بخش به پاسخ یک سوال مهم پرداخته شده است و آن این‌که چرا امام غائب شده و علت و حکمت غیبت آن حضرت چیست؟ در پاسخ به این پرسش، حکمت‌هایی که در روایات از ائمه هدی س ذکر شده است را بیان کرده‌ایم.بخش چهارم به فواید غیبت آن حضرت اختصاص دارد. در این بخش به دو بحث پرداخته شده است: اول این‌که با تکیه بر آیات و روایات اثبات کرده‌ایم که بر ایمان به غیب فوایدی مترتب است و ‏در بحث دوم به ذکر فواید وجود امام غائب پرداخته‌ایم؛ ابتدا فواید عمومی را بیان داشته‌ایم که تمام جهانیان چه زنده و چه غیرزنده را دربر می‌گیرد و سپس به فواید خصوصی غیبت که تنها مخصوص شیعیان است اشاره کرده‌ایم.بخش پنجم در رابطه با شبهات و سوالات مباحث مهدویت است. در این بخش، ‏شبهات را به سه دسته تقسیم کردیم: دسته اول مربوط به عقیده مهدویت و غیبت حضرت است، ‏دسته دوم مربوط به مصداق مهدی است ‏و دسته سوم مربوط به طول عمر آن حضرت می‏باشد. در مرحله بعد، ‏چگونگی ارتباط با آن حضرت در عصر غیبت مطرح و پاسخ داده شده است و در انتها جمع‌بندی و نتیجه‌گیری نموده‌ایم.

در دین مبین اسلام، اعتقاد به وحدانیت خدای متعال سرسلسله همه عقاید می باشد. از سویی ولایت به عنوانرکن تشیع به شمار می‌رود. چنانچه در کتب روایی ایشان، ولایت به عنوان شرط دخول در قلعه محکم توحید معرفی شده است. بنابراین ارتباط و تلازم تنگاتنگی را بین توحید و ولایت می‌توان مشاهده کرد. پژوهشی که پیش رو دارید، در مقام بررسی تلازم مذکور می‌باشد.دراین راستا ابتدا در فصل نخست معنای توحید و مراتب آن بیان می‌شود و در ادامه مطرح می‌شود که با توجه به مراتب توحید،آنچه مورد نظر تحقیق حاضر است توحید ذاتی است که مورد قبول فریقین می‌باشد.در فصل دوم در ابتدا معنای ولایت و اقسام آن توضیح داده می‌شود و در ادامه آیات و روایات دال بر اثبات ولایت حضرت علی(ع) آورده شده است که دیدگاه هرکدام از شیعه و اهل سنت در مورد آن‌ها در حد لزوم بیان شده است.در فصل سوم به اثبات ولایت ائمه دوازده‌گانه(ع)از طریق روایات مورد قبول اهل سنت پرداخته شده است.در فصل چهارم ابتدا به طرح این مسأله که امامت از اصول دین است یا اصول مذهب پرداخته شده است. علماءمتقدم امامت را جزء اصل دین می‌دانندکه پیامد چنین نظریه ای، اعتقاد به کفر منکران ولایت است. در ادامه با توجه به نظر علماء متاخر، به نقد و بررسی دلایل ایشان در این زمینه و بیان این‌که امامت جزء اصول مذهب می‌باشد، پرداخته شده است. بنابراین منکر آن اسلام ظاهری را داراست اگرچه موحد واقعی نیست و به سعادت اخروی نمی‌رسد. در نهایت با توجه به اطلاعات ذکر شده در فصول پیشین تلازم ولایت با اصول عقاید به ویژه توحید از دو طریق نقلی و عقلینشان داده شده است. در طریق نقلی روایات مذکور در فصل دوم به چهار دسته تقسیم شده است که در هر کدام به اثبات تلازم مذکور پرداخته شده است. در تحلیل عقلانی به این نکته اشاره می‌شود که با عنایت و تأمل بر جمیع مطالب پیشین، مشاهده می‌شود که در فصل اول بیان شدروایات مورد قبول فریقین، پذیرش اصل توحید را به تنهایی موجب سعادت انسان دانسته‌اند. در حالی‌که با تدبر و تعمق در روایات فصل دوم، منکر ولایت موحد واقعی نیست، زیرا چنین شخصی منکر نصّ صریح پیغمبر(ص) است و از دایره حق بیرون است، همچنین به سعادت اخروی نمی رسد. ظاهرا در این‌ مرحله، در برخورد با این دو نوع روایات با یک نوعتعارض رو به رو می‌شویم و مسلم است که چنین امری در مورد شارع محال است. در بیان حل این تعارض می‌توان گفت توحید نزد شارع دارای مراتبی است.مرحله ابتدایی و ساده همان است که در فصل اول بیان شد که قبول چنین توحیدی شرط دخول در اسلام بیان شده است. در حالی‌که در مراتب بالاتر توحید معنای وسیع تری پیدا می‌کند به گونه‌ای که توحید واقعی جدای از ولایت معنا ندارد.چنانچه امامت نیز معنایی فراتر از معنای ابتدایی که همان وصایت وخلافت پیغمبر(ص) می‌باشد. سپس از طریق معارف فلسفی همچون باب دلالت، حمل شایع، ظهور و بطون، علت غایی به اثبات تلازم توحید و ولایت پرداخته شده است.