جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«کفر و ایمان»، از مفاهیم مورد بحث میان متکلمان، فلاسفه و عرفا بوده است. هریک از مشارب فکری- فلسفی با ملاحظه بخشی از معانی «کفر و ایمان» به تعریف آن دست یازیده‌اند. این رساله کوشیده است با تبیین نظرات قرآن و حدیث به تعاریف متکلمان، فلاسفه و عرفای گوناگون بپردازد. مولانا با نگاهی عرفانی به مقوله «کفر و ایمان» می‌‌‌نگرد.بررسی مصادیق کفر و ایمان از نگاه عرفانی مولانا در مثنوی، به نتایج خوبی انجامیده است. مولانا با نگاهی عارفانه-عاشقانه به «کفر و ایمان» می‌پردازد. این شاعر بزرگ زبان فارسی، به دو گونه کفر معتقد است:‌ کفر مذموم و کفر محمود. کفر مذموم، پوششی است که به‌واسطه آن خدای را نمی‌بینند و کفر محمود، به‌سبب پوشیده شدن غیر خدای به‌واسطه عشق،‌ راهی برای وصول به حضرت حق است. مولانا به سه نوع ایمان باور دارد: تقلیدی، تحقیقی (فلسفی) و شهودی (عاشقانه- عارفانه). ایمان تقلیدی مخصوص عوام، ایمان تحقیقی نگرش فلاسفه و ایمان شهودی ویژه عرفاست. تفاوت نگاه مولف مثنوی معنوی نسبت به دیگر عرفا، عاشقانه بودن آن است.مولانا در مثنوی معنوی با نگاه ترکیبی عارفانه- عاشقانه به «کفر و ایمان» می‌پردازد.

پژوهش حاضر در چارچوب یک مدل علی، رابطه باورهای معرفتشناسی و تابآوری را با واسطهگری معنای زندگی بررسی نمود، شرکتکنندگان شامل، 328 دانشجوی دختر و پسر سال اول، مقطع کارشناسی دانشگاه شیراز بود که براساس روش نمونه گیری خوشهای چند مرحلهای تصادفی انتخاب گردیدند. مشارکت کنندگان، پرسشنامه باورهای معرفتشناسی شومر (1990)، شاخص ارزشمندی زندگی باتیستا و آلموند(1973) و مقیاس تابآوری کانر و دیویدسون (2003) را تکمیل نمودند. داده ها با استفاده از روش رگرسیون چند گانه به شیوه همزمان مبتنی بر مراحل بارون و کنی (1986) تحلیل شد. نتایج نشان داد که تنها بعد یادگیری سریع از ابعاد باورهای معرفتشناسی، تابآوری را به صورت منفی و معنی دار پیش بینی میکند. همچنین بعد یادگیری سریع و توانایی ذاتی توانست به ترتیب دو بعد چارچوب و رضایت از معنای زندگی را به صورت منفی و معنیدار پیشبینی کند. در مجموع یافتههای پژوهش حاضر نشان داد که معنای زندگی نقش واسطهای بین متغیر های باورهای معرفتشناسی و تابآوری دارد. نتایج با توجه به مبانی نظری و تحقیقات پیشین به بحث گذاشته شده است.

پژوهش حاضر به منظور مقایسه باور های معرفت‌شناختی و راهبردهای یادگیری در دانش‌آموزان تیزهوش و عادی انجام گرفت بدین منظور 120 دانش‌آموز دختر مقطع متوسطه 60 تیزهوش و 60 عادی با روش تصادفی چند مرحله‌ای انتخاب شدند و به پرسشنامه‌های باور معرفت‌شناختی شومر و راهبردهای یادگیری باصری پاسخ دادند.یافته‌های پژوهش‌ نشان داد دانش‌آموزان عادی از راهبرد یادگیری مرور ذهنی بسط‌دهی بیشتر استفاده می‌کنند در حالی که دانش‌آموزان تیز هوش از راهبرد یادگیری سازماندهی بیشتر استفاده می‌کنند همچنین دانش‌آموزان عادی نسبت به دانش‌آموزان تیز هوش از باورهای معرفت شناختی منبع دانش با سرعت یادگیری بیشتر بکار می‌برند.بطور کلی دانش‌آموزان تیز هوش نسبت به دانش‌آموزان عادی از راهبردهای یادگیری پیچیده تر و باورهای معرفت شناختی رشد یافته‌تری استفاده می‌کنند.

سورن کرکگور (1813-1855) یکی از پرآوازه ترین نویسندگان مسیحی عصر مدرن قلمداد می شود. او در آثارش از دشواری های مسیر مسیحی شدن، ریاکاری مسیحیت مرسوم و کلیسای رسمی بسیار سخن گفته است. کرکگور درصدد بود مسیحیت را از فرهنگ بورژوایی رهایی بخشد و تصریح داشت که ایمان یک عدم قطعیت عینی است، از این رو به کارگیری هرگونه دلیل و برهان عقلی و طبیعی در اثبات مسیحیت را ناکارآمد ارزیابی می کرد و وا کاویدن تاریخمندی مسیح را نمی پسندید. کرکگور زمانه خود را عاری از شور وصف کرده و باور داشت که غالب هم عصرانش معنای هستی مندی حقیقی را از خاطر برده اند. در زمان کرکگور، اندیشه های هگل بر فلسفه دانمارک حاکم بود؛ کرکگور هم برای ساقط کردن مظاهر عقلانی الهیات هگل و دیگر انواع الهیات عقلانی از درجه اعتبار قلم فرسایی می کرد. نظریه دیالکتیک وجودی کرکگور سه سپهر را دربردارد: سپهر زیبایی شناسی، اخلاقی و دینی. دو مفهوم پارادوکس و سوبژکتیویته بودن حقیقت، به ترتیب مهمترین درون مایه های افکار کرکگور را تشکیل می دهند. کرکگور ایمان آوردن را دل سپردن به امری متناقض می داند و اساس دین را قبول امر محال.

پژوهش حاضر به منظور تبیین دیدگاه دو فیلسوف ایمان گرا، یعنی غزالی فیلسوف قرن پنجم هجری قمری و کیرکگور فیلسوف قرن نوزدهم میلادی و بررسی دیدگاه های آنان و تأثیر آن بر حوزه اعتقادات دینی انجام شده است.غزالی اساس یقین دینی را معرفت بی واسطه انسان به خدا می داند و در این راه بر تجربه عرفانی تأکید می کند. او معتقد است مباحث عقلی در حوزه دین راهی ندارند. غزالی مدعی است با نوری که خداوند در دلش تاباند از شک و تردید نجات یافت و این یقین درونی کلید اکثر معارف است و جای هیچ شکی باقی نمی گذارد. کیرکگور با بهادادن به ایمان بدون استدلال عقلانی، استدلال و تعقل را در حوزه ایمان بی مورد و حتی به ضرر باورهای دینی می داند. به اعتقاد او تلاش برای اثبات باورهای دینی، ناشی از ضعیف بودن ایمان است. او ایمان را جست زدن و خطر کردن معرفی می کند و مدعیات دینی را قابل ارزیابی عقلانی نمی داند. دیدگاه های این دو فیلسوف که بهادادن به ایمان و بی مورد دانستن ارزیابی عقلانی در حوزه اعتقادات دینی است؛ مشکلاتی نظیر سطحی نگری دینی یا دین گریزی را در پی خواهد داشت که به نظر می رسد اگر کارکرد و جایگاه عقل را در بیان نظرات خود مورد توجه قرار می دادند، از بسیاری انتقادها که بر نظراتشان وارد است نجات می یافتند.

هدف از انجام پژوهش حاضر، تعیین رابطه ی باورهای معرفت شناختی و سبکهای یادگیری باانگیزش پیشرفت بود. جامعه ی آماری عبارت بود از کلیه ی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزدر مجتمع ولی عصر که در نیمسال تحصیلی 90-91 مشغول تحصیل بودند. در این پژوهش بااستفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده ،150 دانشجواز بین جامعه مورد نظر انتخاب ومورد بررسی قرار گرفت . ابزارهای پژوهش عبارت بودند از پرسشنامه سبک یادگیری کلب (1985) ،پرسشنامه انگیزش پیشرفت هرمنس(1982) وپرسشنامه باورهای معرفت شناختی شومر (1990). از بین باورهای معرفت شناختی تنها باور به توانایی ذاتی و باور به یادگیری سریع با انگیزش پیشرفت رابطه معنی‌داری داشته‌اند . نتایج نشان داد که افراد دارای سبک یادگیری انطباق یابنده از افراد دارای سبک یادگیری جذب کننده به ثبات دانش بیشتری باور دارند و همچنین افراد واگرا نیز نسبت به افراد همگرا باور بیشتری به ثبات دانش دارند . افراد دارای سبک یادگیری جذب کننده از افراد دارای سبک‌های یادگیری همگرا، انطباق یابنده و واگرا انگیزش پیشرفت بیشتری دارند. در نهایت جهت پیش بینی انگیزش پیشرفت بر اساس ابعاد باورهای معرفت شناختی، دو متغیر در مدل رگرسیون وارد شد که تنها یادگیری سریع در تحلیل رگرسیون گام به گام باقی ماند و سایر باورها به خاطر عدم تأثیر معنی‌دار بر انگیزش پیشرفت از مدل رگرسیون کنار گذاشته شدند و مشخص شد، 17 درصد از تغییرات انگیزش پیشرفت دانشجویان، ناشی از باور به یادگیری سریع آن‌ها و 83 درصد ناشی از عوامل دیگر است.

اهمیت و ضرورت تربیت آدمی بر همگان آشکار است. با وجود اختلاف مکاتب وگروه-های مختلف در مبانی و اهداف تربیت، هیچ مکتب وگروهی اهمیت تربیت را انکار نمی‌کند. این پژوهش با عنوان «مبانی و اهداف تربیت با نظر به انسان کامل از دیدگاه خواجه عبدالله انصاری » به تبیین مبانی و اهداف تربیت در ابعاد دینی- اخلاقی، عاطفی و عقلانی می‌پردازد. پژوهش حاضر از نوع پژوهش‌های کیفی بوده و برای انجام آن از روش تحلیلی- توصیفی استفاده گردیده است.با تدبر در سخنان خواجه عبدالله انصاری، مبانی تربیت نظیر ترکیب انسان از جسم و روح، مختار بودن انسان، وجود تفاوت‌های فردی بین انسان‌ها، انسان غایت و هدفِ نظام آفرینش، بستن پیمان دوستی با خداوند، امانت‌دار بودن انسان، انسان موجود برگزیده و احسن، برخوردار بودن از هدایت تشریعی، جانشینی خداوند بر روی زمین، جهان مسخّر انسان، برخورداری از دل، نفس، عقل و عواطف مثبت و منفی، برخورداری از تمایل ذاتی به سوی خیر و نیکی استنباط گردید.با توجه به مبانی ذکر شده، اهداف تربیت نظیر تلاش در جهت حفظ سلامتی جسم و باروری روح، زمینه سازی برای ظهور و بروز اراده و اختیار، تکلیف متناسب با وسع آدمی، برخورداری از قابلیت غایت جهان بودن، احیاء و باروری پیمان دوستی الهی، زمینه سازی برای پاسداشت امانت الهی، رسیدن به جایگاه بالفعل تعظیم فرشتگان، آگاهی از لزوم هدایت تشریعی، متخلق شدن به اسماء و صفات الهی، تزکیه و تهذیب نفس، شکرگزاری، بالفعل کردن میل احسان و نیکی و انفاق به دیگران، توانایی استفاده صحیح از عواطف مثبت و منفی و پرورش بعد عقلانی استنباط شد. بر اساس این پژوهش پیشنهاد می‌گردد که در کتب درسی بخصوص کتب دینی از مبانی و اهداف تربیت از دیدگاه خواجه عبدالله انصاری استفاده گردد.

یکی از عناصر مهم فرهنگ ، اعتقادات و باورهاست. بعضی از این اعتقادات، خرافات استکه عبارت است از عقاید باطل و بی اساس که به کلی خلاف منطق و واقعیات است. به تعبیردیگرخرافات همان معتقدات، باورها یا انجام کارهایست که هیچ گونه ریشه ی عقلانی ندارند. اینمعتقدات، مجموعهای از اخبار، عقاید، اندیشهها، عادات و اعمال غیر علمی و خلاف منطق هستندکه در رابطه با موضوعات و پدیده های طبیعی و بعضاً عینی به وجود می آیند. از آنجایی کهخرافات از عناصر فرهنگی جدانشدنی جوامع انسانی است و قرآن کریم از همان ابتدای نزول خود،باورها و رفتارهای خرافی را برنتافته است، لذا، هدف پژوهش حاضر محور قرار دادن روششناسی مبارزه با خرافه از منظر قرآن است و روش تحقیق، کتابخانه ای و پردازش آنها از طریقتحلیل منطقی می باشد. در این تحقیق ضمن تعریف خرافات، انواع آن مورد بررسی قرار گرفته وبه بحث پیرامون علل شیوع و زمینه های پیدایی آن و همچنین زمینه های روان شناختی وجامعه شناختی آن و درپایان به نقش پیامبران در زدودن خرافات و معرفی الگوهای عملیپرداخته شده است.نتایج حاصل از این کار کتابخانه ای گویای آن است که خرافات نزد افراد عمومیت دارد، اماشدت و ضعف آن متفاوت است. به همین ترتیب به لحاظ کارکرد های آشکار و پنهان و مثبت ومنفی ای که این دسته از عقاید در جوامع امروزی دارند، بحث و بررسی پیرامون آنها اهمیتویزهای می یابد.

اهداف و اهمیت قصه های قرآنی را باید در پیامهای نهفته در آنها جستجو کرد. از آنجایی که بیان پیام بصورت غیر مستقیم و در اثنای قصه ها، تاثیرات هدایتی و تربیتی قابل توجهی بر مخاطبان دارد، به همین جهت قرآن نیز از این شیوه به طرز شگفت انگیزی استفاده نموده است. هدف قرآن از نقل سرگذشت واقعی پیشینیان، ارشاد و هدایت انسانهاست تا از سرنوشت اقوام گذشته پند وعبرت گرفته و به آن دچار نشوند. پیام های قصه های قرآن از جمله قصه ی یوسف بدین جهت فراعصری می باشد که این پیام ها از محدوده ی زمان و مکان فراتر رفته و همه ی عصرها و نسلها را شامل می شوند. این پیام ها تمام انسانها را مخاطب قرار می دهند و مختص به مکان خاص یا جامعه ی خاصی نمی باشند. در این تحقیق، پیام های فراعصری اعتقادی و تعدادی از پیام های اخلاقی قصه ی یوسف بررسی شده است. پیام های اعتقادی( توحید، معاد و نبوت) اصول اعتقادی مشترک در میان تمام ادیان آسمانی می باشند. و همه ی انبیاء الهی از جمله حضرت یوسف(ع) مردم را به آن اصول دعوت نموده اند. اعتقاد به این اصول سبب می شود که انسان به قدرت بی کران الهی احساس نیاز نموده و از ضلالت و گمراهی نجات یابد و در مسیر حق گام بنهد. علاوه بر این زندگی انسان را هدفدار واز احساس پوچی می رهانند. پیام های اخلاقی( تقوا، صبر، توکل و...) اعتماد به نفس آدمی را تقویت نموده موجب می شود که او در مواجهه با مشکلات خود را نباخته بلکه همچون حضرت یوسف(ع) به مطمئن ترین پناهگاهها پناه ببرد. همچنین عمل به این پیام ها سبب عزت و سربلندی انسانها و اصلاح جوامع شان می شود. بنابراین در سایه ی آن می توانند به کمال و سعادت حقیقی خویش دست یابند.

هدف اصلی از انجام این پژوهش مقایسه بین مفاهیم اخلاقی سور مکی و مدنی بر اساس ترتیب نزول به جهت دستیابی به حقانیت قرآن و جهان شمولی آن است. این مقایسه بر روی چهار واژه ی اخلاق فردی انفاق، ایثار، صدق و وفای به عهد صورت گرفت که شیوه‌ی ما بررسی مفاهیم بر اساس ریشه‌ی لغوی آنها بوده، و واژه‌های متقارب المعنی با آنها مد نظر قرار نگرفته است. این مفاهیم از جهات مختلفی چون تعریف، ویژگی‌ها، الفاظ مجاور، عوامل زمینه ساز، موانع مورد بررسی قرار گرفتند. مفهوم انفاق، در مدینه بیشتر وجود داشت اما مباحث اصلی و ریشه‌ای در دو فضا به صورت مشابه پیگیری شده بود. اندک تفاوت موجود به سبب نیاز مخاطبان و در جزئیات می‌باشد. برای مثال در بحث موانع، در مدینه به نفاق اشاره شده که در مکه مشاهده نمی‌شود. دلیل این امر پیدایش پدیده نفاق در مدینه است. تعریف، عامل ایجاد کننده و جزای ایثار در مکه و مدینه مقایسه شده است. تعریف آن در مکه و مدینه به معنی ترجیح امری بر امر دیگر است. ایمان عاملی است که در هر دو محیط فرد را به انتخاب درست رهنمون می‌کند. جزای انتخاب اشتباه در سور مکی، جهنم و جزای انتخاب درست در مدینه رستگاری است. مفهوم دیگر صدق است که در مکه و مدینه دارای معانی عامی فراتر از راستگویی است و شامل صداقت در رفتار نیز می شود. در مکه و مدینه پیامبرانی به عنوان الگوی صدق معرفی شده و در آیات دیگر ویژگی‌های صادقان بیان شده است. در نهایت در دو فضا به پاداش صادقان اشاره شده است. مفهوم وفای به عهد در مکه و مدینه به معنای به اتمام رساندن عهد و پیمان می‌‌باشد. در آیات مکی وفای به عهد مخاطب عام و در آیات مدنی علاوه بر عمومیت، مخاطب خاص نیز دارند. وفای به عهد در دو فضا دارای دستاورهایی است که در مکه به ترتیب نزول، به یاد بودن نعمت خداوند و اجرای وصیت ایشان، و در مدینه موجبات محبت، اجر و رستگاری عظیم را فراهم می آورد. نتایج پژوهش حاکی از این است که این مفاهیم اخلاقی در سور مکی و مدنی به طور یکسان بیان شده است و اندک تفاوت موجود بسیار جزئی و از آن جهت است که مسائل اخلاقی در مکه پایه گذاری و خط مشی و کلیاتش ابلاغ شده اما در مدینه آیات با تفصیل بیشتری می آیند. سیر ابلاغ آیات مکی و مدنی به مخاطبان وابسته به ظرف زمان و مکان نبوده است.