جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقالات گردآوري شده در کتاب حاضر که طي سال‌هاي گذشته به‌تناوب و به مناسبت‌هاي گوناگون نگارش و صورت نشر يافته بود اينک در يک مجلد به نظر خوانندگان مي‌رسد. اين مقالات باوجود تنوعي که در موضوعات خود دارند چند وجه اصلي در آن‌ها مشترک است. اين کتاب همچنين دربردارنده شماري مطالب جداگانه شامل ويرايش، ترجمه، گفت‌وگو و معرفي کتاب نيز هست که آن مطالب نيز هر يک به سهم خود ناظر به موضوعات اصلي و مطرح در اين مجموعه هستند.

کانت در جواب به هیوم سعی کرده است رابطه ترکیبی علت و معلول را در مفهوم ابژه نشان دهد واز این طریق اعتبار عینی رابطه علی را به اثبات برساند. کانت پس از آن که می پذیرد نمی تواندکلیت و ضرورت رابطه علی را در ابژه تجربی (عین خارجی) به اثبات برساند، به مفهوم ابژه استعلائی منتقل می شود. ابژه استعلائی مفهومی است پیشین که کلیت و ضرورت آن بر احکام فاهمه استوار است. نگارنده این تحقیق را بر اساس تفکیک بین دو معنای ابژه به پیش برده است:ابژه تجربی که متکفل ماده شناخت و واقعیت عینی است و ابژه استعلائی که متکفل صورت شناخت و اعتبار عینی است. تفکیک دقیق بین این دو معنای ابژه و به تبع آن تعیین سهم ماده شناخت و صورت آن اکثر شارحان کانت را دچار سردرگمی کرده است. خود کانت در این جهت بسیار مقصر است، زیرا هر جا اصطلاح عینی را به کار برده معلوم نکرده است که آیا مراد او ازعینیت واقعیت عینی است یا اعتبار عینی. نگارنده سعی کرده است تا آن جا که به علیت و توالی عینی مربوط می شود این ابهام را بزداید. اگرچه کانت در تحلیل مفاهیم، استنتاج استعلائی وشاکله سازی تلاش زیادی کرده است، اما به نظر نگارنده بیان کانت هنوز نمی تواند رابطه مفاهیم پیشین از جمله علیت را با واقعیات عینی (پدیدارها به بیان کانت) به خوبی توجیه کند. نظریه معقولات ثانیه فلسفی در فلسفه اسلامی بهترین رهیافت برای حل این مسأله است؛ بیان کانت را بااین رهیافت می توان تکمیل نمود. کانت هم در شاکله سازی و هم در تحلیل اصول برای مفهوم زمان نقش حیاتی قائل است. او تحت تأثیر این رهیافت مفهوم زمان را در تعریف علیت (توالی زمانمند) اخذ کرده و در مقام اثبات علیت از آن بهره برده است. ربط علیت به مفهوم زمان از اساس خطا است. نگارنده نشان داده است که چگونه اشتباهات کانت از این رهیافت ناشی شده است.کانت تحت تأثیر این رهیافت اولا بی جهت بحث علیت را به علل ناقصه محدود و ثانیا عقل محض را در تعارض سوم و چهارم جدل به تعارض دچار کرده است.

کانت مدعی است که تمام پیشرفت‌های بشری، به ویژه در علوم، ریشه در یک انقلاب در طرز تفکر دارد که به موجب آن، حوزه معینی از شناخت سطحی از دانش ضروری بر کشیده می‌شود. درگذشته، این انقلاب‌ها تنها در ریاضیات و فیزیک صورت می‌گرفت، اما اکنون پس از دوره قرون‌وسطی، شرایط برای حقوق انقلابی که برای فلسفه نیز نوید گشایش شاهراهی را می‌دهد، فراهم‌شده است.

کانت مدعی است که تمام پیشرفت‌های بشری، به ویژه در علوم، ریشه در یک انقلاب در طرز تفکر دارد که به موجب آن، حوزه معینی از شناخت سطحی از دانش ضروری بر کشیده می‌شود. درگذشته، این انقلاب‌ها تنها در ریاضیات و فیزیک صورت می‌گرفت، اما اکنون پس از دوره قرون‌وسطی، شرایط برای حقوق انقلابی که برای فلسفه نیز نوید گشایش شاهراهی را می‌دهد، فراهم‌شده است.

نقد عقل محض یکی از مهم‌ترین و دشوارترین متونِ تاریخِ فلسفه به شمار می‌رود. در این کتاب، کانت نظریه‌ی «ایده‌آلیسم استعلایی» را می‌پرورد که هدف آن اصلاحِ مشکلاتی است که نظریه‌های فیلسوفانِ عقل‌گرا و تجربه‌گرا پدید آورده بودند … فلسفه‌ی نظریِ کانت را اغلب پاسخی به یک پرسش بنیادی می‌دانند: گزاره‌های ترکیبی پیشین چگونه ممکن‌اند؟ پیش از کانت، اعتقاد عمومی بر این بود که فقط احکام تحلیلی می‌توانند پیشین و ضروری باشند. با این حال، کانت معتقد است که معرفت در ریاضی و علم بر احکام ترکیبی پیشین مبتنی است … او قصد دارد چشم‌انداز ما را درباره‌ی نسبت بین سوژه‌ی شناسنده و ابژه‌های معرفت تغییر دهد. بنا به ادعای کانت، فیلسوفان قبلاً فرض می‌کردند که ابژه‌ها مستقل از ذهن وجود دارند، اما این فرض به مشکلاتی منجر می‌شود؛ از جمله اینکه نوعی شکافِ معرفت‌شناختیِ پرنشدنی بین سوژه (شناسنده) و ابژه گشوده می‌شود. از نظر کانت، تنها راه‌حل این است که ابژه‌ها ناگزیر باشند با برخی شرایطِ معرفت‌شناختیِ پیشینِ ذهن توافق داشته باشند و مفهومِ ابژه بودن از پیش به سوژه وابسته باشد (انقلاب کپرنیکی)./ این کتاب بخشی از مجموعه‌ای‌ با عنوان «متون محوری فلسفه» است که بناست با توضیحاتی کوتاه و روشن، گرچه نه‌ ابتدایی، مهم‌ترین آثار تاریخ فلسفه را به خوانندگان معرفی و آن‌ها را برای مواجهه با خود این متون آماده و ترغیب کند.

در این مجموعه، مقالات همایش بین المللی "دویست سال پس از کانت" (30 آبان 1 و 2 آذر 1383) به طبع رسیده است. عناوین برخی از آن‌ها بدین قرار است: "کانت و معرفت پیشین نقد و بررسی/ قاسم پور حسن"، "تاثیرات کانت در شناخت شناسی ژان پیاژه/ محمدرضا جلالی"، "کانت فیلسوف مدرن اخلاق/ فریدون رحیم زاده"، "کانت و برهان وجودی/ عسکر سلیمانی امیری"، "مابعد الطبیعه و علوم جدید/ طوبی کرمانی"، "تعراضات عقل محض در فلسفه کانت/ یوسف نوظهور"، "جایگاه انسان در نظام معرفت شناسی کانت/ رستم شاه محمدی"، "برهان وجودی ویروسی نقادی کانت/ عبدالعلی شکر" و "هردر و کانت: نزاع و مناقشه در باب تاریخ/ رضا سلیمان حشمت".