مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده ندارد.

سلسلة الغدير الموضوعية؛ بحث مستل من موسوعة الغدير للعلامة الأميني رحمة‌الله‌عليه تحقيق، تلخيص و طبقه‌بندى موضوعى مجموعه يازده جلدى كتاب «الغدير» علامه عبدالحسين امينى مى‌باشد كه توسط محمدحسن شفيعى شاهرودى، تأليف و گردآورى شده است. كتاب به زبان عربى و مقدمه آن، در سال 1385ش، نوشته شده است. كتاب به انگيزه معرفى «الغدير» بين مردم و به‌ويژه جوانان نوشته شده است. آنچه باعث اهميت اين كتاب مى‌شود، آن است كه تا پيش از اين، محققان و پژوهشگران براى تحقيق در يك موضوع، بايد يازده جلد كتاب «الغدير» را ورق مى‌زدند، اما اثر حاضر، فرصت مطالعه سريع و دريافت مطالب در يك موضوع را براى مخاطبانش فراهم كرده است. مطالب این جلد از کتاب: سرقت‌هاى حديثى: موضوع آخرين جلد اين مجموعه، بررسى و تشخيص احاديث اصيل و صحيح و كشف و شناخت دخل، تصرف و تحريف در آن‌ها مى‌باشد. نگارنده در اين باره حديث «توسل حضرت آدم به اشباح خمسه(ع)»، «صديق اين امت حضرت زهراست»، «على(ع) از من است و من از على(ع)» و «على(ع) با حق و حق با على(ع) است» را يك‌به‌يك بررسى كرده است. اين روايت‌ها با تغيير و تصرف در مضمون و عبارات، به‌گونه ديگرى نقل شده كه نويسنده به چگونگى اين تحريفات و ورود آن به منابع روايى و حديثى سخن گفته است. وى در پايان مطالب خود باز هم دسته ديگرى از روايات صحيح و حقيقى را كه به شكل ساختگى و جعلى در منابع روايى نقل شده، مورد نقد و بررسى قرار داده و آن‌ها را از يكديگر بازشناسى كرده است.

شیخ صدوق بر پایه‌ی نصوص دینی، الهیّاتی سلبی را مبتنی بر خروج از حدین طرح ریزی نمود. وی با ارائه‌ی ملاکی در جهت کسب معرفت صحیح از سقیم در شناخت خداوند، بر نفی تعطیل و تشبیه اصرار ورزید و نقش حجج الهی را در برون‌رفت از دو حد یاد شده مورد کاوش قرار داد. او در نظام توحیدی خود از معرفتِ بی‌واسطه‌ (معرفه الله بالله) و معرفتِ بالأیه سخن به میان آورد و بحثِ مبسوطی را در باب معرفتِ وهبیِ پیشین ارائه نمود. هموپس از بیان استدلالات عقلی بر نفی تشبیه میان خالق و مخلوق و بیان تفاوت‌های دیدگاه کلامیِ خود با الهیّات تنزیهیِ مبتنی بر سنخیت حکمای اسلامی، به تنزیه حق از احاطه عقول و اوهام، تنزیه از وصف پذیری، و تنزیه از صفات امکانی پرداخت و با ذکر دلایل عقلیِ مأثور و ارائه شواهد متعدد روایی، به تنزیه حق از کیفیت، ترکیب، زیادت و نقصان، حد و تناهی، صیرورت، اینیت و مکان، قرب و بعد، زمان و حرکت و سکون و انتقال، رویت، جسمانیت و اعضا و جوارح و ادوات همت گماشت. شیخ صدوق هم‌چنین در مبحثِ توحید با نفی توحیدِ عددی و توحیدِ نوعی و انکارِ توحیدِ صفاتیِ مصطلح در نزد متکلمانِ مکتب اعتزال، و تأکید بر غیریت صفت و موصوف و خلقت اسماء و صفات تفاوت-های عمیق الهیّات نص‌گرایانه خود را با سایر نظام‌های توحیدی آن دوران به خوبی آشکار ساخت.ابن تیمیه حرانی نیز به عنوان یک متکلمِ نقل‌گرایِ عامه، به احیای تفکر اسلافِ اهل حدیث موفق شد و مبتنی بر نصوص رواییِ عامه، الهیّاتی را مبتنی بر نفی تعطیل و تشبیه تدوین نمود. وی با جریان تعطیل‌گرایانه جهمیه و اعتزالیه به شدت به مخالفت برخاست و با طرحِ معنای خاصی از نفی تشبیه، خود را از هواخواهان تنزیه حق قلمداد نمود. ابن تیمیه با نفیِ توقیفی بودن اسماء و صفات، راه را جهتِ نفوذ مباحثِ غیر مأثور به حوزه‌ی خداشناسی مفتوح نگاه داشت. پژوهش حاضر پس از بیان دیدگاه‌های کلامی ابن تیمیه در باب معرفت حق و نفی تعطیل و تشبیه، بهچهار مسئله‌ی حد و تناهی، جسمانیت، رویت خداوند و ترکیب از نگاه او پرداخته است. تطبیقِ آرای کلامی این دو متکلمِ نص‌گرا، می‌تواند تفاوت‌های شگرفِ دو نظامِ الهیّاتیِ مأثورِ امامیه و وهابیه را به خوبی به نمایش بگذارد.

واژه‌ی حکمت به لحاظ صرفی مصدر نوعی است که از مادّه‌ی حکم اشتقاق یافته، و حکم را لغویان به معنای منع، علم، فقه، عدل، دانسته‌اند. لذا با توجّه به ریشه‌ی حکمت، اصحاب لغت حکمت را نوع خاصی از حُکم می‌دانند که مانع از اخلاق ناپسند، جهل و فساد می‌شود.لفظ حکمت 20 بار و واژه‌ی حکیم هم 97 بار در آیات قرآن تکرار شده است.حکمت الهی در قرآن با توجّه به ریشه‌ی لغوی آن، تفسیر آیات به آیات، اقوال مفسّران برجسته شیعه و اهل سنّت، روایات تفسیری، به معنای گوهر دانش و معرفت متقنی است که خداوند در درجه‌ی اوّل آن را همراه با کتاب، نبوّت به پیامبران خود عطا فرموده تا جان‌های تشنه‌ی مردم را با زلال حکمت سیراب نمایند، و نیز خداوند به غیر انبیاء به هر کس که بخواهد بر اساس لیاقت وجودی، این خیر کثیر را نیز عطاء می‌کند، که سمت و سوی اکثر روایات غیر تفسیری ناظر به همین حکمت انسانی همانند لقمان حکیم می‌باشد.صاحب چنین معرفت و علم متقنی از منظر آیات و روایات فاعل حکیمی است که فعلش و گفتارش بهترین و متقن‌ترین فعل‌هاست و از هر گونه نقص ، سفاهت، قباحت، فساد، خطا و لغزشی به دور است. در اندیشه‌ی متکلمان امامیه (تا پایان قرن 8) حکمت الهی به عنوان صفتی از اوصاف افعال الهی قلمداد شده، در حالی که در متون دینی حکمت الهی و حکیم بودن به صفت علم و اوصاف ذاتی حق تعالی برمی‌گشت. مفهوم غالبی که متکلمان امامیه مذکور از حکمت الهی و حکیم بودن خداوند ارائه داده‌اند؛ همانا «اجتناب فاعل حکیم از هر گونه فعل قبیح» است که این معنا یکی از مهم‌ترین لایه‌های معنایی حکمت الهی است، چنین رهیافت معرفتی در اکثر استدلالاتمتکلمان مدّ نظر در مباحث گوناگون کلامی مشاهده می‌شود. این بن مایه‌ی معرفتی، مبنای نظری جاری دانستن مفاد قاعده‌ی حسن و قبح عقلی در باب افعال الهی است. همانگونه که پشتوانه‌ی نظری قاعده‌ی لطف نیز می‌باشد و در بحث آلام و شرور و نیز حکمت الهی با عنوان شاه کلید حلّ شبهات مطرح می‌باشد.این مفهوم از حکمت الهی «اجتناب از هر نوع فعل قبیح» بر واجب الوجود بودن حق تعالی ، کمال ذاتی وتنزیه خداوند از هر نوع نقص و پلیدی، استوار است که این مطلب هم با براهین پیشینی اثبات شده است.در نگاه متکلمان امامیه این دوره با عنایت به این لایه‌ی معنایی حکمت الهی، عبث بودن فعل، ظالم بودن، و نقض غرض از سوی خدای حکیم نفی شده است. ردّ پای این مفهوم از حکمت الهی تنها به علم کلام بسنده نمی‌شود بلکه حوزه‌های دیگر علوم اسلامی را همچون فلسفه، اصول فقه و حقوقرا در نور دیده است.جان کلام این که متکلمان امامیه این دوره با الهام از آیات و روایات و با امعان نظر به ریشه‌ی لغوی واژه حکمت، حکمت الهی را به معنای اتقان در نظام تکوین و تشریع می‌دانند. مسلماً امری و فعلی متقن است که از مولفه‌ی زیر برخوردار باشد.الف: آگاهانه و با علم تدبّر کامل انجام پذیرد.ب: به دور از هر گونه نقص، زشتی و سفاهت باشد.

مفهوم ایمان در فرهنگ اسلام، مفهومی اساسی و با اهمیت است. هم در قرآن کریم و هم در متون حدیثی، بحث از ماهیت ایمان، متعلقات و آثار آن به چشم می خورد. در حوزه جبر و اختیار و همچنین فضل و فیض الهی نیز، آیات و روایات قابل توجهی را می توان بیان داشت، اما در خصوص نقش هریک از اختیار و فیض در ایمان، به ظاهر با آیات و روایات کمتری مواجه هستیم، به گونه ای که تعداد روایاتِ این حوزه از تعداد انگشتان دست هم تجاوز نمی کند. لذا این نوشتار برآن شد تا تمرکز بیشتری بر مولفه هایی که قرآن و کلام اهل بیت علیهم السلام از آنان برای تبیین ماهیت ایمان و دیگر متعلقات آن استفاده نموده اند، داشته باشد.رسال? حاضر بعد از بررسی هریک از مفاهیم ایمان، اختیار و فیض، به نظریاتِ مطرح در باب نقش اختیار و فیض در ایمان که متکلمین اسلامی بدان اشاره نموده اند، پرداخته است. ارائه تصویری قرآنی از ایمان اختیاری و متعلقات آن ، و همچنین نگاه احادیث به عنصر اختیار در این موضوع، فصل مستقلی از رساله را به خود اختصاص داده است. در ادامه نیز، آیات و روایاتی را که می توان از آن در اثبات این مدعا که ایمان، فیض و عنایت الهی است، بهره برد، ذکر می شود. و در پایان، جمع بندی مباحث مطرح شده و تبیین نظریه قرآنی ـ روایی ِموضوع رساله را تحت عنوان خاتمه بیان داشته ایم.کلید واژه‌ها: ایمان، اختیار، فیض، فرق اسلامی.

مصابيح الأنوار في حل مشكلات الأخبار، اثر سید عبدالله شبر، با تحقیق سید علی، از نوادگان مؤلف، کتابی است که در آن، «با استفاده از راه‌کارهای گوناگون، به شرح روایات مشکل و حل وجوه غامض آن‎ها پرداخته شده است که از آن جمله، می‎توان از بهره‎گیری از لغت، صرف و نحو، تاریخ، علوم طبیعی، توجه به فنون و آرایه‎های ادبی، مراجعه به قرآن و حدیث، کوشش در حل تعارض اخبار و نقد محققانه و عالمانه شروح گذشتگان نام برد. فهم احادیث مشکل، یکی از شاخه‎های فقه الحدیث است که ثمره همه علوم حدیث، بشمار می‎رود. تنها اثر نشریافته شیعی که به‎طور خاص به مشکل الحدیث پرداخته و از این رهگذر، فهم بسیاری از روایات مشکل را آسان ساخته، اثر حاضر می‎باشد. نویسنده در بیان انگیزه خود از تألیف این اثر، با اشاره به بحث و فصح خود در فهم روایات دیریاب، از فراهم آوردن کتابی جداگانه در دستیابی به معانی احادیث دشوار سخن گفته است تا مرجع پویندگان راست‎گفتار و درست‎کردار علوم اهل‎بیت (علیهم السلام) قرار گیرد. شبر در مقدمه کتاب، دریای علوم اهل‎بیت (علیهم السلام) را منبع سرشار پاسخگویی به همه مشکلات و دشواری‎ها دانسته و به بیان انگیزه خود از تألیف کتاب اشاره کرده است. شبر در این اثر، به بیان مضمون 263 حدیث - ‎که در فهم آن‎ها به‎نوعی، ابهام و پیچیدگی وجود دارد - ‎پرداخته است. او در "جلد دوم" به روایات اعتقادی، فقهی و اخلاقی پرداخته است

مصابيح الأنوار في حل مشكلات الأخبار، اثر سید عبدالله شبر، با تحقیق سید علی، از نوادگان مؤلف، کتابی است که در آن، «با استفاده از راه‌کارهای گوناگون، به شرح روایات مشکل و حل وجوه غامض آن‎ها پرداخته شده است که از آن جمله، می‎توان از بهره‎گیری از لغت، صرف و نحو، تاریخ، علوم طبیعی، توجه به فنون و آرایه‎های ادبی، مراجعه به قرآن و حدیث، کوشش در حل تعارض اخبار و نقد محققانه و عالمانه شروح گذشتگان نام برد. فهم احادیث مشکل، یکی از شاخه‎های فقه الحدیث است که ثمره همه علوم حدیث، بشمار می‎رود. تنها اثر نشریافته شیعی که به‎طور خاص به مشکل الحدیث پرداخته و از این رهگذر، فهم بسیاری از روایات مشکل را آسان ساخته، اثر حاضر می‎باشد. نویسنده در بیان انگیزه خود از تألیف این اثر، با اشاره به بحث و فصح خود در فهم روایات دیریاب، از فراهم آوردن کتابی جداگانه در دستیابی به معانی احادیث دشوار سخن گفته است تا مرجع پویندگان راست‎گفتار و درست‎کردار علوم اهل‎بیت (علیهم السلام) قرار گیرد. شبر در مقدمه کتاب، دریای علوم اهل‎بیت (علیهم السلام) را منبع سرشار پاسخگویی به همه مشکلات و دشواری‎ها دانسته و به بیان انگیزه خود از تألیف کتاب اشاره کرده است. شبر در این اثر، به بیان مضمون 263 حدیث - ‎که در فهم آن‎ها به‎نوعی، ابهام و پیچیدگی وجود دارد - ‎پرداخته است. او در "نخستین جلد اثر" خود، فقط درباره روایات اعتقادی سخن گفته است؛

كتاب حاضر رساله اى كوتاه از شمس الدين ذهبى عالم سنى قرن هشتم هجرى است كه در آن 125 طريق و سلسله سند درباره حديث غدير و بخش اصلى آن جمله «من كنت مولاه فعلى مولاه» گزارش كرده است. اين رساله را مرحوم سيد عبدالعزيز طباطبايى، نسخه شناس و محقق معاصر احياء و تصحيح كرده است. ذهبى در مقدمه چند سطرى اين رساله مى گويد حديث من كنت مولاه متواتر است و قطعا مى توان گفت رسول خدا (ص) آن را بيان فرموده است. عده بسيارى آن را از طرق صحيح و حسن و ضعيف نقل كرده اند كه اين طرق را من بيان مى كنم. ذهبى به ترتيب از ابوبكر، عمر، على عليه السلام، طلحه، سعد بن ابى وقاص و ديگر صحابه اين حديث را گزارش كرده كه تنها از حضرت على عليه السلام 44 سند آورده است. مؤلف در مواردى از اين اسناد عبارت «صح عنه» و در مواردى «لم يصح» آورده كه نشان دهنده اظهار نظر وى درباره طريق حديث است. وى در اين اظهار نظرها راويان اين حديث را بررسى كرده و إسناد آنها را نقد كرده است. بخش قابل توجهى از اين كتاب را پاورقى هاى محقق تشكيل مى دهد كه در آنها به موارد اخراج و نقل حديث غدير در منابع و كتب اهل سنت اشاره مى كند.

کتاب «مصادر حديث الطير و موارد نقله و توثيق رواته عند أهل السنّة» نوشته محمدجعفر طبسی به زبان عربی است. در این اثر برخی از مشکلاتی که از لحاظ سند و دلالت در زمینه‌ های مختلف اخلاقی و اعتقادی وجود دارد اشاره شده و به رفع ابهام از این روایات پرداخته شده است. این روایات در مسایل گوناگونی مانند طینت، بقای طینت میت در قبر او، مفهوم اعاده معدوم، راه‌ های شناخت خدا، مقام کشف یقین امیرالمومنین علی (ع)، بداء، ماهیت وحی بر شخص پیامبر اسلام (ص)، علم و مشیت خدا، قضا و قدر الهی، سرگذشت برخی از پیامبران الهی و عصمت آنها، خیر و شر و مخلوق بودن آنها، سعادت و شقاوت انسان‌ ها، جبر و اختیار، امر بین الامرین، دیدن خدا و امکان آن، خلقت آدم و کیفیت آن، ابعادی از تاریخ اسلام، خروج قائم آل محمد (ص)، مباحثی در توحید، توضیح و تفسیر برخی از آیات قرآن، تعداد عوالم خلق شده توسط خداوند متعال و برخی دیگر از مسایل اعتقادی مندرج در روایات است که نگارنده به شرح مفاد آنها و رفع ابهام از آنها پرداخته است.

«الأحاديث المختلقة في الخلافة عند العامة» اثر سعید ابو معاش، کتابی است پیرامون احادیث جعلی و ساختگی پیرامون خلافت و مسائل مربوط به آن در مذهب اهل سنت. کتاب به زبان عربی و مقدمه آن در سال 1425 ق نوشته شده است. کتاب با دو مقدمه از نویسنده و علامه امینی آغاز و مطالب در چهار فصل، سامان یافته است. در مقدمه نویسنده، به برخی از کسانی که سعی در احیاء مذهب شیعه داشته‌اند اشاره شده. و در مقدمه دوم، مطالبی پیرامون وضع حدیث، عنوان گردیده است. در فصل اول، با استفاده از منابع و مصادر معتبر، به ترتیب حروف الفبا، به ذکر نام کذابین و جاعلینی پرداخته شده که اقدام به جعل حدیث کرده‌ اند. در فصل دوم، به روایات مجعولی اشاره شده که کذابین و وضاعین، آن روایات را به پیامبر (ص) منسوب کرده‌ اند. به اعتقاد نویسنده، مهمترین موضوعی که بازیچه هوا و هوس و معرکه جولان جاعلین و وضاعین قرار گرفته، موضوع خلافت پیامبر (ص) می‌ باشد و لذا در فصل سوم، به پاره‌ ای از این احادیث، اشاره شده است. در فصل آخر، مطالبی پیرامون خلافت، دنائت و پستی وضع و جعل حدیث و حکم آن، عنوان گردیده است.