جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله تفکرات انسان شناسی علامه محمد تقی جعفری به عنوان جزئی از یک نظام منسجم فکری دنبال وبا توجه به برخی چالش های نظام آموزشی معاصر بحث می گردد. این تفکر،حاصل احاطة ایشان براسلام وعلوم جامعه شناسی و روان شناسی بوده و درپیوندعمیق با مباحث تربیتی است وبدون توجه به آن،درک کلیت نظام تعلیم وتربیت او دشوار می گردد.در بررسی مبانی تربیتی انسان شناسی علامه محمدتقی جعفری ضرورت پاسخ گویی به سئوالات اساسی انسان درمحورارتباطات چهارگانه او با خود ،دیگران ،جهان وخدا و همچنین جایگاه آن در مراحل نظام تعلیم و تربیت موردتوجه قرار گرفته که حاصل خلاقیت علامه درطرح مباحث انسان شناسی با رویکرد تربیتی است. مراتب نظام تعلیم وتربیت اورا این روابط در برداشته وهریک بخشی ازدایره علوم انسانی وتجربی را پوشش می دهد. همچنین براین اساس اصولی مانند موضوعیت شخصیت انسان، فرایند تربیت تدریجی، توازن احساس وعقل،یادگیری اجتماعی وفرهنگی وارزش محوری استخراج گردیده است و انتظار می رودکه با توجه به اشراف ایشان به نظام آموزشی معاصر، این مباحث در بومی سازی نظام تعلیم و تربیت وکاهش این چالش ها مؤثر یاشد.

پایان نامه ی حاضر در راستای انجام پژوهشی تحت عنوان “تبیین الگوی تربیت عقلانی بر مبنای اندیشه امام خمینی«ره»” به دنبال بررسی دیدگاه امام و پاسخ به این پرسش اصلی می‌باشد که الگوی تربیت عقلانی بر اساس اندیشه امام خمینی«ره» چگونه است؟. از این رو جهت بررسی مولفه های تربیت با محوریت مبانی، اهداف، اصول و روش های تربیت عقلانی، از پنج سوال به شرح ذیل استفاده می شود. 1) مفهوم عقل بر اساس اندیشه ی امام خمینی«ره» چیست؟؛ 2) مبانی تربیت عقلانی بر اساس اندیشه ی امام خمینی«ره» کدام است؟؛ 3) اهداف تربیت عقلانی بر اساس اندیشه ی امام خمینی«ره» کدام است؟؛ 4) اصول تربیت عقلانی بر اساس اندیشه ی امام خمینی«ره» کدام است؟؛ 5) روش ها تربیت عقلانی بر اساس اندیشه ی امام خمینی«ره» کدام است؟.در پاسخ گویی به این پرسش ها ضمن اشاره به این نکته که عقل انسانی در منظر امام، عقل جزئی یا قوّه ی عاقله ای است که رتبه اش پایین تر از عقل کلی می باشد؛ شش مبنای تربیت عقلانی را طبقه بندی و تجزیه و تحلیل می کنیم که سه مبنای اوّل عام بوده، و زیربنای تمام روش های تربیت عقلانی هستند و دیگر مبانی، یک به یک با روش های ذکر شده متناظر می باشند. مبانی احصا شده بدین قرارند: عقل، موهبت الهی به انسان است؛ عقل دارای ابعاد نظری و عملی است؛ عقل، تربیت پذیر است؛ تفکّر، زمینه ی شکوفایی عقل است؛ عقل از علم جدانشدنی است؛ کمال عقل، در غلبه ی عقل بر هوای نفس است.نکات عمده ی بر آمده از این دیدگاه این است که تقویت جنبه ی عقلانی سبب هدایت به سمت حقیقت هستی می شود و عقل جز در بستر علم نمی روید و عالم شدن نیز مستلزم این است که فرد بر هوای نفس غلبه کند و مورد تعلیم قرار گیرد تا بدین وسیله به اهداف تربیت عقلانی نایل آید. در بخش اهداف، هدف غایی تربیت عقلانی از منظر امام وصول به لقاء الله ذکر می شود که تحت لوای آن سه هدف کلیِ علم، ایمان و عمل قرار می گیرد. در بخش اصول و روش‌ها، سه اصلِ، کاربرد روش های منطقی، تلازم عقل و علم و تقدم تزکیه بر تعلیم آورده می شود که به دنبال آن سه روش تربیت عقلانی را ذکر می کنیم که دلایل و کیفیت کاربرد هر یک از آن ها تشریح شده است. برای پرورش عقل، روش هایی بر مبنای اندیشه ی امام خمینی«ره» استنباط و استنتاج شده است که توازن عقل را حفظ و راه‌یابی آن به سمت علم صحیح را میسر می سازد و قدرت استدلال را افزایش می دهد. این روش ها شامل: تفکّر، علم آموزی، تزکیه‌ی نفس است. در نهایت این عناصر تربیت عقلانی در یک شبکه مفهومی، در ارتباط طولی و عرضیشان با هم الگوی تربیت عقلانی بر اساس اندیشه ی امام را تشکیل و ترسیم می کنند. قابل ذکر است که این پژوهش تربیتی، از نوع تحقیقات کاربردی است؛ و روش تحقیق آن، تحلیلی- استنباطی می‌باشد که جهت جمع آوری اطلاعات، از روش کتابخانه ای و ابزار فیش برداری استفاده شده است.

یکی از ابزارهای اصلاح و تربیت، که در میان صاحب نظران تعلیم و تربیت مورد اختلاف و مناقشه قرار گرفته، اعمال انواع تنبیه، به ویژه تنبیه بدنی در عرصه تعلیم و تربیت است. عده ای از روان شناسان با اعمال تنبیه به شدت مخالفت کرده اند و آن را در جهت حذف رفتارهای ناهنجار نه تنها غیرمفید، بلکه مضر می دانند و والدین و مربیان را از اعمال آن نهی می کنند. در مقابل، برخی دیگر، از دیدگاه تعلیم و تربیت و اسلام، این تفکر را نمی پذیرند و با آن مخالفند. این دسته معتقدند تنبیه بدنی نه تنها مضر نیست، بلکه می تواند موجب حذف رفتار ناپسند از خزانه رفتاری کودک شود و تأثیر پایداری در وجود او ایجاد کند.در منابع اسلامی انواع تنبیه، به عنوان یک ابزار بازدارنده در عرصه تعلیم و تربیت مورد پذیرش قرار گرفته است. در آیات قرآن کریم و روایات معصومان علیهم السلام، تنبیه علاوه بر مجازات حدود و تعزیرات، به عنوان یک روش تأدیب و اصلاح رفتار پذیرفته شده است.

در حالی که جهان حاضر، روزبه روز درهم تنیده تر می گردد و فرهنگ های چندگانه شکل می گیرد، سیاست های چندفرهنگ گرایی به عنوان راه حلی برای مسائل تنوع فرهنگی، قومی و مذهبی مورد توجه جدی تر قرار گرفته است و تغییراتی را در سیاست های تعلیم و تربیت ایجاد نموده است. به عبارت دیگر، وضعیت چندفرهنگ گرایی حاضر، سیاست های تعلیم و تربیتی خاص خود را می طلبد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی بر این است که از یک سو، وضعیت چندفرهنگ گرایی زمینه را برای رونق تعلیم و تربیت ارزش های اسلامی فراهم آورده است و از سوی دیگر، ارزش های اسلامی قابلیت سازگاری با چنین وضعیتی را دارا هستند. این مقاله پس از توصیف وضعیت چندفرهنگی، رابطه آن را با تعلیم و تربیت ارزش های اسلامی بررسی و در نهایت ظرفیت های سنت اسلامی برای مواجهه با چنین وضعیتی و عرضه ارزش های اسلامی، به ویژه تعلیم و تربیت ارزش ها را آشکار می نماید.

شیوه شناسی شرط موفقیت در امور انسان است. سعادتمندی یکی از اموری که انسان خواستار آن است. از این رو، قرآن به عنوان کتاب هدایت به مقوله سعادتمندی انسان به عنوان یک خواسته اصلی توجه نموده، شرط تحقق آن را احیای ارزش های الهی می داند. برای تحقق سعادتمندی، ضمن معرفی ارزش ها، شیوه های شکوفاسازی ارزش ها را نیز معرفی می کند. ضروری است متولیان تعلیم و تربیت به این شیوه ها توجه ویژه ای نمایند. این مقاله با رویکرد بررسی اسنادی و با هدف شناخت برخی شیوه های قرآنی و روایی در شکوفاسازی ارزش ها تدوین یافته است. یافته های پژوهش حاضر عبارتند از: زمینه سازی پذیرش از طریق تخلیه افکار از ضدارزش ها؛ جایگزینی ارزش ها به جای ضدارزش ها؛ ارائه الگوهای ارزشی؛ تکرار ارزش ها؛ تشویق نیکوکاران.

این مقاله با رویکرد تحلیلی و بررسی اسنادی، به دنبال این است که نقش نظام تربیتی در تعلیم و تربیت ارزش ها را با توجه به نقش معلم، دانش آموز، همسالان، فضای مدرسه و تأثیر متقابل نظام تربیتی و ارزشی به اجمال بررسی می کند. روابط انسانی در مدرسه عامل مهم در تبیین ارزش ها می باشد. دو رکن اساسی روابط انسانی، معلم و دانش آموز می باشند که معلم نقش مهمی در سلامت روانی دانش آموزان ایفا می کند. دانش آموز نیز در فرایند تبیین ارزش با پذیرش فرهنگ، گروه خود را با خواست های آنان هماهنگ می کند. همسالان نیز با برقراری ارتباط افقی امکانات یادگیری مهارت های اجتماعی انتقال ارزش ها را فراهم می کنند. تأثیر فضاهای آموزشی مانند کتاب درسی، معلم و شیوه ارزشیابی یکی از اصول برنامه ریزی درسی به شمار می آیند. ارزش هایی که فرد در مدرسه به دست می آورد، چنانچه با ارزش های حاکم بر روابط اجتماعی سازگار نباشند، بی تأثیر خواهند بود و افراد در جریان اجتماعی شدن، آرمان های مدرسه را فراموش می کنند.

بسمه تعالیدانشگاه آزاد اسلامی – واحد تهران مرکزیدانشکده : روانشناسی و علوم اجتماعی×××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××کد شناسایی پایان‌نامه : 10120619902003

موضوع اصلی این پژوهش تبیین تعلیم و تربیت از دیدگاه علامه طباطبایی با تاکید بر هدف ها و روش های تربیتی است. این تحقیق از نوع نظری و روش آن توصیفی- تحلیلی است و برای جمع آوری اطلاعات و داده های لازم آن از روش کتابخانه ای استفاده شده است.در این پژوهش، برای استخراج دلالت های تربیتی مرحوم علامه طباطبایی یک بررسی اجمالی از انسان شناسی، معرفت شناسی و ارزش شناسی ارایه می شود. سپس دلالت های تربیتی حاصل از مبانی نظری دیدگاه علامه طباطبایی در زمینه اهداف، روش ها و وظایف معلم استخراج و تبیین می شود.

هر موجود تربیت یافته ای ارزشمند است، به ویژه انسان که تمام هویّت او به تربیت یافتگی اوست، که با اختیار و انتخاب خود، در مسیر رشد و کمال وجودی خود گام برمی دارد. انسان این راه را باید با رهنمودهای مربیانی لایق و شایسته طی کند که خود در مکتب خداوند ربّ العالمین، پرورش یافته اند و به تمام ابعاد وجودی و همه نیازمندی های دنیا و آخرت او آگاهی دارند. یکی از این مربیان الهی، امیرمومنان علی (علیه السلام) می باشد که ساختار تربیتی کتاب ایشان، یعنی نهج البلاغه، بر همه آموزه های قرآن منطبق می باشد. تحقیق حاضر در صدد آن است که با بضاعت اندک خود، برنامه های تربیتی حضرت علی (علیه السلام) این الگوی بشریت را از نهج البلاغه استخراج نموده و شیوه تربیت انسان قرآنی را به صورت کاربردی به جامعه اسلامی عرضه نماید. به همین منظور تحقیق مزبور در پنج فصل تنظیم گردید: فصل اول این تحقیق به بیان کلیات اختصاص یافته است. در فصل دوم، پس از بررسی مفهوم تربیت قرآنی به بیان ابعاد تربیت قرآنی پرداخته شد، و این ابعاد در سه حوزه کلی؛ شناخت، رفتار و احساس و عاطفه مورد بررسی قرار گرفت. به منظور بیان تفاوت های موجود در مکتب تربیتی اسلام و مکاتب تربیتی بشری، فصل سوم این تحقیق به بیان ویژگیهای تربیت قرآن اختصاص یافته و از جنبه فطری بودن، عقلانیت، جامعیت، ظرافت ها، برنامه ها و الگو دهی مورد بررسی قرار گرفت. برای تحقق و عینیّت بخشیدن به تربیت قرآنی، باید شرایطی در مربی و متربی و همچنین عوامل دیگری که در روند تربیت موثر می باشند، وجود داشته باشد. لذا فصل چهارم این تحقیق به بررسی شرایط مربی، متربی، مادّه تربیت و همچنین محیط از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه پرداخت.فصل پنجم این تحقیق نیز، به موانع تحقّق تربیت صحیح از قبیل؛ موانع محیطی، خانوادگی، حلال بودن تغذیه و دوستان فاسد و تهاجم فرهنگی و موانع حکومتی پرداخته شده است که در تربیت صحیح ایجاد اخلال می کنند.

این پایان نامه از سه بخش تشکیل شده است: بخش اول درباره تعلیم و تربیت، شکلهای تربیتی و تعلیم وتربیت اسلامی است. بخش دوم در خصوص داستان حضرت یوسف به روایت قرآن و تورات و مقایسه میان آن دو است. بخش سوم در زمینه دیدگاههای تعلیم وتربیت در سوره یوسف است؛ شامل مباحث زمانبندی وتعیین ادوار زندگی حضرت یوسف، جنبه های نظری وعملی تعلیم و تربیت در سوره یوسف و شیوه های تربیتی آن حضرت.