جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قدیس بوناونتوره از متألهان و فلاسفه بزرگ قرن سیزدهم میلادی است که نقش مهمی در تاریخ تفکر مسیحی ایفا کرده است. او عضو فرقه فرانسیسکن بود و به فرانسیس آسیزی ارادت ویژه ای داشت. تأثیر آرای افرادی چون افلاطون، ارسطو، آگوستین قدیس، دیونیزیوس، الکساندر هالسی و نیز تفکر نوافلاطونی بر اندیشه او آشکار است. بوناونتوره دیدگاههای بدیعی درباب شناخت خدا، انسان و طبیعت دارد. او به خودشناسی برای خداشناسی و قول به سه چشم درون نگر، برون نگر و کمال نگر تأکید می کند. نگرش تثلیثی به خلقت به ویژه انسان همه جوانب تفکر او را تحت الشعاع خود قرار داده است. او بر این باور است که کل عالم خلقت خدای تثلیث را از وجوه گوناگون و در سطوح متفاوت متجلی می کند. در این میان انسان به سبب برخورداری از قوای ثلاثه عقل، اراده و حافظه به بهترین نحو خدای تثلیث یعنی پدر، پسر و روح القدس را به تصویر می کشد. از همین روی انسان با درونگری و تأمل در خود به شناخت خداوند نائل می شود. تثلیث محوری آنچنان بوناونتوره را تحت تأثیر قرارداده که همچون آگوستین و به تبع وی از علل اربعه ارسطویی تنها علل ثلاثه فاعلی، مثالی و غایی را می پذیرد. گرچه بوناونتوره تحت تأثیر جوّ فکری زمانه خود و هم عصری با متفکر بزرگی چون توماس آکویناس ناگزیر شد آثاری را که صبغه فلسفی و استدلالی دارند تألیف کند، اما به سبب نگرش اشراقی و تأملات شهودیش حقیقتاً به دست دادن الهیاتی نظام مند از تفکرات او دشوار می نماید؛ درحقیقت فلسفه او در جنبه نظری فلسفه ای کاملاً مسیحی و الهیاتی مسیح محور است.

چکیده (فارسی): مسیح در پایان زمان به منظور نجات بشر و سراسر هستی از همه نیروهای اهریمنی ، دردها و رنجهای طاقت فرسا یکی از مهمترین مقولات سنت مسیحی است که در عصر حاضر سینما را بسیار تحت تأثیر خود قرار داده است . بشر عصر امروز به دلیل روبرو شدن با مصائبی چون جنگهای جهانی ، نسل کشی ها ، خطر از بین رفتن زمین در اثر سلاحهای مخرب هسته ای خود را در آستانه نزدیکی به پایان زمان دید . شکل گیری اندیشه پایان زمان و نیاز به ظهور قهرمانی برای رهایی از این پایان در ذهن انسان امروز موجب شکل گیری آثار سینمایی ایی با چنین موضوعاتی شد. هدف از این پژوهش بررسی مسئله بازگشت مسیح به عنوان یکی از درونمایه های الهیات مسیحی در مذهب کاتولیک و مقایسه آن با آثاری پیرامون این موضوع در سینماست. در طی دو فصل اول این پژوهش ویژگیهای مسیحی که در پایان زمان باز خواهد گشت بنابر کتب عهد عتیق و عهد جدید و دو تن از الهیدانان قرون اولیه مسیحی مورد بررسی قرار گرفته اند. در بخش پایانی نیز ویژگیهای خود سینما در ایجاد تغییر و تحولاتی چشمگیر در مقولات دینی ایی از این دست و شکل دادن به آنها در قالبی نو مورد بررسی قرار گرفته و سپس به نقش این قهرمانان مسیح وار و تأثیرات این نوع آثار پرداخته شده است. در پایان نیز چنین نتیجه گیری شد که نحوه شکل گیری و ظهور این قهرمانان در آثار سینمایی ، شیوه های آنها در نجات بشر عصر معاصر چندان شباهتی با مسیحی ندارد که مسیحیان بنابر باور خویش در پایان زمان انتظار بازگشت او را دارند

چکیده (فارسی): مایستر اکهارت و جلال الدین محمد رومی بر شناخت ناپذیری احدیت یا ذات خدا تاکید می کنند. به نظر مایستر، احدیت خود را در تثلیت (اب، ابن و روح القدس) آشکار ساخته است و به عقیده مولوی، ذات خدا دارای اسماء و صفات است. همان طور که دانسته است ذات خدا هفت صفت اصلی حیات، علم ، قدرت ، اراده ، سمع ، بصر و کلام دارد و از میان آنها سه صفت حیات، علم و قدرت اصلی تر و مهم تر هستند. به نظر اکهارت و مولانا، مخلوقات قبل از خلق به شکل صورت در علم خدا بوده اند. احدیت ابتدا عقل کل (مسیح، حقیقت محمدی) را تولید و خلق کرد و آنگاه به واسطه او تمام چیزها آفریده شدند. در آثار مایستر و رومی هم نظریه خلق از عدم به همراه خلق مدام که تحت تاثیر کتاب مقدس و قرآن کریم است یافت می شود، و هم نظریه صدور که تحت تاثیر نو افلاطونی گری است. اما به واسطه کتاب مقدس و قرآن کریم، آندو طرفدار نظریه اولی هستند. ناگفته نماند که اعتقاد به این دو نظریه با هم تناقضی را ایجاد نمی کند و جمع آندو غیرممکن نیست . خدا انسان را به صورت خود آفریده است . به عقیده مایستر و رومی ، انسان نباید از خود بیرون رود، همه هر چه هست در درون او است. از آنجا که ذات انسان با حقیقت انسان یکی است و حقیقت انسان هم خدا است، پس شناخت ذات انسان شناخت خدا خواهد بود. لذا خودت را بشناس تا خدا را بشناسی. به نظر اکهارت و مولوی ، از آنجا که انسان از خدا ناشی شده است ، لذا باید به او باز گردد. راه بازگشت به او فناء یا وارستگی است. تجرید عبارت از ترک نفس ، آزادی ز هر چه رنگ تعلق پذیرد، تهی شدن روح از غیر خدا است. این تجرد لازم است، اما کافی نیست. گرچه خود این جهد عنایت خدا است ولی برای اینکه این کوشش به نتیجه برسد، به عبارت دیگر، شرط کافی فیض یا کشش است. این فقر به عقیده مایستر هم مادی و هم معنوی است، اما به نظر رومی ، آن تنها معنوی است. این مسکین بودن در روح، یعنی ، در اراده ، به اتحاد با خدا می انجامد. اما این اتحاد به عقیده مولانا ، اتحاد صفات است. به عبارت دیگر، عارف لباس صفات بشری را از تن ذات خود بیرون می آورد و لباس صفات خدا را به تن ذات خود می کند. باری، ذات عارف باقی است تنها صفات او به صفات خدا تبدیل می شود. ولی به نظر اکهارت ، عارف غیر از اتحاد صفات به اتحاد ذات هم می رسد. به عبارت دیگر، همچنان که شعله یک شمع ، شمع دیگری را روشن می کند و ...

ویلیام جیمز، فیلسوف و روان شناس آمریکایی (1910-1842) و مبتکر نظریه تجربه گرایی اساسی است. این نظریه که دارای ابعاد فلسفی و روان شناختی است، به نوبه خود نظریه ای بدیع در هر یک از این دو قلمرو به شمار می آید و با دیدگاه فلسفی پراگماتیسم او در ارتباط کامل و ژرف است که تفسیر نوینی در سنت پراگماتیستی آمریکایی تلقی می شود. واکاوی اندیشه های فلسفی و روان شناختی جیمز به ویژه در باب مساله تجربه دینی، بدون ملاحظه و فهم دقیق این ارتباط میسر نیست، از سویی دیگر هر یک از این دو رهیافت نیز به نوعی با چگونگی مواجهه شخصی جیمز با مفاهیم دین و تجربه دینی یا ایده های خداگروانه وی مرتبط است. از آنجا که در بررسی دیدگاه جیمز در باب تجربه دینی، تاکید بر هر یک از این رهیافت ها به نحو خاص، یکسونگرانه تلقی می شود، در این مقاله سعی داریم چگونگی درهم تنیدگی این سه نوع رویکرد شخصی یا رهیافت را در معرفی اجمالی ویژگی های تجربه دینی از سوی جیمز نشان دهیم.

خودکشی به عنوان معضلی پیچیده و چند بعدی، امروزه به همراه تغییرات سریع جوامع رو به افزایش است. در این مقاله، نقش و جایگاه باورها و مناسک اسلامی، با در نظر گرفتن چند تباری بودن پدیدة خودکشی، برای تعیین تأثیر آنها در پیشگیری از خودکشی و در نتیجه، کمک به کاهش آن بررسی می شود. به دلیل چند تباری بودن مسئلة خودکشی، روش تحقیق به صورت اسنادی، تحلیلی و فراتحلیلی است. مروری بر برخی مطالعات، تحقیقات و مستندات آماری و تجربی موجود و در دسترس بیانگر ارتباط برخی عوامل همچون افسردگی، روابط جنسی نامشروع، ضعف خانواده و مشروبات الکلی با خودکشی است. حرمت خودکشی و وسوسه و فکر آن در قرآن و روایات، نقش باورهای اسلامی در معنادار ساختن زندگی (همچون موهبت زندگی، توبه، امید و خوش بینی، آزمایش و ابتلا، صبر، توکل، یاد مرگ و آخرت، ارتباط با خدا و قضا و قدر) و مناسک جمعی و گروهی در اسلام و شبکه های مذهبی حمایت اجتماعی در پیشگیری از خودکشی بسیار مؤثر است. در مجموع متغیر دینداری در دو بعد فردی و اجتماعی و مستقیم و غیر مستقیم در این امر تأثیر زیادی دارد.

نسبت میان مسألۀ رنج و ایمان، نزد اندیشمندان اهمیت ویژه ای دارد و دیدگاه های متفاوتی در این زمینه با رویکردهای درون دینی یا برون دینی ابراز شده است. اهمیت مسألۀ ایمان، عمدتاً به رابطۀ ایمان و سعادت معطوف است که در متون و مأثورات دینی، بر آن، تأکید فراوان رفته است. در عرصۀ تضارب آرا در این باب، عارفان نیز در آثار مکتوب خویش، با ابتنا بر ذوق و تجربۀ عرفانی، دیدگاه های عمدتاً بدیعی در این باره درانداخته اند. در این میان، مولانا جلال الدین محمد بلخی نیز که از اقطاب عارفان مسلمان به شمار می رود، کتاب «مثنوی» خود را با مسألۀ رنج آدمی می آغازد و در جای جای آثار خویش، ایمان را راهی برای رهایی از این رنج، معرفی می کند. او با نقد نگرش های آفاقی به ایمان، در باب ماهیت ایمانِ مطلوب و رهایی بخش، نگرشی انفسی/فراعقلانی و فردگرایانه دارد و دربارۀ متعلَّق ایمان، دیدگاهی واقع گرایانه برمی گزیند. مولانا همچنین در زمینۀ کارکردهای ایمان، رابطۀ مستقیمی میان سعادت و ایمان ترسیم می کند؛ و از این جهت، نظریۀ خود در باب سعادت را با مسألۀ ایمان، پیوند می زند.

بررسی نحوة مواجهة ناگارجونه با مسئلة خدا و شناخت او نشان می دهد که توسل به دیدگاه های الاهیاتی ای چون خداباوری، الحاد، لاادری گرایی، و وحدت وجود نمی تواند برداشت درستی از دیدگاه مکتب مادهیمیکه در باب وجود خداوند را فراروی ما نهد. ناگارجونه در پی آن است با تحلیلی نقادانه به سراغ تصوری برود که عامة مردم از مفهوم خدای شخصی دارند. این مقاله می کوشد براهین ناگارجونه را به شیوة فلسفة دین نظام مند کند و در اختیار خوانندگان قرار دهد. رویکرد حقیقی مکتب مادهیمیکه به وجود خداوند برخلاف آن چه مرسوم شده نه رویکردی توحیدی است و نه رویکردی الحادی؛ توحیدی نیست، چون این مکتب نمی گوید «خدا وجود دارد» و الحادی هم نیست، زیرا از گزارة «خدا وجود ندارد» نیز دفاع نمی کند و هر دو را غیر عقلانی می داند. این رویکرد توجه محققان اندیشه های مکتب مادهیمیکه را در گذشته به خود جلب نکرده و امید است که این جستار بتواند فهم بهتری از تلقی مکتب بودایی مادهیمیکه در باب مسئلة وجود خداوند به دست بدهد.

پیچیدگی پدیده های دینی و بازتاب آن در جنبه های گوناگون زندگی، دانشمندان دیگر علوم را به خود مجذوب ساخته است. مورخان، فلاسفه، جامعه شناسان و مردم شناسان، هر یک با روش های خاص خود به تحلیل آن پرداخته اند. تامل در باورهای دینی، تاریخی طولانی دارد اما بررسی مردم شناسانه آن از قرن نوزدهم میلادی آغاز شد و در مورد پیدایش دین، اشکال اولیه آن و مراحل تاریخی شکل گیری اندیشه های دینی، نظریه های گوناگونی مطرح گردید. از جمله کسانی که به پژوهش های مهمی در این خصوص پرداخت اوانس پریچارد بود. وی مطالعه ادیان ابتدایی را جهت شناخت ماهیت دین و تعیین ویژگی های اصلی پدیده های دینی ضروری می دانست. او ضمن نقل و تبیین نظریه های ارایه شده درباره دین ابتدایی، به نقد منصفانه آنها می پردازد و پیشنهادهایی برای رسیدن به نظریه کاملی از دین ارایه می دهد.