جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معرفت‌شناسی یکی از بنیادی‌ترین مباحث فلسفه است که در قرن اخیر، تحول ژرفی یافته است. فلسفه‌ی اسلامی همانند تمام فلسفه‌های پیش از خود، بیش از آن‌که به ماهیت معرفت‌شناسی ادراک نظر داشته باشد، به بررسی‌ هستی‌شناسانه‌ی ادراک پرداخته است. صدر الدین محمد شیرازی، بنیان‌گذار حکمت متعالیه، اگرچه از این قاعده مستثنا نیست، ولی با توجه به مباحث ژرف‌ ادراک و انواع آن، مطالبی بنیادین در این موضوع عرضه کرده است. گفتار حاضر با عنایت به طرح بحث معرفت‌شناسی معاصر و چگونگی تطابق معلوم ذهنی و خارجی، سعی بر ارایه طرحی از معرفت‌شناسی حکمت متعالیه، با توجه به‌ تحقیقات ملاصدرا و شارحان متأخر وی دارد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 125 تا 136

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

محاکمه بین جلال‌الدین دوانی و غیاث‌الدین منصور دشتکی در شرح هیاکل النور سهروردی

نویسنده:

ابراهیم رضایی

نوع منبع :

رساله تحصیلی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

ایرانداک,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

عروض , علم حضوری , حکمت , هیاکل النور , حکمت اشراق the School of Illumination , حکمت , وجود (اسماء اول عرفان نظری) , سهروردی، یحیی بن حبش , وجود (معرفت شناسی) , دوانی، محمدبن اسعد , هنر و علوم انسانی , نفس(فلسفه) , نفس(فلسفه) , سهروردی، یحیی‌بن حبش , دوانی، محمدبن اسعد , دش‍ت‍ک‍ی‌، م‍ن‍ص‍ورب‍ن‌ م‍ح‍م‍د , هنر و علوم انسانی , هنر و علوم انسانی , سهروردی، یحیی‌بن حبش , دش‍ت‍ک‍ی‌، م‍ن‍ص‍ورب‍ن‌ م‍ح‍م‍د

چکیده :

به گواه مورّخان فلسفه اسلامی، مکتب فکری شیراز، دوره ای از تاریخ فلسفه اسلامی به شمار می رود که در خلال آن، آثار و آراء فیلسوفان، عرفا و حکمای ادوار گذشته بازخوانی شده، در حوزه تفسیر و تحشیه مورد بررسی قرار می گیرند. از جمله بررسی های موفّق از این نوع، یکی شرحی است که محقّق دوانی، بر رساله «هیاکل النّور» شیخ اشراق می نویسد و دیگری، شرح غیاث الدین دشتکی، بر این رساله که به منظور جرح و نقد شرح دوانی نگارش یافته است. شارحان این اثر، ضمن شروح خود، وارد اهمّ مسائل فلسفه گشته، به ارائه راه حل هایی برای مسائل مزبور پرداخته اند. طیّ مناقشه فلسفی میان دو شارح در قالب نوشتار، اول از همه، «وجود»، رسماً، جایگزین «نور» فلسفه اشراقی می گردد، در حالیکه همچنان، بار معنایی «نور» را حفظ می کند؛ زیرا همانطور که اصطلاح نور، هم مفید معنای وجودشناختی است و هم مفید معنای معرفت شناختی، وجود، از نگاه هر دو شارح، هم بروزی در خارج دارد و هم ظهوری در نفس. این نکته، تکیه گاه اصلی موضوع «اتحاد عاقل و معقول» است که هر یک از دو فیلسوف، به طریقی، بدان باور دارد؛ البته، در مطالب گفته شده، عمدتاً، بیان دوانی، کامل تر است از دشتکی. در مرتبه دیگر، تأمل شارحان بر مسئله «علم حضوری نفس بر خود»، اهمیّت دارد که بویژه در بیان دوانی، متقدّم بر هر گونه معرفتی لحاظ می شود. علاوه بر این، از نگاه دوانی، نفس، در فرایندادراک، نقش فعّال دارد، نه منفعل، فعالیتی که ناشی از ارتباط آن با «عقل فعّال» است. دیگر مطلب مورد بحث که تعیین کننده معضل «ربط میان علّت و معلول» است، نظریه «تشأّن» محقق دوانی است که به موجب آن، معلول، شأنی از شوونات علّت، دانسته می شود و وجهی از وجوه آن.با این حال، در جایگاه داوری میان دو شارح، گفتنی است که چنانچه ملاک را آراء شیخ اشراق قرار دهیم، در غالب موارد، اختلاف دو شارح، ریشه در کاربرد واژه ها واصطلاحات دارد؛ بر این اساس، بیان دشتکی، به بیان شیخ، وفادارتر است. اما در صورتی که ملاک، در کنار آراء شیخ، خود مضامینی باشند که به اجمال یا تفصیل و به تلویح یا تصریح، مطرح می شوند، باید گفت که دوانی، در ارائه راه حل های بدیع برای مسائل مورد بحث، موفّق تر است.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

بازسازی نظریه ذوق تأله با وحدت شخصی وجود

نویسنده:

حامد ناجی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

شیراز: دانشگاه شیراز,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

خداشناسی(الهیات بالمعنی الاخص) , نظریه ذوق تأله

کلیدواژه‌های فرعی :

حکمت متعالیه , الله , اشتراک معنوی وجود , وحدت شخصی وجود , اشتراک وجود , تمایز وجود و ماهیت , وحدت تشکیکی وجود , حقیقت وجود , اطلاق ذاتی , اشتراک لفظی وجود , مدرسه فلسفی شیراز , تشکیک خاصی وجود , اقسام اطلاق در طبیعت وجود , اطلاق مقابل , نفی تشکیک از وجود , ظهور اشیاء , حقیقت ظهور ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین , مرتضی مطهری

شاپا (issn):

2251-6123

چکیده :

نظریه ذوق تأله یکی از نظریات ژرف درباره وجود و چگونگی اطلاق آن بر موجودات است، این نظریه که نخستین بار به طور رسمی در مدرسه فلسفی شیراز طرح گردید، چون مابین حوزه وجود و ماهیت تمایز واضحی اعتبار نکرده بود مورد انتقاد برخی فیلسوفان قرار گرفت. در مشرب فکری حکمت متعالیه این نظریه در دو رویکرد وحدت تشکیکی وجود و وحدت شخصی وجود قابل طرح است؛ و با عنایت به وحدت شخصی وجود که مقبول عرفای شامخین و مقررین متأخر حکمت متعالیه چون آقا میرشهاب الدین نیریزی قرار گرفته، نظریه ذوق تأله از جایگاه استواری برخوردار می گردد. گفتار حاضر کوششی در نشان دادن ارتباط نظریه ذوق تأله با وحدت شخصی وجود است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 77 تا 90

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تحلیل نظریه عصمت و دیدگاه علامه طباطبایی پیرامون آن

نویسنده:

نوشین صابری

نوع منبع :

رساله تحصیلی

وضعیت نشر :

موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران: ,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

درباره علامه طباطبایی

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

آراء کلامی علامه مجلسی در مساله توحید

نویسنده:

محمد کاظمی

نوع منبع :

رساله تحصیلی

وضعیت نشر :

ایرانداک,

کلیدواژه‌های اصلی :

علوم انسانی , توحید (به لحاظ صفت) Divine unity (کلام) , توحید(الهیات بالمعنی الاخص)) , Monotheism

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه مجلسی: محمدباقربن محمدتقی مجلسی

چکیده :

محورهای اصلی دیدگاه‌های علامه مجلسی در بیان توحید در سه حیطه بررسی می‌شود:اول به نظرات ایشان درباره معرفت و شناخت بشر از خداوند متعال پرداخته شده است. وی معتقد است که از نظر عقل، شناخت بشر از ذات و کنه حضرت حق امری محال و غیر ممکن است ولی گونه‌ای از شناخت و معرفت در انسان‌ها نهادینه شده است که می‌تواند ارتباط بشر با خداوند را حفظ کند؛ که همان معرفت فطری است. از طرف دیگر شناخت بشر از خداوند متعال، شناختی اقراری است که فقط بیانگر وجود خداوند است و نمی‌تواند بیانگر کیفیت و چگونگی ذات او باشد.دوم؛ علامه مجلسی به مباحث اثبات صانع که مقدمه مبحث توحید است، اشاره می‌کند. از نظر وی اثبات صانع با خروج از دو حد تعطیل و تشبیه امکان پذیر است که البته دو حد تعطیل و تشبیه را با تبیین‌های خاصی ارائه می‌کند. لذا ایشان حد تعطیل را، در تعطیل وجود شناختی جایز نمی‌داند و از سوی دیگر تشابه اسمی را در حد تشبیه جایز می‌داند. ایشان در بحث اثبات صانع از دو روش استفاده می‌کند؛ یکی اثبات صانع از طریق مشاهده افعال و آثار او در خلقت و دیگری اثبات صانع از طریق استدلال‌های نقلی و عقلی. نکته گفتنی در مقدمات و قواعدی است که علامه در اثبات صانع استفاده می‌کند و می‌توان به تنبه عقل، عدم کفایت حس در شناخت و عدم کفایت ظن در اثبات اشاره کرد.سوم مبحث توحید است که بعد از اثبات موجودی به عنوان صانع، به یگانه بودن او در تمام جهات استدلال می‌شود. وی در معانی توحید، وام گیر تقسیم بندی مشهور در معانی توحید است با این بیان که ایشان توحید را در معانی چهارگانه توحید ذاتی، صفاتی، افعالی و عبادی تشریح می‌کند و نهایتا نفی صفات زائد بر ذات را رکن اساسی توحید می‌داند که در معنای صمدیت اخذ شده است.کلید‌واژه‌ها: علامه مجلسی، معرفت الهی، اثبات صانع، توحید.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

فلسفه ی طب سنتی ایرانی بر مبنای آرائ ابن سینا و سید اسماعیل جرجانی

نویسنده:

نجمه مقدس

نوع منبع :

رساله تحصیلی

وضعیت نشر :

ایرانداک,

کلیدواژه‌های اصلی :

عناصر اربعه , طب سنتی , فلسفه علم , ابن‌ سینا، حسین‌بن عبدالله , کوهن، تامس ساموئل , پوپر، کارل ریموند , جرجانی، اسماعیل‌بن حسن , هنر و علوم انسانی

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ابن سینا: ابوعلی سینا

چکیده :

امروزه با گسترده‌ترشدن اقبال عمومی به طب سنتی در ایران بحث های زیادی پیرامون علم‌بودن دانش طب سنتی میان منتقدان و مدافعان این دانش صورت می‌گیرد؛محققان عرصه‌ی پزشکی در حال حاضر نگاهی عمیق‌تر از گذشته به طب سنتی از خود نشان می‌دهند. یکی از اشکالات اساسی این مباحث این است که قبل از پرداختن به علم بودن یا نبودن این حوزه، معیارهای علم بودن به طور دقیق مشخص نشده است. تعیین معیار برای علم بودن از اصلی ترین مسائل فلسفه‌ی علم به شمار می‌رود. فیلسوفان علم تا کنون معیارهای مختلفی ارائه کرده اند. می‌توان گفت اولین و مشهورترین معیار ارائه شده که عموماً مبنای کار دانشمندان قرار گرفته است، معیار استقراگرایان است که اتکاء بر مشاهده‌ی تجربی، آزمایش و استقرا را معیار علم بودن یک حوزه از دانش معرفی می‌کند. یکی دیگر از مهم‌ترین نظریه‌ها در باره‌ی این مسأله در قرن بیستم نظریه‌ی کارل پوپر می‌باشد که ضمن نقد استقراگرایان، ابطال‌پذیری را تنها معیار برای علم‌بودن معرفی می‌کند. سومین نظریه‌ی مطرح در این عرصه که می‌توان آن را مهم‌ترین و تأثیرگذارترین این نظریه‌ها در فلسفه‌ی علم قرن بیستم دانست نظریه‌ی تامس کوهن است که ضمن نقد معیارهای پیشین، پارادایم‌داشتن را تنها معیار برای علم‌بودن معرفی می‌کند.این پژوهش ابتدا با بررسی آراء ابن سینا و جرجانی به تبیین مبانی فلسفی دانش طب سنتی خواهد پرداخت و سپس قابلیت تطبیق مفاهیم بنیادین طب سنتی با علم جدید را مورد واکاوی قرار خواهد داد؛ در نهایت با تحلیل سه نظریه‌ی نامبرده پیرامون مسأله‌ی تحدید یعنی استقراگرایی، ابطال‌گرایی و واجدیت پارادایم نشان خواهد داد که دانش طب سنتی بر مبنای معیارهای نامبرده علم می‌باشد.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

بررسی مسأله خواب و رؤیا و تحلیل آن ازمنظر ابن سینا و ملاصدرا

نویسنده:

وحیده حداد، حامد ناجی اصفهانی

نوع منبع :

مقاله , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

رؤیا , ابن ‌سینا , خیال(معرفت شناسی) , مقایسه دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین , ابن سینا: ابوعلی سینا

چکیده :

خواب و رؤیا، معنا و جایگاه آن در فلسفه بحثی است که کمتر فیلسوف برجسته ای از آن غافل مانده و به بررسی آن از منظر اصول و مبانی فلسفی خود نپرداخته باشد. در نظر حکمای اسلامی، رؤیا حاصل فاصله گرفتن روح از حواس ظاهری و میل آن به قوای باطنی است، به این معنی که انسان گاهی در عالم خواب به ادراک حقایق هستی و وقایع آینده موفق می شود و از این رهگذر، به ادراک و معرفت شهودی دست می یابد؛ این احوال اگر در عالم خواب طبیعی پیش آید، در صورتی که شفاف باشد، «رؤیای صادقه» است و در صورتی که ضعیف و مبهم باشد، پیام آن باید با تفسیر و تجزیه و تحلیل (تعبیر)، روشن شود.از دیدگاه ابن سینا، در حالت خواب، قوه متخیله به عالم قدس متصل می شود و از طریق حس مشترک به کشف و الهام نائل می گردد. ملاصدرا نیز همین نظر را دارد ولی قائل به این است که شخص برای متّحد شدن با عقل فعال باید به مقام و مرتبه جامعیت در نشآت سه گانه عقلی، نفسی و حسی رسیده باشد. پرسش هایی چون ،ماهیت خواب چیست؟ آیا خوابها احتیاج به تعبیر دارند؟؛واگر پاسخ به آن مثبت است آیا همه خواب ها باید تعبیر شوند یا پاره ای از آنها ؟ آیا بین تعبیر و تأویل تفاوت است؟و ... سوالاتی هستند که برای هر صاحب عقل سلیمی ممکن است مطرح شوند؛اینک ما در این مقاله برآنیم تاتحلیل این مسائل را ازمنظر دوفیلسوف ابن سینا و ملاصدرا به تماشا گزاریم.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر