جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سنت­های الهی، قوانینی است که به وسیله آنها جهان اداره می­شود. بخشی از این سنت­ها، سنت­های الهی دنیوی ناظر به سرانجام انحرافات اخلاقی است که در ارتباط با کجروی­های اخلاقی انسان بوده، در مورد آنها جاری می­شوند. قرآن کریم به این سنت­های الهی، اشاره کرده است و در مورد سرانجام انحرافات اخلاقی، تعبیر به عاقبت سوء دارد. با رجوع به آیات قرآن و تفسیر آنها، جریان این سنت­ها در زندگی انسان، به دو بخش فردی و اجتماعی تقسیم می­شود که در بخش فردی، مهمترین سنت جاری الهی، سنت مؤاخذه الهی است. این سنت، دارای مصادیق فراوانی است که برخی از آنها مقارن با هلاکت و برخی دیگر ملازم با هلاکت هستند. سنت بی­اثر شدن اعمال، سنت دیگری است که در مورد افراد جاری است. در مورد اجتماع نیز سنت‌های مختلفی مانند مؤاخذه اجتماعی و جایگزینی جاری می­شود.

سنتگرایی، یک جریان روشنفکری دینی است که در اوایل قرن بیستم در عرصه فکری و اجتماعی غرب ظهور کرد. سنتگرایان نیز، گروهی هستند که در جریان ظهور و بروز مدرنیته، به تقابل با آن برخاستند و ساحت دنیای غرب را که در حال تیشه زدن بر پیکر انسان آسمانی و خراب نمودن عوالم فراتر از عالم مادی بود، با تندترین نقادیها به پای میز محاکمه بردند و از انسانی که جویای اصل خویش بود، دادخواهی نمودند. این مقاله، حکایت جریانی است که هم درصدد تشریح نوعی دینشناسی است و هم دغدغه اوجگیری شیوع آثار و عواقب مدرنیته در سراسر جهان را دارد. طرفداران این مکتب فکری معتقدند که مدرنیته، برخلاف اعتقادش، آدمی را گرفتار توهم و سرابی نموده و باعث پیشرفت افقی انسان در جهان مادی شده است و این امر، به خاطر ماهیت مدرنیته است. این مقاله پس از مقدمههایی دربارۀ سنتگرایان، به منظور شفاف کردن این سؤال که «چرا سنتگرایان، غرب را به نقادی کشانیدهاند؟» میخواهد به مبانی نظری این مکتب فکری، به صورت موشکافانه بپردازد، همچنین، به علم و عقل از دیدگاه آنان نیز اشارهای خواهد نمود.

انبیاء همچنان پس از هزاران سال برای انسانها مهم هستند و فهم جزئیات زندگی پیامبران برایشان آموزنده و جذاب است. همین امر سبب شده است که داستان این پیامبران دست مایه‌ی صنعت سینما قرار گیرد؛ که آخرین نمونه آن سینمایی آمریکایی نوح است. این پژوهش در راستای پاسخگویی به این پرسش است که قرآن داستان حضرت نوح(ع) را چگونه روایت می‌کند که به ایمان انسان منجر می‌شود در حالی که روایت هالیوودی داستان حضرت نوح، ایمان را می‌زداید؟ برای پاسخ به این سوال با روش تطبیقی، روایت قرآنی حضرت نوح(ع) با روایت هالیوودی آن مقایسه شد. نتیجه آنکه روایت هالیوودی نوح را به خصوص در اوج داستان می­توان بر اساس دوگانه­ی «حقارت مردان مومن» در برابر «رسالت زنان مدرن» توضیح داد. نوح نماد مرد مومن است و نوه ­های دختری­اش نماد زنان مدرن­اند. در این فیلم، نوح به سبب ناتوانی و ضعفش به این نتیجه رسیده که برای تداوم حیات مادی، باید رسالت خود را به زنان مدرن واگذار کند. آیات پایانی سوره نوح(ع) در مقابل نگاه فوق بر مفهوم «بَیت» به معنای گسترده، به جای تقابل زن و مرد استفاده کرده است که با توجه به آن می­توان دوگانه «خانه مومن» در مقابل «بی­خانمان مدرن» را مطرح کرد که خانه بیانگر امنیت و آرامش است و بی­خانمان بر تنهایی انسان، ضلالت و آوارگی دلالت دارد. خانه مومن بر غفران و لباس بودگی (بخشش و پوشش) بنا شده است و بی­ خانمانی محصول کفران و عریان بودگی (ناسپاسی و نامستوری) است.

نوشتار حاضر از دیدگاه امیرالمؤمنین علی(ع) به ابعاد مختلف شخصیتی پیامبر اکرم (ص) می‌پردازد. در این نوشتار با روش توصیفی شخصیت پیامبر اکرم(ص) از دیدگاه امیرالمؤمنین علی(ع)- کسی که نزدیک‌ترین فرد به رسول اسلام(ص) و برجسته‌ترین شاگرد مکتب او است - موردبررسی قرارگرفته است و نتیجه به‌دست‌آمده این است که امیرالمؤمنین علی(ع)پیامبر اسلام(ص) را فردی معرفی می‌کند که دارای یک شخصیت فوق‌العاده فردی و اجتماعی است که بهترین الگو است؛ و باید این‌طور باشد زیرا از دیدگاه امیرالمؤمنین علی(ع)، پیامبر(ص) برای اینکه بتواند به‌خوبی وظیفه هدایت امت را به انجام برساند باید از خصوصیات و شخصیت ویژه‌ای بهره ببرد.

در قالب پی دی اف

بررسی سیره امام علی(ع) به‌عنوان جانشین و خلیفه معصوم پیامبر اکرم(ص)و امام اول شیعیان در موضوعات مختلف، ضروری، مهم و مفید است. یکی از موضوعات مهم اجتماعی و حتی سیاسی، شیوه برخورد آن حضرت با اقلیت‌های دینی و غیرمسلمانانی است که در سایه حکومت اسلامی زندگی می‌کردند. این بررسی ازآن‌جهت حائز اهمیت است که امروزه با توجه به وجود غیرمسلمانان در جوامع اسلامی و کم‌رنگ شدن مرزهای جغرافیایی و همزیستی پیروان ادیان با یکدیگر، می‌تواند الگوساز و درس آفرین باشد. حضرت علی(ع) بر پایه مبانی حیات‌بخش قرآنی و تأسی به سیره پیامبر اکرم(ص)، شیوه‌ای سراسر احترام‌آمیز، منصفانه، انسانی و متکی به عدالت اجتماعی در برخورد با پیروان ادیان دیگر در پیش گرفت. هدف این تحقیق با مراجعه به منابع تاریخی و روایی، استخراج اصول حاکم بر نحوه تعامل علی(ع) با اقلیت‌های دینی جامعه اسلامی صدر اسلام و بیان نمونه‌های تاریخی و دسته‌بندی آن‌ها، جهت بهره‌گیری و الگو ساختن آن‌ها است.

هربرت مارکوزه از چهره‎های اصلی مکتب فرانکفورت است که در شورش‎های سیاسی دهه 1960 میلادی به عنوان پیشوای سیاسی چپ نو شناخته شد. او از جمله نومارکسیستهایی است که بر ازبین رفتن تفکر رادیکال و استقلال رأی تاکید داشت. نظریه جامعه‎شناختی وی به این موضوع می‎پردازد که چرا و چگونه ایدئولوژی‎های محافظه‎کار در جوامع پیشرفته غلبه پیدا کرده و زوال کنش انقلابی و اندیشه انتقادی، به سلطه جامعه بر فرد منجر شده است؟ مارکوزه که در برگزیدن منظر انتقادی در مسیر اندیشه مارکس قدم برمی‎دارد سعی می‎کند آن محتواهایی را از اندیشه مارکس خارج کند که به فردیت و خودآگاهی پرداخته است. او در بازخوانی فلسفه هگل نیز به دنبال آشکار ساختن جوهر تفکر هگلی است تا نشان دهد که دستگاه فکری وی از گرایشات محافظه‎کارانه مبراست. مارکوزه زوال تفکر رادیکال و گرایش به محافظه‎کاری را در عصر حاضر به یک امر انسان‎شناختی و فلسفی راجع می‎داند. پرسش او این است که چه عواملی باعث شده فرد از استقلال‎رأی و خودآگاهی و نقد عقلی ناتوان گردد؟ نظریه مارکوزه متضمن حکمی درمورد انسان معاصر است مبنی بر اینکه انسان ظرفیتهای حقیقی وجود خود را از دست داده و تبدیل به انسانی ازخودبیگانه و تک‎ساحتی شده است. مارکوزه با این حکم نظریه جامعه‎شناختی خود را به نظریه‎ای فلسفی پیوند می‎زند. از دید وی تک‎ساحتی‎شدن فرد و جامعه در عصر حاضر به موجب پدیده‎ای عمیقتر و زیرین به وجود آمده است؛ ساختار جامعه که در دیالکتیک با ساختار ذهن قرار دارد طی فرایندی تاریخی از یک انحراف در مسیر اندیشه و عقل پدید آمده است. به عبارتی ازخودبیگانگی در یک امر تاریخی و معرفت شناختی ریشه دارد و آن نظرگاه سنتی فلسفه و دانش غربی است. او با کاوش در ظرفیتهای بیولوژیکی آدمی به دنبال کشف مبنایی برای تجدید ساختار ذهن و تغییر ساختار جامعه می‎گردد. در این راستا مارکوزه گفتگویی انتقادی با فروید برقرار می‎کند تا از امکانات تئوری تمدن وی بهره لازم را برای بازسازی نظریه خود برگیرد. او دلایلی را در نظریه فروید شناسایی می‎کند که برخلاف نظر فروید آشکار می‎کند پیشرفت در تمدن مستلزم سرکوب و کار اجباری نیست. مارکوزه استدلال می‎کند که با یک خوانش جدید از تئوری فروید و با توجه به پتانسیل تکنیکی اقتصادی موجود در جوامع صنعتی می‎توان به تمدنی ناسرکوبگر دست پیدا کرد.

بنا به نظر برخی اندیشمندان علوم اجتماعی،‎ روش‎شناسی علوم اجتماعی وبر در مباحث کنونی فلسفه و روش‎شناسی علوم اجتماعی جایگاه خاصی یافته است. فی المثل، کیت و اوری می‎گویند که «درک دیدگاه‎های پیچیده‎ی وبر نقطه‎ی آغازین مهمی برای بیشتر مباحث آتی است». اما از آنجایی که انظار وبر با دو مشکل اختصار و ابهام مواجهند، از سوی اشخاص مختلف مورد بازخوانی‎هایی متهافت واقع شده‎اند. یکی از راه‎های گره گشایی از این اجمال و ابهام، بررسی «جریان شناسانه» زمینه معرفتی‎ وبر است. گرچه در آثار نگارندگان کتب نظریات جامعه شناسی از این زمینه معرفتی بحث شده اما با دو مشکل عدم جامعیت و بررسی‎های فرد محورانه، و نه جریان‎شناسانه مواجه بوده است .با نگاه جریانی به زمینه معرفتی وبر آشکار می‎شود که شخصیت فکری او، مرکب از چند نحله فلسفی است. مهمترین بستر معرفتی که وبر در آن بالیده و بدان منتسب می‎باشد، سنت فکری ایده‎آلیسم آلمانی است. او با بزرگان نوکانتی در ارتباط نزدیک بوده و در اندیشه‎های هستی شناسانه و معرفت شناسانه خویش از آنها ملهم است؛ همچنین وبر در انسان شناسی‎اش شدیدا متاثر از رمانتیسم و فلاسفه اگزیستانس است. او در روش شناسی نیز بیشتر تحت تاثیر مکتب هرمنوتیک و تاریخ گرایی است. تاثیرات مارکسیسم بر وبر بیشتر در حوزه مسایلی است که توسط مارکس طرح شده است.

ماهواره به عنوان یکی از رسانه‌های جدید با سطح وسیع‌تری از اطلاع‌رسانی و ارضاء نیازهای متنوع از مخاطبین به عنوان یکی از رسانه‌های پرطرفدار مطرح است. که امروزه با توجه به تأثیر چشم‎گیر برنامه‎های ماهواره‎ای بر تغییر فرهنگ و منش اخلاقی کشورهای مذهبی،به عنوان یکی از حربه‎های دشمن برای مبارزه با عقاید کشورهای مسلمان درآمده است. از آن جا که چندین شبکه‌ی فارسی زبان ماهواره بر خلاف موازین و قوانین ایران مشغول به فعالیت هستند و از این میان شبکه‌هایی با مد نظر گرفتن اهداف سازمان‌دهی شده، سعی در تهدید و تخریب عقاید تشیع دارند. لذا توجه و تمرکز بر ایجاد و روند تکاملی این شبکه‌ها نیازمند تحقیقات گسترده است و تنها در همین صورت است که می‎توان بسیاری از جریانات به وجود آمده از دل این شبکه‎ها و برنامه‎های آنها را مشخص و جریان شناسی کرد. هدف محقق از این جستار، جریان شناسی انتقادی شبهات مطرح علیه شیعه در سه شبکه ماهواره‎ای فارسی زبان«نور،کلمه، رساله حق» می‎باشد. از آن‎جایی که بحث جریان‌شناسی شبکه‎های ماهواره‎ای با یک سری اطلاعات طرح شده در دست شبهات مواجه هست. لذا روش تحلیل محتوای کیفی جهت دار برای تجزیه و تحلیل اطلاعات مناسب به نظر رسید. تحقیق حاضر با نگاهی دقیق و عمیق از بررسی شبهات به این نتیجه رسیدکه «شیعه هراسی»، «ایران هراسی» و نشان دادن چهره‎ای منفور و خشونت از ایران در بین کشورهای منطقه مورد هدف شوم انگلیس و وهابیت می‎باشد.

مسئله بومی‍شدن علم، چندی است که مورد توجه محافل علمی واقع شده و برخی از اندیشمندان بر آن تاکید دارند و برخی دیگر ایجاد علمی بومی را ممتنع می‍دانند و ماهیت علم را جهانی قلمداد می‍کنند. در این مقاله، فارغ از قضاوت امکان یا امتناع علم بومی، نظر دکتر سید حسیننصر را در این مقوله مورد بررسی قرار می‍دهیم و نکته جالب توجه اینجاست که امروز تحت عنوان شعار «بیداری ممالک شرق» و نیز ظهور انقلاب اسلامی ایران، توجه به علم بومی مطرح شده است. حال آنکه پیش از طرح فوق و نیز پیش از ظهور انقلاب اسلامی، سید حسین نصر، شخصیتی فرهنگی و اجرایی در دربار، با عنوان رئیس دفتر فرح، دغدغه علم بومی و سیادت قوم پارس را در سر داشت. دکتر نصر، علاوه بر داشتن عرق ملی، به مدد نیاکان فاضل و دانشمند که از طبقه روحانیون بودند، مشتاق احیای تفکر ایرانی – اسلامی است. او در زمانی که همگان شیفته غرب بودند، دم از علوم اسلامی زد و این علوم را زیربنای تمدن جدیدی دانست که امید دارد، دوباره با توجه به مقتضیات روز احیا شود. اکنون بعد از گذشت چهار دهه از این نظریه، شاهد گسترش این ادعا در سطح تمام کشورهای شرقی هستیم. همچنین در این مقاله، از موضع چگونگی رسیدن به شناخت، به این مبحث نگاه می‌کنیم و البته دریچه دید خود را افکار دکتر سید حسین نصر قرار می‌دهیم که مقامی علمی است و در تاریخ علوم و فلسفه تتبع کرده و صاحب نظر است. بازگشت به علم سنتی، از نظر بنیان‌های فکری و روش‌های آن، نشان‌دادن چگونگی نیل به آن و تطبیق آن با علم دوران تجدد، به منظور تأیید و تقویت بیشتر این رویکرد از علم، بخش پایانی این مقاله است.