جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دو مورد از معجزات نقل شده از پیامبر?،شق القمر و ردالشمس است؛که در این تحقیق به بررسی آن پرداخته شده است.آشنایی با معجزات غیر زبانی پیامبر? از مطالبی است که هر چند در طول تاریخ مورد مباحثه واقع شده،لکن دانشمندان اسلامی در این زمینه به دیدگاه واحدی دست نیافتنه اند و تحقیق در این زمینه موجب می شود تا:اولاً:با بررسی تاریخی و تفسیری دو حادثه فوق،در واقع به حقیقت این دو مهم و نتایج آن دست یابیم.ثانیاً:شق القمر به عنوان یکی از معجزات پیامبر? شناخته شده و به آیه اول سوره قمر و مجموعه ای از روایات فریقین استناد داده شده است.لذا این حادثه علاوه بر امکان عقلی در واقع نیز به وقوع پیوسته است.ثالثاً:در این پژوهش ابتدا روایت ردالشمس از جهت محتوایی و سندی در کتب اصلی فریقین و سپس با توجه به دستاوردهای علمی بشر، این روایت مورد بررسی قرار گرفته است.لذا پژوهش پیش رو به روش کتابخانه ای و با بررسی و تحلیل مستندات قرآنی و روایی دو حادثه به سامان رسیده و نتیجه آن اثبات شق القمر به عنوان معجزه در زمان پیامبر?و عدم اثبات ردالشمس به عنوان معجزه برای پیامبر? یا فضیلتی برای امیرالمومنین? نیز می باشد.

یکی از راههای شناختپیامبران که عده ای آن را تنها راه شناخت پیامبر می دانند معجزه است که به وسیله پیامبران انجام می گیرد. معجزه در اصطلاح کار شگفت و امرخارق العاده ای است که پیامبران الهی به رغم قوانین عادی و جاری طبیعت، به منظور اثبات ادعای رسالت خدایی خویش انجام می دهند؛ اموری که آدمیان عادی از انجام مانند آن ناتوان و درمانده اند. معجزات پیامبران رابر حسب جهات مختلفی مانند حسی و عقلی بودن، زمان، مکان، منشاء صدور و غایت به اقسام مختلفی تقسیم کرده اند.در این رساله برآنیم تا نخست تعریفی دقیق از معجزه با تکیه بر منابع قدیم و جدید ارایه و اقسام آن را به تفصیل شرح دهیم. در ادامه با معرفی زندگی و معجزات پیامبران اولوالعزم، چگونگی بازتاب معجزات آنان را در شعرفارسی در فصل های بعد پی بگیریم. پهنه وسیع ادب فارسی و زیادی دفاتر شعری به ما اجازه نمی دهد تا تمامی دیوانهای شعری را در این رابطه بررسی کنیم، بنا به صلاح دید استاد محترم راهنما از میان آثار شعری ده شاعر برجسته در این حوزه آثار زیر را مبنای تحقیق و پژوهش حاضر قرار دادیم. این آثار عبارتند از: دیوان و حدیقه الحقیقه سنایی، دیوان جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی، دیوان خاقانی شروانی، مخزن الاسرار نظامی گنجوی، دیوان کمال الدین اصفهانی، منطق الطیر عطار، کلیات سعدی، مثنوی معنوی مولوی، دیوان اوحدی مراغه ای و دیوان حافظ. نتیجه این تحقیق حاکی از این است که معجزاتی همچون کشتی نوح، عصای موسی، شفابخشی عیسی، گلستان شدن آتش بر حضرت ابراهیم ومعجزه جاوید حضرت محمد(ص)یعنی قرآن بازتاب وسیعی در قیاس با سایر معجزات پیامبران دارد. باید اضافه کرد که معجزات پیامبران در شعر شاعران به طور یکسان منعکس نشده، بلکه در شعر شاعرانی مثل سنایی، خاقانی و مولوی بیشتر و در شعر شاعرانی مثل جمال الدین، کمال الدین و اوحدی در مقایسه با آنها کمتر بازتاب داشته است. نحوه انعکاس تصاویر معجزات نیز در شعر هر یک از شاعران به گونه ای متفاوت است . شاعران گاه به دلیل روی آوردن به مسایل تعلیمی ، گاه به سبب ساختن تصاویر بدیع اغراقی وزمانی به علت رنگ و جلای مذهبی دادن به شعر و رسوخ آن در دل، از معجزات زیاد استفاده کرده اند.

یکی از جهاتمتعدد قرآن که مورد توجه علماء و دانشمندان علوم قرآنی قرار گرفته جهاتاعجاز این کتابآسمانی استکه کتابهای زیادی در این زمینه نوشته شده ولی متاسفانه یکی از مهمترین جهاتاعجاز قرآن یعنی اعجاز تشریعی آن مورد بی‌مهری قرار گرفته و در بسیاری از کتبعامه ذکری از آن به میان نیامده استو آنها که توجه داشته‌اند فقط در چند سطر اشاره کرده و رد شده‌اند ولی اخیرا کتابهایی که به این جهتنیز اهمیتداده‌اند، نوشته شده استاز جمله البیان آیت‌الله خوئی و التمهید آیت‌الله معرفتو الموجزفی علوم القرآن دکتر داود عطار و التبیان دکتر صابونی و ... به عربی و درسهایی از علوم قرآن دکتر حبیب‌الله طاهری به فارسی.این نوشتار که هدفاول راجع به اعجاز و مباحثمربوطه و فصل دوم راجع به قرآن و جهاتاعجاز آن بحثمی‌نماید و در فصل سوم اعجاز تشریعی قرآن مورد بحثو بررسی قرار گرفته است .

قرآن کریم در همه تاریخ، دارای شخیصتی ممتاز، یگانه و منحصر به فرد است ، چرا که با فرود از سرچشمه فیض و علم مطلق الهی و با اقامه برهان مبنی بر انتساب بی‌واسطه خود به خداوند، همه انسانها و به پذیرش این حقیقت فرا می‌خواند. ضرورت دفاع اعتقادی از اعجاز این کتاب و لزوم تبیین دلایل این مدعا به منظور گسترش دعوت اسلامی، سبب شده است که اندیشمندان و قرآن‌پژوهان جهان اسلام، به این موضوع، اهتمام و عنایت تام مبذول دارند. شگفت آن که (اعجاز قرآن)، این حقیقت مسلم و مورد پذیرش میلیاردها مسلمان در طول تاریخ در مقابل تعلیل و تبیین علمی، معرکه‌ای از آرا در میان قرآن‌پژوهان برانگیخته و طیفی بسیار گسترده از انواع نظریات را به وجود آورده است . ریشه‌یابی این اختلاف و بررسی راه و روشهای دست‌یابی به وجوه مورد توفق میان آرا گوناگون حایز اهمیتی بسزا است . نگاهی به سیر تاریخی اندیشه اعجاز نشان می‌دهد که موجبات بروز پراکندگی یاد شده در آرا قرآن‌پژوهان را می‌توان به سه گروه "عوامل انسانی و شخصی"، "عوامل علمی و اجتماعی" و سرانجام "عوامل قرآنی" تجزیه کرد، از نگاهی دیگر نیز، می‌توان منشا پراکندگی فوق را نقصان علم و استعدادهای بشری و تحیر او در مواجهه با تجلی یک پدیده ماورایی دانست . تعابیر و تعاریف مختلف و گزینش معیارهای گوناگون در تبیین و گروه‌بندی وجوه اعجاز از مهمترین عوامل این مغایرت‌هاست . بدین ترتیب ، در صورت برگرفتن عناوین جامعتر و محوری از میان وجوه و اصطلاحات شناخته شده در تبیین اعجاز قرآن، همراهی صاحب‌نظران امکان‌پذیر می‌شود و تفرق ظاهری نظریات ، محو یا کمرنگ می‌گردد. بدیهی است هر یک از وجوه عدم یاد شده در اعجاز، در عین حال که نسبت به کلیه آیات قرآن فراگیر است می‌تواند فروع و وجوه وابسته‌ای نیز داشته باشند که همانند درخشش ستارگان، به تناوب و تناسب موضوع، در جای جای قرآن جلوه‌گر و پرتوافکن شوند. بررسی اجمالی وجوهی نظیر "اعجاز بیانی"، "حکمت و معارف الهی"، "اخبار از مغیبات " و "پیراستگی از ناهمسانی و خطا"، شاهد صدق این نظر و کوششی است امیدبخش برای دستیابی به اشتراک یا تقریب آرا در یافتن وجوه فراگیر اعجاز قرآن.

داستان به معنی « روایت یا شرح و گزارش حوادث » یا گزارش دلبخواه از حوادث و شخصیت های واقعی یا غیر واقعی را می توان اولین فعالیت ادبی بشر به شمار آورد . در فرهنگ ایرانی و حوزه زبان فارسی ، داستان پردازی و داستان گویی اهمیت ویژه ای داشته است ، و در بسیاری از داستان های ایرانی بر اهمیت و خاصیت داستان گویی و داستان سرایی تأکید شده است . این در مورد آثار دینی هم صدق می کند که بخش های داستانی آن ها بیشتر جلب توجه می کند و قصه های پیامبران بیشتر از سخنان آنان مقبولیت و جذابیت دارد . سنایی در دیوان خود ابیاتی راجع به هر پیامبر نوشته است که بیشتر این ابیات مربوط به معجزات آن هاست ، در این پایان نامه سعی شده ابیات مربوط به هر پیامبر را از هم جدا کرده ابتدا در مورد نام و زندگی هر کدام توضیح مختصری داده شود . سپس به ذکر و شرح ابیاتی که در آن معجزه ای از ایشان صورت گـرفته پرداخته شده که این بخش در فصل چهارم پایان نامه آمده است . فصل اول آن شامل فهرست مطالب ، فصل دوم توضیحاتی در مورد داستان سرایی و چگونگی شروع داستان پیامبران و در فصل سوم زندگی نامه شاعر آمده است . امید است که مطالب گردآوری شده مورد توجه و استفاده خوانندگان و دانشجویان قرار گیرد .

«ذهن» کلمه ای است که در آثار ملاصدرا تعریف شده و کاربرد زیادی نیز داشته است. از بررسی و مطالعه آثار صدرالمتألهین و تحلیل کاربردهای گوناگون این واژه؛ و نیز با توجّه به تعریف مستقیم آن، ربط و نسبت ذهن با مغز، نفس و قوای ادراکی به دست می­ آید. ذهن، حیث استعدادی دارد و قابل شدّت و ضعف است؛ و تأثیرات مستقیم و بی­ واسطه­ ای بر خلق اموری در طبیعت، نفوس، انفعالات، بدن و عوالم دیگر دارد. ذهن، حیطه ادراکی نفس ناطقه است که حالت اشتدادی داشته و قابل شدّت و ضعف است. این حیطه، که مرتبط با ماده است، علاوه بر تأثیرات باواسطه ­ای که بر خارج دارد، خلاقیت­های بی ­واسطه ­ای نیز در خارج از خود، یعنی طبیعت، اذهان دیگران، بدن، سایر ساحت­ های نفس و عوالم دیگر دارد.

قرآن کریم به عنوان زنده ترین و محکم ترین سند و مدرک حقانیت دین مبین اسلام از جایگاه ویژه ای در بین مسلمانان برخوردار است. قرآن همان گونه که خود را معرفی کرده است کتاب « هدایت» و « تربیت» است و هدف از نزول آن، رهبری بشر به سوی خدا و رستاخیز، به سوی فضائل اخلاقی و سجایای انسانی می باشد. این کتاب الهی از یک سو متضمن کلیات برنامه زندگی بشر است و در واقع پاسخ گوی تمامی نیازهای مادی و معنوی بشر می باشد و از سوی دیگر یگانه سند زنده نبوت پیامبر گرامی اسلام ? می باشد و در حقیقت این کتاب هدایت بخش، کتابی است آسمانی که منشاء غیر بشری دارد به عبارت دیگر معجزه ای است جاویدان که هیچ کس را یارای مقابله با آن نیست، چرا که سلسله نبوت، به وسیله پیامبر اسلام?ختم می شود و آن حضرت آخرین پیامبر الهی است، پس معجزه او نیز باید با معجزات سایر پیامبران متفاوت باشد به این معنا که معجزه آن حضرت باید معجزه ای جاودانی و همگانی باشد تا برای همه مردم در تمامی اعصار قابل مشاهده و دسترسی باشد تا بدین وسیله حجت بر همگان تمام شود. به همین دلیل معجزه پیامبر اسلام ? در قالب یک کتاب می باشد. منتها کتابی خارق العاده و بی نظیر، قرآن کریم در تمامی ابعادش خارق العاده است و نمی توان اعجاز آن را مربوط به بعد خاصی از آن یا امری خارج از ذات آن دانست، از هر جنبه ای که به آن نگاه کنیم معجزه است هم از لحاظ طریقه و نحوه نزول و شخصیت آورنده آن معجزه است هم از لحاظ نظم و هماهنگی بی نظیری که در الفاظ و کلمات و جملات آن وجود دارد به طوری که هر کلمه در جای خود واقع شده است و این نظم و هماهنگی در اسلوب، آهنگ و موسیقی خاصی به آن بخشیده است که از هر کلام دیگری آن را متمایز ساخته است و آن را در حد اعلای فصاحت و بلاغت قرار داده است و هم از لحاظ محتوا از چنان حد بالایی برخوردار است که می توان آن را معجزه ای علمی- معنوی دانست.

پدیده معجزه در طول تاریخ ادیان از زوایایی گوناگونی، اندیشه دانشوران را به خود مشغول داشته است، در این میان هم نگاه هستی شناسانه و هم نگاه معرفت شناسانه فلاسفه به این موضوع درخور اهمیت بوده است. در ادیان گوناگون تعاریف مختلفی از معجزه و همچنین هدف های مختلفی از اثبات معجزه وجود داشته است. در این میان مکاتبی هم وجود دارند که به انکار معجزه پرداخته اند مانند ماتریالیسم. در میان فلاسفه بسیاری به انکار معجزه پرداخته اند به عنوان مثال می توان به هیوم اشاره کرد. او بیان می کند که وقوع معجزه ذاتا نامحتمل تر از آن است که شواهد تاریخی بتواند بر آن غالب آید، و دیگر اینکه تلاش کرده است نشان دهد که شواهد تاریخی قابل اعتمادی بر وقوع اعجاز نداریم. البته ادله هیوم در مقام رد و انکار معجزه نیست. او نمی خواهد بگوید که معجزه در ذات خود امری محال است بلکه بحث وی بیشتر مربوط به مقام اثبات معجزه است. او منکر وقوع معجزه نیست و معتقد است شاید در تاریخ معجزاتی رخ داده باشد ولی تلاش او در سراسر ادله اش این است که نشان دهد معجزه که تنها مبنای قابل اعتماد دین مسیحی است و از آن طریق است که مسیحیان به رسالت منجی شان ایمان می آورند، مبتنی بر گواهی شاهدان است و به حکم عقل نمی توانیم بر این گواهی ها اعتماد کنیم. دلایل هیوم عبارتند از: 1. کسانی که معجزه را گزارش داده اند دارای چنان فهم و شعور و تربیت نبوده اند که بتوان به گزارش آنها اعتماد کرد. 2. معجزه بیشتر در میان ملل وحشی وجود داشته است. 3. انسان ها دوست دارند در مورد وقایع عجیب غریب وراجی کنند. 4. دلایل درباره ی معجزات همدیگر را تضعیف می کنند. اما در میان موافقان معجزه می توان به سویین برن اشاره کرد که به طور اساسی به دفاع از معجزه بر اساس روش عقلی پرداخته است. او با پاسخی که به نقد های هیوم داده است توانسته دلایل قانع کننده ای برای امکان و اثبات معجزه ارائه کند. سویین برن می کوشد نشان دهد برای تحقیق امری که در گدشته رخ داده است چهار نوع شاهد و دلیل وجود دارد: الف) از طریق حافظه ؛ ب) از طریق گواهی شاهدان عینی و نقل قول تاریخی؛ج) از طریق آثار فیزیکی به جا مانده از نوع تحقیقاتی که در جرم شناسی معمول شده است؛ د) از طریق قوانین علمی و این که آن چه بنا بر قوانین علمی محالو نامحتمل به حساب می آید، می تواند معیار نقد و ارزیابی دلیل از سه نوع اول باشد.نه دو نوعی که هیوم معتقد به آن است یعنی گواهی دیگران و قوانین علمیی که به عنوان معیار برای نقد و ارزیابی گواهی دیگران آورده است. به نظر سویین برن اگر به بررسی معجزه بر اساس این چهار نوع شاهد و دلیل بپردازیم می توانیم آن را اثبات کنیم. سویین برن این نکته را نیز متذکر می شود که انواع مختلف گواهی ممکن است در مواردی با یکدیگر مقابله کنند، که برای حل آن اصولی را برای مقایسه و سنجش دلایل متعارض و ترجیح یکی از آن ها پیشنهاد می کند.واژه های کلیدی: معجزه ، انکار معجزه ، هیوم ، سویین برن ، اثبات معجزه، نقض قانون طبیعت.

نظام ولایت تکوینی شعبه ولایت مطلقه الهی است که در تمام شئون و مراتب هستی جاری است. این نظام بر مبنای براهین علم، قدرت، مالکیت و صمدیت خداوند، در مرتبه اول متشکل از سه نظام دیگر یعنی نظام سنت های الهی،‌ نظام اسباب و مسببات و نظام اسماء و صفات الهی می باشد که مجاری تحقق آن را شکل می دهند.

در تاریخ تمدن بشرى شخصیتى نافذتر و دوران‏سازتر و انسان‏ سازتر و فرهنگ آفرین‏تر از حضرت خاتم الأنبیاء، محمد مصطفى (صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم)، وجود ندارد . به همین دلیل ، شاعران مسلمان پارسی گوی نیز، پس از ستایش خداوند ، مدح پیامبر اسلام را سر لوحه کار خود داشته اند . در طول تاریخ ادب فارسی ، شاعرانی موفق تر بوده اند که از این نماد و سمبل تاثیر گذار، بهترین و بیشترین استفاده را کرده اند. به همین دلیل این جانب برآن شد ، بازتاب شخصیت پیامبر (ص)را در شعر شاعران سبک خراسانی بررسی کند . بنابراین ، ابتدا به سراغ قرآن وحدیث رفته ، شخصیت آن بزرگوار را از جوانب مختلف بررسی نموده ،و پس از آن به بررسی دواوین و مجموعه اشعار شاعران سبک خراسانی پرداخته .با بررسیدواوین هشت تن از شاعران پارسی گویسبک خراسانی در یافت ، که در دوران آغازین شعر فارسی و سبک خراسانی ، توجه چندانی به این مهمنشده است . در دیوان اکثر شاعران سبک خراسانی، از جمله: رودکی ، فرّخى، عنصرى، منوچهری و گویندگانى ازین دست از مدح پیامبر (ص) و احیانا، ائمه معصومین (ع) و حتّى اولیاء حق و مناقب و سجایاى ملکوتى آنان اثرى دیده نمى‏شود، و اگر احیانا دیده شود، از جهت آن است که ممدوحان را به آن بزرگواران مانند کرده اند. اما شاعرانى مانند: کسائى، فردوسی، ناصر خسرو قبادیانی و سنائى غزنوى ، از پیامبران الهى و پیشوایان مذهبى سخن گفته ، ویژگی های منحصر به فرد ، معجزات و نعت پیامبر(ص) را سر لوحه کار خویش قرار داده اند . که پس از گرد آوری ابیاتوتحلیل آنها ، این مهم را به صورت جدول بسامدی، در پایان رساله آورده است.