جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آنچه در نوشته پیش رو ارائه می گردد تلاشی در راستای نقد تفکر فلسفی-عرفانی است. در نیل به این مقصود، آنچه مورد نظر قرار گرفته، کتابی مهم از اندیشمندی پر نفوذ است که در این دوران، تاثیر عمیق و وسیع اندیشه او بر حوزه های فکری تشیع بر کسی پوشیده نیست. رساله الولایه نوشته فیلسوف بزرگ صدرایی، علامه طباطبایی(ره)، تمام آن چیزی است که می تواند مقصدی مفید جهت نقد و بررسی تفکر فلسفی-عرفانی باشد. کتابی که در واقع اراه کننده چکیده آراء ایشان نیز محسوب می شود.

فلسفه‌ی مشائی و صدرایی ریشه‌ی مشترکی دارند که همان فلسفه‌ی ارسطویی است. شاگردان مکتب ارسطو، مشائی‌ها هستند که در زبان عربی به معنی راه‌رونده است. مبانی این فلسفه نیز بیش‌تر تجربی و طبیعی بوده است. عقاید ارسطو آمیخته با عقاید نوافلاطونیان به عالم اسلام راه یافته است و پیروان بزرگ ارسطو از قبیل ابوعلی‌سینا، ابن رشد و خواجه نصیرالدین طوسی به حکمای مشاء یا مشائیون معروف شده‌اند. در عالم اسلام فلسفه‌ی مشاء در مقابل فلسفه‌ی اشراق قرار دارد و مشائیون در برابر اشراقیون گفته می‌شود. ولی فلسفه‌ی صدرایی یا حکمت متعالیه تلفیقی است از عقاید مکتب مشاء و اشراق، و مسلک کشف و شهود. کتاب حاضر نقدی است بر فلسفه‌های مشائی و صدرایی و در آن مفاهیم ماهیت و ذاتیات، جوهر، وجود، علت و معلول، شناخت و بررسی گردیده است.

كتاب «ابواب الهدي» اثر ميرزا مهدي اصفهاني بدون اندكي درنگ مانيفست مخالفان فلسفه و عرفان است. مؤلف به روشني و به صراحت شمشير معارف به دست گرفته است و فلاسفه و عرفا را طرد مي كند. مباني فكري اين دو جريان هدف گرفته و «ناصواب»‌ ناميده شده است. ميرزاي اصفهاني در ابتدا قرآن را مقابل علوم فلسفي دانسته و با قاطعيت اعلام كرده است: «هر كسي كه به سياست خلفا [ي غاصب منصب امامت] آگاه باشد؛ همچون خورشيد برايش آشكار است كه سبب ترجمه فلسفه و ترويج تصوف ـ كه هر دو از يونان سرچشمه گرفته است ـ چيزي جز سياست غلبه و چيرگي بر علوم اهل‌ بيت (ع) نيست. خلفا با اين سياست خواسته‌ اند تا مردم را از ائمه (ع) بي‌ نياز گردانند...». نويسنده به صراحت از طعن ائمه عليه فلاسفه و صوفيان سخن مي‌ گويد: «رواياتي از اهل‌ بيت عصمت (ع) آمده كه در طعن دو طايفه (فيلسوفان و صوفيان) صريحند. همچنين روايات، در طعن به عقايد ايشان نيز صريح است؛ به گونه‌‌ اي كه پيروان ائمه (ع) از اين دو گروه رويگردان بوده‌ اند و به همين سبب نيز كتاب‌ هايي در رد ايشان نگاشته‌ اند... اهل اين دو گروه (فيلسوفان و صوفيان) نيز از مؤمنان پرهيز داشته‌ اند. از اين روي عقايد خود را در نزد عموم مؤمنان آشكار نمي‌ كردند. ميرزاي اصفهاني معتقد است كه «اساس و پايه فلسفه و تصوف بنابر علوم بشري است»، از اين‌ رو به نقد علوم بشري مي‌ پردازد و معارف الهي را تشريح مي‌ كند. ميرزاي اصفهاني به جزئيات رفتارهاي اهل تصوف مي‌ پردازد و اين‌ گونه رفتار را راهي براي نابودي مي‌ داند.

الفوائد الدینیة فی الرد علی الحکما والصوفیه: مؤلف نجوم السماء آن را الفوائد الموفیه نام نهاده است؛ در حالی که کتاب اخیر از آنِ ملا محمدامین استرآبادی، مروج مکتب اخباری می‌باشد و متأسفانه شیخ آقا بزرگ تهرانی این دو کتاب را یکی گرفته و مؤلف آن را محمدطاهر قمی ‌دانسته است.

این کتاب بر اساس دیدگاه ابن تیمیه در رد فلسفه نوشته شده است. به عبارت دیگر، کتاب حاضر، مختصر دیدگاه ابن تیمیه در آثار مختلف وی درباره فلسفه می باشد.