جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف: عفو و گذشت، یکی از توصیه‌های اخلاقی است که در تعاملات اجتماعی کاربرد فراوان دارد. دغدغۀ اصلی این پژوهش، تبیین آثار عفو در روابط اجتماعی از طریق بازخوانی آیات قرآن کریم بود. روش: این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است؛ یعنی پس از گردآوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، به تحلیل یافته‌های تحقیق پرداخته است. یافته‌ها: اغلب مفسّران اجتماعی در تفسیر آیات مرتبط با عفو اجتماعی، به خصوص آنچه ناظر به مسائل حقوقی و کیفری نظیر مسئلۀ قصاص و عفو یا مشکلات خانوادگی و طلاق می‌باشد، با رویکرد اجتماعی به تفسیر پرداخته‌اند. با این وجود، اغلب اهمیت، خاستگاه، مراتب و شرایط عفو مورد توجه بوده و کمتر کارکردها و آثار عفو اجتماعی به طور مفصّل بررسی شده است. نتیجه‌گیری: این پژوهش نشان داد آثار عمدۀ عفو در روابط اجتماعی از منظر قرآن عبارتند از: تنش‌زدایی، تبدیل دشمن به دوست، انسجام جامعۀ اسلامی، تبلیغ اسلام، کسب محبوبیت، اصلاح خاطی و همزیستی مسالمت‌آمیز.

هدف: هدف از انجام مقالۀ حاضر، بازسازی معنایی نظام اسلامی بر اساس بیانات مقام معظم رهبری بود. روش: پژوهش حاضر بر اساس روش‌شناسی کیفی است و از روش نظریه‌پردازی داده‌بنیاد ثانویه برای انجام عملیات تحقیق استفاده شده است. مهم‌ترین پرسشهای تحقیق حاضر این بودند که: کدام مدل نظری نظام اسلامی را از دیدگاه مقام معظم رهبری تبیین می‌کند؟ چه تغییراتی در ایران رخ داد که نظام اسلامی صورت گرفت؟ راهبردهای کنشی آن چیست؟ پیامدهای این راهبردها چه خواهد بود؟ یافته‌ها و نتیجه گیری: یافته‌ها شامل چندین مقولۀ عمده به این شرح است: متعیّنهای تعیین نظام‌سازی از طریق نظام جدید از طریق همه‌پرسی، تدوین و تصویب قانون اساسی، برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی به عنوان شرایط علّی درونی؛ تعرّض به عنوان ولایت و تحریف در معنای آن، القای ناسازگاری مردم‌سالاری با دین‌سالاری، جدا کردن دولتمردان از روحانیت به عنوان موانع و شرایط علّی بیرونی؛ نظام‌سازی بر مبنای فقه، طرح مردم‌سالاری دینی، طرح مسئلۀ ولایت فقیه به عنوان بستر و شرایط مداخله‌گر؛ ضدیت با ایدئولوژی سلطنت و استبداد، مردمی بودن انقلاب و نظام، احیای هویت اسلامی در دنیای اسلام به عنوان پیامدهای نظام اسلامی و تکمیل مبانی معرفتی و بنای نظام اسلامی، جریان داشتن نظام‌سازی، امکان تغییر نظام ریاستی به نظام پارلمانی، نقش اجتهاد و مجتهد در تکمیل نظام‌سازی همبستگی داخلی به عنوان راهبرد مقولۀ هسته‌ای این بررسی نظام اسلامی است که مقولات عمدۀ مذکور را در بر می‌گیرد.

هدف: طاغوت یکی از مفاهیم اصلی در تربیت قرآنی است که کفر نسبت به آن، بر ایمان به خدا مقدّم شده است. از این رو در این پژوهش، با هدف مشخص ساختن مفهوم طاغوت در قرآن و چگونگی موضع‌گیری انسان در رابطه با آن، آیات قرآن بررسی شدند. روش: در این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی باردن، ابتدا شبکۀ مفهومی طاغوت بیان شده و متناسب با آن، آیاتی به عنوان واحدهای تحلیل مشخص شدند. سپس این آیات در سه مقولۀ بُعد هستی‌شناسی طاغوت، بُعد انسان‌شناسی طاغوت و بُعد ارزش‌شناسی طاغوت، تقسیم‌بندی و تحلیل شدند. یافته‌ها: بر خلاف اینکه در فرهنگ عامه، طاغوت به عنوان مفهومی جامعه‌شناختی مطرح می‌شود؛ قرآن طاغوت را از نگاه هستی‌شناسی، انسان‌شناسی، ارزش‌شناسی و جامعه‌شناسی مورد بحث قرار می‌دهد. نتیجه‌گیری: منشأ طغیان، نفس و خواسته‌های نفسانی است که خود را در آنچه دارد، بی‌‏نیاز از خدا پندارد و در نتیجۀ این استغنا، سرکشی کرده و حدود الهی را زیر پا بگذارد. ولایت طاغوت در مقابل ولایت الهی قرار دارد و می‌تواند پیروان خود را از نور به تاریکی سوق دهد و موجبات گمراهی آنان را فراهم آورد. از این رو، لازم است در تربیت قرآنی ابتدا نسبت انسان با طاغوت، در قالب کفر به آن مشخص شود.

هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی برساخت هویت ملی دانشجویان دکتری با رویکرد کیفی و تکنیک نظریۀ زمینه‌ای بود. روش: ابزار گردآوری داده‌ها، مصاحبۀ نیمه ساخت‌یافته بود. برای انتخاب مصاحبه‌شوندگان، از روش نمونه‌گیری هدفمند و برای تشخیص تعداد افراد، از نمونه‌گیری نظری استفاده شد. جامعۀ بررسی‌شده، دانشجویان دکتری مشغول به تحصیل در رشته‌های انسانی طی دهۀ گذشته بودند. یافته‌ها و نتیجه گیری: بر اساس یافته‌ها، شرایط علّی این پژوهش، زبان، مذهب، ارزشمندی تمدن و اقوام موجود در ایران می‌باشند. ارزشمندی ملیت در عین نارضایتی، مقولۀ محوری است که در بستر ایدئولوژی و دموکراسی و موقعیت راهبردی ایران شکل گرفته است و دو مقولۀ سلطۀ جهانی و انسانیت ارجح بر ملیت، عوامل مداخله‌گر در این زمینه‌اند. آموزش مناسب و مطالبه‌گری و جایگاه مردم و تصمیم آگا‌هانۀ شخصی نیز مقوله‌های راهبردی معرفی شدند که پیامد و نتیجۀ این هماهنگی، انتخاب وطن برای زندگی و تمامیت ارضی و هویت ملی است.

ترجمه ماشینی: اسلام برای مدت کوتاهی کانون درگیری شرق و غرب بود. به ویژه پس از خروج سلطان روم و او تا پایان قرن شانزدهم 1571 میلادی به تهدید اروپای مسیحی ادامه داد که نگران گسترش سریع اسلام به قیمت از دست دادن سرزمین های خود شد. بر آنها واجب است که اسلام را از نزدیک بشناسند تا جلوی گسترش آن گرفته شود و از آنجا که متن قرآن جوهره اسلام است، باید بر آن ایستاد تا حقیقت آن را شناسایی کرد و این امر جز با ترجمه آن انجام نمی شود. لاتین. بنابراین، بزرگترین پروژه غرب برای تحریف تصویر اسلام، همان پروژه ای بود که در سال 537 هجری قمری تا 1143 میلادی رخ داد، این پروژه که تمام مواد لازم برای القای تصویری ساختگی و تحریف شده از اسلام در اذهان غربی صرف شد. عاقلانه ترین جنبه های آن برای ادامه در عصر حاضر.

تلقی هیوم از جوهر نفسانی و این‌همانی شخصی حاصل ادعای تجربه­گرایانۀ او مبنی بر ابتنای تصورات بر انطباعات و رویکرد توده­ای او به ماهیت ذهن است. او بر همین اساس، وجود ذهن یا نفس را به‌عنوان حامل و موضوع ادراکات، مشکوک اعلام می­کند و در نتیجه با مسئلۀ ملاک این‌همانی شخصی مواجه می­شود. او ملاک استمرار آگاهی و آگاهی از گذشته را که مبتنی بر اعتقاد به جوهر نفسانی است در ایجاد تصور این‌همانی شخصی ناکافی می­داند و مورد انتقاد قرار می­دهد؛ اما در عین حال قائل است به اینکه آگاهی از گذشته و حافظه به‌عنوان نگهدارندۀ ادراکات گذشته به واسطۀ نسبت­های شباهت و علیت، عمل قوۀ تخیل را در درک و فرض و کشف این‌همانی شخصی تسهیل می­کنند. او سرانجام ادعا می­کند که این‌همانی شخصی جعلِ قوۀ تخیل و اثبات‌ناپذیر و بدون ملاک است. آنچه در مورد رویکرد هیوم به مسئلۀ این‌همانی شخصی اهمیت دارد، این است که این رویکرد عمدتاً معرفت‌شناختی است نه هستی­شناختی؛ و این امر با نظر به مبانی تجربه­گرایانه و تصریحات او واضح به نظر می‌رسد، اما کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله سعی شده از منظری معرفت­شناختی به دیدگاه او بنگریم و نشان دهیم که هیوم را نمی‌توان به‌سادگی منکر این‌همانی شخصی به معنای هستی­شناختی دانست؛ زیرا طبق مبانی او اصولاً امکان بحث هستی­شناختی دربارۀ این‌همانی شخصی وجود ندارد.

از منظر امامیه، ائمه(ع) از اوصاف و ویژگی‌های قدسی و فراطبیعی بسیاری برخوردارند که یکی از آنها، علم غیب امام(ع) است. کتاب «مکتب در فرایند تکامل» بر اساس نوع جدیدی از مطالعات با عنوان «تاریخ فکر» به ویژگی‌های امامان(ع) و نحوۀ نگرش شیعیان اولیه نسبت به مسئلۀ امامت و اوصاف امامان(ع) پرداخته است. بر اساس مبانی این کتاب، آموزۀ علم غیب(=علم لدنی) و دیگر ویژگی‌های قدسی امامان(ع) در اندیشۀ اصحاب ائمه(ع) جایگاهی نداشته و توسط غلات و مفوّضه جعل شده‌اند. هدف: این مقاله، به منظور رفع چالشها و خلأهای کتاب مزبور دربارۀ علم غیب امامان(ع) و مبانی قرآنی، حدیثی، رجالی و کلامی، آن را نقد و بررسی کرده است. روش: مقالۀ حاضر با استفاده از روش توصیف و تحلیل نگارش شده است. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: بر اساس معیارهای مورد قبول مؤلف، علم غیب ائمه(ع) را با آن مبانی سازگار یافته و به یافته‌های ذیل دست یازیده است: قرآن جنبه‌های قدسی و غیر طبیعی بسیاری را به انبیا و غیر انبیا نسبت داده و انتساب این جنبه‌ها با بشر بودن ایشان منافات ندارد؛ شواهد و گزاره‌های بسیاری نشان از شکل‌گیری اندیشۀ اصحاب ائمه بر پایۀ نصّ الهی و ویژگی‌های خاص امامت از جمله علم غیب دارد؛ بر اساس مبانی نویسندۀ کتاب، روایات مشتمل بر صفات ائمه(ع) مانند عصمت و علم لدنی، با قرآن و عقل منافات ندارند و با مسلّمات تایخی نیز سازگارند.

هدف: مذاق شریعت که مراد از آن سبک و سیاق شارع در جعل احکام است و ملاکهای بنیادین شریعت را در امر تشریع و جعل قوانین در بر می‌گیرد، از جمله اموری است که برای استنباط و ارزیابی احکام، مورد توجه فقیهان قرار گرفته است. هدف از جستار حاضر، تبیین مصادیق مذاق شریعت و ایضاح ملاکهای بنیادین شرعی در امر قانونگذاری با رویکردی بر سیرۀ امام رضا(ع) و آرا و سخنان مقام معظم رهبری بود. روش: این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با مراجعه به منابع کتابخانهای انجام شده است. یافته‌ها: قطعی‌ترین اصولی که از سوی شارع در جعل احکام در نظر گرفته شده است، عبارتند از: 1. رعایت مصلحت؛ 2. عقلایی بودن؛ 3. عادلانه بودن؛ 4. رعایت تسهیل و آسان‌گیری؛ 5. عدم تحریک عواطف و جلوگیری از نزاع. نتیجه‌گیری: از بررسی روایات امام رضا(ع) و سیرۀ عملی ایشان دریافتیم که ایشان در احادیث متعددی به مصادیق مذاق شریعت اشاره کرده و همواره سعی در اقدام بر اساس سبک و سیاق مورد پذیرش شارع داشته‌اند. با امعان نظر در بیانات مقام معظم رهبری نیز دریافتیم که مذاق شریعت در اندیشۀ ایشان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ به گونه‌ای که هر یک از ملاکهای ذکرشده، در دفعات متعدد در سخنرانی‌ها و استفتائات ایشان نمود پیدا کرده و در حوزه‌های گوناگون مورد توجه ایشان واقع شده است.

مقالة حاضر به بررسی دورنمایی از روش تفکر تأویلی حکمای اسلامي قبل از ملاصدرا پرداخته است. هرچند تفکر تأویلی همیشه به یک معنا بکار نرفته اما خصوصیت کلی آن، عدم تصلب به ظاهر و همراهی عقل و ملزومات آن با متن وحیانی بوده است. نگاه به این سیر تاریخی نشان‌دهندة رشد کلی (هر چند با فراز و فرود) این روش در درون سنت حكمي اسلامي، است. دلیل این ادعا اینست که فرایند تأویل از دوگانه‌بینی دین و فلسفه بسمت وحدت مراتبی آن پیش آمده است. تفکر کاشف وحدت ـ اگر مستدل باشد ـ نشانة رشد عقلی است، چراکه عقل وحدت‌گرا و خیال کثرت‌گراست. در یک نگاه تاریخی ميتوان گفت تفکر تأویلی حکما از موضع دفاع از دین و فلسفه در مقابل یکدیگر که بسته به حکیم مورد بحث، گاهی با جانبداری از ظواهر دین و گاه با جانبداری از عقل و فلسفه بوده، بتدریج به این سو سوق پیدا کرده که حقیقت دین و عقل در طول هم بوده و جدا از هم نيستند، بلكه حقیقتي واحدند که با زبانهای مختلف بيان شده و آنچه مهم است درک روش و زبان بیان و محدودیتهای آن است. بنابرین شاهد سیر از انحصارگرایی و جزئی‌نگری به جامعه‌گرایی و جامع‌نگری هستیم. روش این مقاله توصیفی ـ تحلیلی است و با هدف نشان دادن سیر ‌اندیشة تأویلی در مهمترین حکمای قبل از ملاصدرا تدوين شده است‌.

علت اعدادی یا معد در فلسفۀ اسلامی به‌عنوان علت غیرحقیقی شناخته می‌شود که معلول هیچ وابستگی وجودی به آن ندارد، ولی زمینه‌ساز پیدایش معلول است. حقیقت و ویژگی‌های علت اعدادی کاملاً روشن نیست. فلاسفۀ اسلامی مباحث مجمل و پراکنده‌ای در مورد آن مطرح کرده‌اند؛ اما به‌طور منسجم و مفصل به آن نپرداخته‌اند. در این مقاله تلاش می‌شود با مراجعه به منابع اصیل فلسفۀ اسلامی ابعاد مختلف این موضوع در یک ساختار منسجم بیان و نقش معد در پیدایش امور مادی تبیین شود. طبق یافته‌های این پژوهش، معد بنا بر اصطلاح رایج، زمینه‌ساز پیدایش معلول است؛ به این صورت که ماده را برای دریافت صورت جدید آماده و استعداد صورت جدید را در آن ایجاد می‌کند. با اینکه علت اعدادی با علت حقیقی تفاوت‌هایی دارد، مانند اینکه معیت و سنخیت علی- معلولی در آن ضرورت ندارد، اما فرآیند اعداد برای حدوث هر امر طبیعی ضرورت دارد. بدون اعداد معد، هیچ شئ مادی برای تبدیل به شئ جدید ترجیحی ندارد و ایجاد بدون اعداد در عالم ماده مستلزم ترجیح بلامرجح است. با عنایت به اینکه حقیقت اعداد همان تحریک ماده برای برای نزدیک‌شدن به امکان استعدادی است، هر معدی ضرورتاً صرفاً مادی یا نفسی است که با ماده در ارتباط است.