جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله پژوهشی درجه دوم نسبت به فلسفه‌ی تطبیقی است. یعنی در این رساله خود فلسفه‌ی تطبیقی مورد مطالعه قرار می گیرد و در حقیقت، تطبیق و مقایسه ای بین فلسفه ها صورت نمی گیرد و از این روی فلسفه‌ی تطبیقی به شمار نمی‌آید. آنچه در این نوشته دنبال می شود، تبیین ضوابط فلسفه‌ی تطبیقی است. با این توضیح، می‌توان این رساله را فلسفه‌ی فلسفه‌ی تطبیقی نیز نامید. مباحثی از قبیل چیستی فلسفه‌ی تطبیقی، اهمیت فلسفه‌ی تطبیقی، پیشینه‌ی فلسف‌ی تطبیقی، امکان فلسفه‌ی تطبیقی و روش فلسفه‌ی تطبیقی موضوعات مهم مطرح شده در این رساله هستند.

در دو نظام حقوقی کامن لا و رومی ژرمنی obligation که در حقوق ما به تعهد ترجمه شده است عمدتاً به معنای یک رابطه حقوقی شخصی است که بر مبنای آن متعهدله می تواند از متعهد انجام یا ترک کاری را بخواهد. جنبه منفی این رابطه حقوقیdebtمی باشد که در حقوق ما به دین ترجمه شده و جنبه مثبت آن personal right نامیده می شود که در ادبیات حقوقی ایران به حق دینی ترجمه شده و معادل مفهوم «طلب» پنداشته شده است. سابقاً این حق ، جنبه‌ی کاملاً شخصی داشت و قابل انتقال به غیر نبود، لیکن پس از تحول و تکامل تاسیس تعهد که با تلاش مکتب مادی تعهد در نظام حقوقی رومی ژرمنی و پیشرفتهای انصاف در نظام کامن لا صورت گرفت، از جنبه‌ی شخصی آن کاسته شد و قابلیت نقل و انتقال پیدا کرد. بنابراین در این دو نظام «دین ، تعهد و حق شخصی» سه تاسیس کاملاً وابسته به هم هستند. لیکن در نظام حقوقی پیشرفته اسلام ، تاسیس پر کاربرد« دین» ، تاسیس مستقلی محسوب می شود و هیچ ارتباط ماهوی با تاسیس «تعهد یا التزام» ندارد و می توان به لحاظ مفهومی ، رابطه بین این دو را تباین دانست. «دین» مال کلی بر ذمه و یک مال اعتباری محسوب می‌شود کهرابطه دائن با آن ، از نوع مالکیت می باشد و نه یک رابطه صرفاً شخصی با مدیون . از این رو دائن به راحتی بدون اینکه نیازمند رضایت مدیون باشد، حق هر گونه دخل و تصرفی را در این مال اعتباری دارد. در مقابل، تاسیس التزام یا تعهد، ماهیتاً حکم تکلیفی است و اثر برخی از التزامات همچون التزامات شرطی و عقدی، حق مالی است و برخی از التزامات قانونی، هیچ اثر وضعی ندارند. در عین حال در حقوق ایران، به دلیل عدمشناخت دقیق ماهیت دین و تعهد در حقوق اسلامی ، عمدتاً این دو تاسیس با تاسیس های مشابه خارجی ، یکسان پنداشته شده و بسیاری از دیگر تاسیس ها و قواعد حقوقی از جمله ماهیت بیع کلی را نیز به انحراف کشانده است . تمایزات این دو تاسیس در نظام های حقوقی، صرفاً تمایز تئوریک و ماهوی نیست ، بلکه کارکردها و نقش این دو تاسیس نیز متفاوت می باشد. از جمله کارکردهای تاسیس تعهد در حقوق نوشته ، نقش بی بدیل آن در حقوق قراردادها و مسئولیت مدنی و همچنین نقش ساختاری آن در تقسیم بندی حقوق اموال و تقسیم ثنایی حقوق عینی و دینی است . در مقابل، نقش دین و نظریه مال کلی در حقوق اسلامی، مانع پذیرش این تقسیم بندی است و از این رو بازگشت به تقسیم سنتی حق و ملک مورد پیشنهاد نگارنده می‌باشد.

این پژوهش در دو بخش با این مباحث به نگارش درآمده است: بخش اول، تعریف واژگان عوامل، امت و انقراض و دیگر واژگان نزدیک به آنها؛ بخش دوم، عوامل انقراض امت ها: عدم اطاعت از رهبری، ظلم و بی عدالتی، ترک جهاد، تفرقه و اختلاف، استبداد رأی، دنیاگرایی سران امت، عبرت نگرفتن از انقراض امت های پیشین، فقر، برخورد، بار سنگین نهادن بر دوش مردم، جلوگیری از حق و گرایش به باطل، عدم شناخت حق از باطل، دورشدن از رحمت خدا

یکی از ارزشمندترین میراث مکتوب ائمه که تا کنون برای بسیاری از اهل علم و بصیرت ناشناخته مانده و گرد غربت بر روی آن نشسته رساله حقوق امام سجاد علیه السلام مجموعه ای از حقوق و وظایف انسان در برابر خدا و خلق و اعمال عبادی و اعضاء و جوارح است. حقوقی که امام سجاد علیه السلام در این رساله مطرح می فرمایند، مجموعه ای از حقوق مصطلح امروزی در علم حقوق و فقه اسلام نیست، بلکه حقوق اخلاقی است که غالبا در علم اخلاق از آنها سخن به میان می آید. سرچشمة اصلی این حقوق و پشتوانة آن، ایمان به خداوند بزرگ و دستورات حیات بخش اوست و حق اوست که اصل است و سایر حقوق از آن مشتق می گردد، زیرا حقوق دیگران زمانی مفهوم پیدا می کند که انسان بر خویشتن غلبه کند و حق صاحب حق را بدهد. آنچه که امام سجاد علیه السلام در این رساله بر آن تأکید می فرمایند این است که حق قبل از آنکه گرفتنی باشدف دادنی است. نکتة دیگری که در این رساله قابل توجه است اینکه رسالة حقوق حاوی تمام حقوق شرعی نیست، بلکه اهم حقوق را مورد بحث قرار داده و در نهایت اختصار و ایجاز متعرض آن شده و در نتیجه ابعاد هر حق را به طور کامل بررسی نکرده است. در فصل اول این پژوهش به تبیین معنای لغوی و اصطلاحی حق و کاربرد قرآنی آن و مراد امام سجاد علیه السلام از حق و تلازم حق و تکلیف و اسناد و توثیق رساله حقوق و دورنمایی از زندگانی امام سجاد علیه السلام پرداخته شده و فصول دیگر به شرح و توضیح فرازهای این میراث گرانبها اختصاص یافته است. برای شرح این مجموعه غالبا به آیات قرآن و سخنان امیر مؤمنان و سایر معصومین علیهم الاسلام استناد شده است.

مباحث پيرامون نظم در حكمت اسلا‌مي ذيل دو عنوان و اصطلا‌ح بارز مطرح شده‌اند: «كتاب تكوين» و «كتاب تشريع/تدوين». كتاب تكوين، نظم قهري و اجباري حاكم بر عالم را تبيين و توصيف ميكند و كتاب تدوين، سلسله قوانيني را شامل ميشود كه براي نظم بخشيدن به سير كمال انسان ترسيم شده‌اند. ويژگي عمده كتاب تدوين اينست كه بر اساس مريد و مختار بودن انسان ترسيم شده است و بنابرين مجموعه‌يي از قوانين و دستورالعملهاي پيشنهاديست نه اجباري. در حكمت متعاليه ايندو نظام منطبق بر يكديگر دانسته شده‌اند. ملا‌صدرا خود از ايندو به «امر تكويني» و «امر تشريعي» تعبير كرده است. براساس اين ديدگاه ملا‌صدرا ميتوان گفت نظم مدنظر وي، حتي در مورد قوانين بشري و اجتماعي، نه از سنخ امور اعتباري بلكه امري واقعي و عيني است. در حكمت متعاليه، بتبعيت از آموزه‌هاي ديني، راه درست كمال انساني نيز راهي ترسيم شده و مشخص دانسته شده است كه همانا تبعيت از اصول حاكم بر هستي يا بتعبير علا‌مه طباطبايي، تبعيت از فطرت است. اين راه و نظام در تمام زمانها و مكانها بين افراد و جوامع مشترك است تا امكان سعادتمندي براي همگان فراهم گردد و زندگي اجتماعي ميسر باشد.

در این رساله به این موارد پرداخته شده است، تاریخچه ربا، ربا در اسلام و قرآن، تعریف ربا، اجناس ربوی در فقه شیعه و اهل سنت، وحدت حنبل در ربا ( از دیدگاه فقها شیعه و اهل سنت )، تفاضل در معامله ربوی، نسیه در مبادله کالا به کالا، صرف، ربای، قرض عوض در قرض، نفع در قرض، مالی که بواسطه ربا به دست آمده است. استسنائات ربا، حیل شرعی،راهصهای فرار از ربا در فقه اهل سنت و شیعه، نظرات امام خمینی و شهید مطهری در مورد حیل ربا/

عدالت از مهمترین دغدغه های فلاسفه و اندیشمندان و از نیازهای جوامع بشری در طول تاریخ بوده است. عدالت ، محور اندیشه امام علی (ع) و حکومت آن حضرت الگوی عملی عدالت دراسلام به شمار می رود.دغدغه اصلی این تحقیق ، تبیین و ساماندهی نظری بحث عدالت درنگرش و روش امام علی (ع) می باشد. در فصل اول عدالت از دیدگاه اندیشمندان غرب مانند افلاطون، ارسطو، هابز، کانت، رالز و نازیک بیان شده است. در فصل دوم عدالت از دیدگاه اندیشمندان مسلمان مانند فارابی، مسکویه رازی، خواجه نظام الملک، غزالی، خواجه نصیر، ابن سینا و ابن خلدون بررسی شده است.همچنین در پایان فصل عدالت از دیدگاه متفکران متاخر مسلمان بیان شده است مانند امام خمینی، سیدقطب، مرتضی مطهری، محمدباقر صدر، علی شریعتی، و نصر حامد ابوزید بیان شده است.فصل دوم به تبیین مبانی عدالت و استخراج اصول عدالت در حوزه سیاست و حکومت اختصاص دارد. فصل سوم به مفاهیم پیرامونی و مرتبط با عدالت می پردازد که مهمترین آنها انصاف است و برتر از عدالت به شمار می رود.