جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده خودکشی به عنوان معضلی پیچیده و چند بعدی، امروزه همراه با تغییرات سریع جوامع، رو به افزایش است. در این تحقیق سعی شده است که نقش و جایگاه باورهای اعتقادی و دینی، با در نظر گرفتن چند تباری بودن پدیده ی خودکشی، برای تعیین تأثیر آنها در پیشگیری از خودکشی و در نتیجه، کمک به کاهش آن مورد بررسی قرار گیرد. به دلیل چند تباری بودن مسأله ی خودکشی، در این تحقیق میان رشته ای، روش تحقیق به صورت اسنادی، تطبیقی در مقیاس زمانی مطالعات انجام شده در خصوص دین و خودکشی، تحلیلی و فرا تحلیلی می باشد. بعد از بررسی تطبیقی، تحلیلی، و فراتحلیلی، مطالعات، تحقیقات و مستندات تجربی و غیر تجربی موجود و در دسترس، در حوزه ی مورد بحث، نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که، متغیر دینداری به وسیله ی أثرگذاری از طریق عوامل مستقیم و غیر مستقیم دینی، بر انسان دیندار، در دو جنبه ی فردی و اجتماعی، از طریق معنابخشی به زندگی شخصی و افزایش انسجام و همبستگی اجتماعی، در کاهش احتمال اقدام به خودکشی نقش مهمی ایفا می کند. از سوی دیگر شواهد و نتایج نشان می دهد، دین اسلام به صورت آشکار و شدید خودکشی را منع کرده است، که این منع شدیدتر از ادیان دیگر می باشد. و همچنین مجموعه ی باورها، عقاید و مناسک اسلامی، به سبب کارکرد قوی تر، در ایجاد معنابخشی به زندگی فردی و افزایش امیدواری و کاهش یأس و ناامیدی، و ایجاد همبستگی اجتماعی منسجم تر بین پیروان خود، دارای نقش پیشگیری کننده ی قوی تری نسبت به ادیان دیگر، در کاهش احتمال اقدام به خودکشی می باشد.

رویکرد الیاده به انسان بخش مهمی از آراء دین پژوهی او را به خود اختصاص داده است. انسان در این جهان با دغدغه ها و بحران هایی هستی شناختی مواجه است و همواره تلاش می کند تا پاسخی برای آنها بیابد. وضعیت انسان در این جهان شرایط هبوط در تاریخ و جدایی از شرایط مطلوب اولیه است؛ و دین و اسطوره به او کمک می کنند تا بتواند موقعیت وجودی خود را بهبود بخشد. او از طریق آیین های اسطوره ای می تواند به مدتی هرچند کوتاه زمان تاریخی را فسخ کند و در ابدیت خدایان و زمان آغازین قرار گیرد. علاوه بر این انسان دینی دغدغه معنابخشی زندگی را دارد. برای او تنها اعمال و کرداری واقعی اند که مقدس باشند. هر عملی باید تکراری از نمونه ازلی و مثالی اش باشد. انسان مدرن نیز کمابیش چنین دغدغه هایی در زندگی خود دارد. اگرچه او اکنون خود را زاده تاریخ می داند و عقیده ای به الگوهایی ماورالطبیعی برای زندگی خود ندارد، اما او نیز میراث دار گذشتگان خویش است و نمی تواند به کلی فارغ از اندیشه های دینی باشد. امر مقدس در دنیای امروز مستتر و پیچیده است. و می توان بسیاری از الگوهای دینی جوامع سنتی را در صور فرهنگی وهنری و حتی سیاسی و اجتماعی امروز باز شناخت.

شناخت انسان و توانایی های طبیعت او عاملی است که در چگونگی رابطه انسان با خدا و در سرتاسر زندگی دینی او امری مهم تلقی می شود.اندیشه مسیحی با این دیدگاه که انسان را موجودی شبیه به خداوند معرفی می کند،اصل وجود او را وابسته به خدا به تصویر می کشد.انسان با طبیعتی پاک و اراده و عقل سالم خلق شده است،اما این ویژگی ها بواسطه گناه ازلی تا اندازه ای دچار فساد و تباهی گردیده است . آگوستین نظرات پولس رسول در باب گناه ازلی و انتقال آن به فرزندان آدم را می پذیرد و بواسطه این اعتقاد توده انسان ها را گناه کار معرفی می کند.او گناه را ذاتی ماهیت بشر می داند و معتقد است این گناه نتایجی چون معیوب شدن طبیعت انسان،سستی اراده و تمایل آن به انجام امور شر،شهوت،جهل ومرگ را با خود به همراه دارد. آموزه هبوط بیانگر این نکته است که آفرینشی که اکنون وجود دارد، در مرحله‌ای پایین‌تر از آن است که خدا در نظر داشت. این نه یک جنبه انتخابی، بلکه جزئی جدایی‌ناپذیر در هستی انسان است. آگوستین اراده را از این جهت که هم مخلوق خداست و هم زندگی درستکارانه بر مبنای آن شکل می‌گیرد، خیر می‌شمارد اما معتقد است که اراده انسان در اثر گناه ازلی متمایل به شر گردیده است به نحوی که می‌داند عملی شر است اما مرتکب آن عمل می‌گردد. بنابراین به عقیده او انسان تمام شایستگی‌ها و اعمال نیک خود را از موهبت فیض دارداما فیض به همه انسان ها بخشیده نمی‌شود بلکه تنها به کسانی اعطا می‌شود که خدا آنان را انتخاب کرده است،از این رو تنها برگزیدگان نجات می یابند. پلاگیوس معتقد است انسان ذاتاً خوب و آزاد آفریده شده است و چنین نیست که طبیعتش را ضعفی اسرارآمیز مخدوش و ناتوان کرده باشد.او به هیچ وجه معتقد به عمومیت گناه ازلی و نتایج آن برای تمام انسان ها نیست بلکه تنها آدم را مرتکب گناه ازلی می داند وگناه کاری انسان را بواسطه تقلید از گناه ازلی مطرح می کند.از این دیدگاه طبیعت انسان و اراده و عقل او نیک باقی می ماند وانسان بااین ابزارها باید تلاش خود را در جهت کسب فیض الهی به کار گیرد. انسان مسئول نجات خویش است و مفهوم برگزیدگی به هیچ عنوان در اندیشه او قابل قبول نیست. انسان عمل آغازین را برای نجات خود بر عهده دارد. واژگان کلیدی:انسان،انسان شناسی، گناه ازلی، طبیعت انسان،اراده،فیض،نجات

حکمت در کنار مفاهیمی چون نبوت و کهانت مجموعه¬ای از میراث دینی و فرهنگی یهودیان به شمار می¬رود که در سیر تحولی خود مفاهیم گوناگونی را به خود گرفته است. در بین متون عهد عتیق، ادبیاتی با محوریت حکمت و اندیشه¬ی حکمتی و شبیه به ادبیات ملل خاور نزدیک باستان و در تعامل نزدیک با آنها به وجود آمد که به ادبیات حکمتی معروف گشت. جدا از حکمت در مفهوم رایج آن، وجهی دیگر از حکمت در عهد عتیق در سیمای بانوئی ظاهر می¬گردد؛ حکمت در امثال8 و بن¬سیرا 24 در هیئت یک بانو تشخص پیدا می-کند.حکمت تشخص¬یافته در عهد عتیق پدیده¬ای است که پیشینه¬ی آن الاهه¬ای مربوط به حافظه¬ی دوران چندگانه–پرستی بنی¬اسرائیل است. حکیمان بنی¬اسرائیل با توسل به اسطوره¬های الاهگان خاور نزدیک باستان به¬ویژه اسطوره¬های مصری مأت و ایزیس و نیز نمادهای کتاب مقدس، صفات و ویژگی¬هائی را بدان افزودند و پس از حادثه¬ی نابودی معبد و به وجود آمدن گسیختگی در هویت ملی خویش، آن را در پی اهداف و البته در چارچوب سنت یهودی به ¬کار گرفتند. در حالی که نویسندگان امثال با توسل به این پدیده توانستند شکست قوم و ویرانی معبد و سرزمین را توجیه کنند، نویسندگان بن سیرا، حکمت سلیمان و باروک برای تأکید بر حضور دائمی یهوه در میان قوم و یکپارچه ساختن دوباره¬ی قوم پس از نابودی معبد و مبارزه با گسترش هلنیزم به این پدیده متوسل شدند. کلید واژگان: حکمت، حکمت تشخص¬یافته، ادبیات حکمتی، اسطوره¬های مصری.

چکیده شیخ علاءالدوله سمنانی از عارفان قرون هفت و هشت است که در ردای پیشوایی عرفانی و رهبری دینی، به شایستگی ایفای نقش نموده و با آراء و اندیشه‌های عمیق خود در شکل‌دهی به پیکره عظیم عرفان اسلامی تأثیر گذار بوده است. پیروان سلسله کبرویه ذهبیه وی را از مشایخ بزرگ سلسله نسبت طریقتی خود می‌دانند. بررسی آراء و تعالیم عرفانی شیخ به این نتیجه ختم می‌گردد که تصوفی که وی ارئه می دهد تصوفی معتدل و بیشتر متمایل به اصحاب صحو می‌باشد که در عصر وی چندان رایج نبوده و با طرز آراء و تعالیم عرفای گذشته همچون قشیری و غزالی همگون‌تر می‌باشد تا با دیدگاه و آراء مشایخ روزگار خود. نکته شایان توجه‌ای که می‌توان پیرامون آراء شیخ به آن اشاره نمود این است که وی در تبیین و توصیف حالات، مقامات، مراتب و در کل بیان اندیشه‌های عرفانی با دقت و نکته سنجی تمام به تمام زوایا و ابعاد موضوع مورد بحث توجه داشته و در آموزه‌های وی، اتخاذ مواضع آسیب‌شناسانه و بیانات هشدار گونه نسبت به حالات، تفکرات و القائات شیطانی که در تمامی مراحل سلوک می‌تواند سالک را از مسیر باز دارد و او را به سیر معکوس هدایت نماید، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده‌است و از مشخصات بارز اندیشه‌های عرفانی او می‌باشد. در این نوشتار برآنیم تا با رویکردی توصیفی- تحلیلی، به موضوع اصلی پایان نامه که همانا معرفی و دسته‌بندی آراء و اندیشه‌های عرفانی شیخ علاءالدوله سمنانی و به دنبال آن ارائه تحلیل و تفسیری مناسب از آنها می‌باشد، بپردازیم. همچنین لازم به ذکر است که مباحث مطرح شده در فصل مربوط به آراء و اندیشه‌های عرفانی شیخ، مبتنی بر اقوال و بیانات شیخ در چندین اثر موجود و به جا مانده از وی می‌باشد که توسط نویسنده دسته‌بندی شده و در مواردی نیز مورد تحلیل واقع شده است.

رنج به‌عنوان ادراکی انفسی و برخاسته از شرایطی نامطلوب، در مکاتب دینی مباحثی همچون علت رنج، غایت رنج، و نجات را، به‌خصوص درمورد انسان، از آنِ خود کرده است. در رویکرد انسان‌گرایانه‌ی عرفانی‌ای همچون ذن علت رنج به امری روان‌شناسانه در انسان مربوط می‌گردد و آن عبارتست از آشفتگی‌های ناشی از ذهن تضادانگار. در رویکرد خداگرایانه و الهیاتی‌ای نیز چون ایرنائوس هرچند خاستگاه رنج در انسان و ناشی از گناه اوست، این مفهوم به حوزه‌ی دینداری و اخلاقی مربوط می‌گردد. ازآنجاکه ذن به فاعل متعال و غایتمندی همچون خدای ادیان ابراهیمی قائل نیست ازاین‌رو، در باب هدف و غایت رنجی که در هستی وجود دارد همچون سایر مقولات چیزی نمی‌گوید. اما خدایی که ایرنائوس معرفی می‌کند همان خدای عهد جدید است که سراسر غایتمند و خیرخواه است. او انسان را خود مختار آفریده تا میان شر و خیر اخلاقی برگزیند و مسیر کمال خود را آزادانه طی کند. غایت او از آفرینش انسان مختار این بوده تا او تجربه کند و در معرض خطا و آزمایش زندگی قرار گرفته، اطاعت و خیریت خدا را برگزیند و رستگار شود. ازاین‌رو، غایت رنج‌کشیدن انسان در هستی رسیدن او به کمال، یا به‌گفته‌ی ایرنائوس جاودانگی و حیات است. طریقتی که ذن برای نجات از رنج ارائه داده است در مکتب شمالی آن بر عمل و مراقبه تأکید دارد و در مکتب جنوبی بر بی‌عملی و طریقت آزادانه. اما راه ایرنائوس در به‌کمال‌رسیدن و نجات، همانا اطاعت از دستورات خداوند و پیروی از راه رسولان است. هرچند در طرح او از کمال و جاودانگی انسان چند عامل اساسی نقش دارد: از جمله صورت ناتمام انسان در آغاز آفرینش، اختیار انسان، عمل نجات‌بخشانه‌ی عیسی و حضور روح‌القدس در انسان. ازآنجاکه تاکنون اثری در باب رنج در این دو مکتب مکتوب نگشته است، رساله‌ی حاضر راهی است برای مقایسه و تطبیق دو دیدگاهی که یکی متعلق به سنتی خداباور و مدافعه‌ای است و دیگری متعلق به سنتی عرفانی و انسان‌محور. مسلما مقایسه‌ی این دو مکتب ابعاد و گستره‌ی رنج را در دیدگاه‌های متفاوت بهتر و دقیق‌تر بازگو می‌سازد.

این رساله به بررسی عشق الهی در اندیشه های عرفانی عین القضات همدانی و قدیسه ترزا آویلایی می پردازد. عین القضات همدانی، عارف شوریده و پاکباخته ایرانی است که آثار و اندیشه های او درباره شناخت عرفان مکتب خراسان و همچنین ولایت جبال از اهمیت والایی برخوردارند. عشق یکی از مهمترین ارکان اندیشه های عرفانی عین القضات است. طرز تفکر عین القضات درباره عشق همان آرا و عقاید عرفانی پیش از او به ویژه احمد غزالی را به یاد می آورد، با این تفاوت که سخن عین القضات از پختگی، انسجام و شور و حرارت بیشتری برخوردار است. او با فرض دانستن عشق در سیر و سلوک عارفانه بر برتری آن بر عقل و نیز بر لزوم عادت ستیزی و تحمل رنج و درد تأکید دارد. او گام نهادن در طریق عشق را بدون همراهی پیر و خالی کردن دل از همه محبوبان ممکن نمی داند. عین القضات عشق و عاشقی را راهی به سوی معشوق می داند که در نهایت به فنای عاشق در معشوق می انجامد. قدیسه ترزا آویلایی از عارفانی است که از سه چشم انداز مهم یعنی از منظر تاریخ ادبی، عرفان و نیز تحولات و اصلاحات کلیسا در اسپانیا شایسته توجه و بررسی است. او از بزرگان مکتب عشق بوده و از آموزه های او در خصوص عشق می توان به تأکید او بر دوری از دنیا، تهی شدن از منیت، اقتدا به مسیح و شباهت و همانندی با خدا از طریق خالی شدن از صفات انسانی و تخلق به صفات الهی اشاره نمود. ریاضات شدید، برتری عشق بر عقل، مرگ عرفانی و برتری درد و رنج بر لذت در راه عشق نیز از آموزه‏های اوست. این هر دو از بزرگان و شیفتگان مکتب عشق بوده و به همین سبب گاه هر دو به لحاظ موضوع، روش و هدف یکسان عمل می کنند. آنان با به کارگیری زبان عواطف انسانی در جستجوی اتحاد الهی و فنای در معشوق ازلی هستند.

چکیده توبه از آن جا که برای انسان گناهکار راه بازگشتی به سوی خدا فراهم می آورد و بدین ترتیب رابطه¬ی مخدوش شده میان انسان و خدا را ترمیم می نماید، و نیز به دنبال آن سعادت از دست رفته انسان را به او باز می گرداند، در قرآن کریم و عهد عتیق موضوعی مهم و کلیدی به شمار می آید. در هر دو کتاب مقدس توجه ویژه ای به توبه هم به لحاظ کمیت و تکثر و هم به لحاظ کیفیت و بیان محتوای آیات مرتبط صورت پذیرفته است. بررسی مقایسه ای مفهوم توبه در دو کتاب نامبرده موضوع اصلی و محوری این پایان نامه می باشد. این که توبه به چه مفهومی در این دو متن به کار رفته و چه آثاری بر آن مترتب است و نیز ساختار و کارکرد توبه در این دو متن نسبت به هم چه وضعیتی دارد، از پرسش های اصلی پژوهش حاضر می باشد؛ و برای پاسخگویی به آن مطالعه¬ی تطبیقی ای مناسب دیده شد که با رویکرد توصیفی-تحلیلی همراه باشد. توبه در قرآن و عهد عتیق به مفهوم ترک گناه و بازگشت به سوی خداوند به کار رفته است. گرچه در قرآن دعوت جمعی به توبه نیز صورت می گیرد، اغلب توبه با کارکرد فردیِ آن مطرح می گردد، در حالی که در عهد عتیق هم دعوت به توبه و هم بیان مفهوم توبه بیشتر با کارکرد قومیِ آن مطرح شده و به مرور تأکید بیشتری بر اهمیت توبه¬ی فردی صورت می گیرد. در قرآن چنین تحول مفهومی دیده نمی شود و افزون بر این، اغلب مفهوم باطنیِ توبه مد نظر است و کارکرد توبه بیشتر بر بعد اعتقادی و اخروی حیات فرد اثرگذار است، در حالی که در عهد عتیق توبه بیشتر وسیله ای برای ترمیم عهد نقض شده قوم با یهوه به حساب آمده و آثار توبه بیشتر بر جنبه های مادی و دنیوی حیات قوم اسرائیل مشهود است.

چکیده سعدالدّین محمّد بن مؤیّد حمّویه جوینی بحرآبادی از عارفانِ بنام امّا کمتر شناخته شده¬ی سده¬ی هفتم است. اغلب آثارِ او مشحون از رموز پیچیده و مغلق در باب تأویلِ حروف و اعداد و اشکال است به همین دلیل در طولِ تاریخ کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بعضی، آراء حمّویه را در این زمینه منشأ افکارِ حروفیان می‌دانند. از سوی دیگر توجه خاصِ سعدالدّین حمّویه به نقشِ ولیّ و خاتم اولیّاء و تعیین مصداقی برای آن سبب شده است که در سالهای پس از خود بیشتر به عنوان یکی از پیروان عقاید ابن عربی و گاهی همچون یک صوفیِ شیعی شناخته شود. از میانِ آثارِ منتشر شده و قابل فهم¬ترِ حمّویه می-توان رساله¬ی المصباح فی التصوف و قلب المنقلب را نام برد. رساله¬ی دیگرِ او سکینه الصالحین است که در اینجا به تصحیح آن پرداخته¬ایم. سکینه الصالحین کتابی است در عرفانِ عملی و در واقع چکیده¬ایست از اهمّ مطالب إحیاء علوم الدین ِ ابوحامد غزالی بعلاوه¬ی افکارِ خاصِ حمّویه در تأویلِ حروف. دو نسخه از این رساله تا کنون به ثبت رسیده و در دسترس بوده است. یکی نسخه¬ی کتابخانه¬ی مجلس به شماره 10696، تاریخِ کتابت 760 ه. دیگر نسخه¬ی کتابخانه بورسا در ترکیه که فیلمِ آن به شماره 1184، در کتابخانه ِی مرکزی موجود است.

گرجستان یکی از کشورهای اروپای شرقی است و در منطقه «اوراسیـا» واقع شده است، به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی، این کشور همواره شاهد تلاقی قدرت¬های بزرگ منطقه مانند ایران و روم ، فرهنگ مزدیسنی و هلنیستی ، شاهان صفوی و عثمانی و همچنین پادشاهی ایران و روس بوده است. کشور گرجستان، که در منطقه قفقاز جنوبی قرار دارد، در برگیرنده مجموعه چشمگیری از اقوام و ادیان گوناگون است. یهودیت بیش از 2500 سال در این کشور سابقه دارد. گرجستان، بعد از ارمنستان، دومین کشوری است که دین مسیحیت را به عنوان دین رسمی و پادشاهی برگزید. همچنین اسلام در زمان خلفای راشیدین و کمی بعد از وفات پیامبر (ص) در گرجستان عرضه شد. در جامعه گرجستان ادیان به دو گروه «سنتی» و «غیر سنتی» تقسیم می شوند. ادیان سنتی آن گروهی هستند که از سابقه حضور تاریخی در گرجستان برخوردارند و پیوند¬های فرهنگی و تاریخی با این کشور دارند. این گروه علاوه بر مسیحیت شامل آئین یهود و اسلام و یزیدی نیز می¬شود. اما گروه دوم یا «ادیان غیر سنتی» یا « فرقه¬ها»، نه تنها پیوند تاریخی با گرجستان ندارند بلکه به عنوان خطر برای امنیت ملی این کشور تلقی می-شوند. شاهدان یهوه و پروتستان¬ها از این گروه هستند. در این تحقیق علاوه بر ارائه مباحث تاریخی و جغرافیایی درباره¬ی گرجستان (که دانستن آنها برای فهم تحولات ادیان اجتناب ناپذیر است)، پراکندگی جغرافیایی ادیان و تنوع دینی قومیت¬ها مورد بحث قرار گرفته است. همچنین وضعیت قانونی مسیحیت و اسلام و رابطه دین و دولت، در گرجستان بررسی شده است. سپس رابطه مسیحیان و مسلمانان از منظر قانونی (نظری) و از منظر عرف اجتماعی (عملی) مورد بررسی قرار گرفته است.