جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نویسنده در کتاب حاضر می‌کوشد با پرداختن به زمینة تاریخی و مؤلفه‌های فکری روشنگری در اروپا و اشاره به جریان‌های متنفذ روشنگری، شرایط را برای ورود به بحث از روشنگری نزد «کانت» (1724 1804م) و «میشل فوکو» (19261984م) مهیا سازد. وی در این مطالعه درصدد است به این سؤال پاسخ دهد که «آیا «خوانش فوکویی» از رسالة «روشنگری» کانت، نشانگر تغییر موضعی اساسی در فکر فوکو است با تبیین دیگری از این مواجهه را می‌توان ارائه داد؟» در این راستا نویسنده ضمن معرفی تنوع روشنگری اروپایی (انگلیسی، فرانسوی و...) به روشنگری آلمانی و جایگاه کانت در آن پرداخته است. بحث از اومانیسم در نقدهای کانتی و مضامین رساله‌های دوران مابعد نقادی کانت، از مهم‌ترین مباحث این مقال است. در پایان خوانش فوکویی از رسالة روشنگری ارائه و در آن از منابع فکری، روش‌شناسی فوکو، جستارهای سه‌گانة او دربارة روشنگری کانت و مضامین مهم آن سخن به میان آمده است.

کانت فیلسوف متجدد است و در آن هیچ شک و شبهه‌ای نمی‌توان داشت، تاکید او بر اصول حاکم بر عصر روشنگری و هم‌چنین امکان فراهم‌آوری تجسس‌های نوع دیگری با فلسفه‌ی استعلایی در سنت فکری او حایز اهمیت است. فلسفه‌ی استعلایی بنا بر ماهیت خویش خواه‌ناخواه، عمیقا عدم پایان تاریخ را اعلام و افق‌هایی را بر روی عالم بشری باز نگه می‌دارد. در هر صورت کانت به عصر روشنگری تعلق دارد و افکار او با توجه به طبیعیات نیوتن و علم النفس لاک و فیزیک نیوتن و... شکل گرفته است. نوشته‌های کانت صرف‌نظر از موقعیت و شرایط معین فرهنگی و اجتماعی، از استقلال درونی برخوردار هستند. نگارنده در کتاب حاضر نخست، زندگی‌نامه‌ی کانت و مقاطع مهم تاریخ آن را به صورت سالشمار آورده و آثار اولیه‌ی او را معرفی کرده که معمولا در کتاب‌های آموزشی کم‌تر بدان توجه شده است. در ادامه مقاله‌ی معروف 1770 و نامه به هوتس که در هر دو، کانت به نحوی از مقدمات لازم برای فهم فلسفه‌ی نقادی و از فراز و نشیب تفکراتش صحبت می‌کند. همراه با خلاصه‌ای از متون اصلی کانت آورده شده است. در بخش بعدی مجموعه‌ای از نوشته‌ها و مقالات مختلف کانت که تا حدودی به انسان‌شناسی و فلسفه‌ی تاریخ مربوط می‌شود و هم‌چنین افکار او در خصوص صلح پایدار و مساله‌ی تعارض اخلاق و سیاست به نحو مستقل تحلیل شده است. در ادامه تشابه و تقارن فاهمه، عقل بر مبنای تمایز، تحلیل و دیالکتیک، روش‌شناسی استعلایی، و جهت‌یابی در تفکر از نظر کانت بررسی شده است.

در این کتاب به طرح مسئله آزادی از طریق وصول انسان به مدینه فاضله اخلاقی، پرداخته می‌شود. بدین منظور نخست، ترسيمي از مراحل اصلی و کلان طرح کانت برای وصول به این مدینه فاضله، ارائه می‌شود. سپس بحث انسان‌شناسی کانت در دو بخش «تجربی» و «استعلایی» بیان می‌شود. آن‌گاه جایگاه انسان در نظام ‌فلسفی کانت و نسبت آن با آزادی تعیین می‌شود. در ادامه از نسبت آزادی با عقلانیت ضمن بحث در آزادی اندیشه از آزادی انتخاب صحبت می‌شود. در پایان مسئله حق و سیاست در جهت وصول به مدینه فاضله، بررسی می‌شود.

امانوئل کانت (1724-1804 م) فیلسوف پرآوازه و مشهور عصر روشنگری را پایه‌گذار فلسفة مدرن غرب به شمار می‌آورند. تمامی فلاسفة صاحب‌نامی که پس از او آمدند، عمیقا وامدار تلاش وی برای تعیین حدود دانش بشری به منزلة یکی از موضوعات اصیل جست‌وجوی فلسفی هستند. در عین حال فرمالیسم ساختارمند اندیشة وی باعث شده است که او به شخصیتی بحث‌انگیز در تاریخ فلسفه تبدیل شود؛ تاریخی که او خود در شکل دادنش سهمی مهم داشت. کتاب حاضر، قدم اولی است برای شناخت کانت از طریق تاکید بر سه نوشتة معروف او یعنی نقد عقل محض، نقد عقل عملی، و نقد داوری. در کتاب مباحث اساسی فلسفة کانت یعنی رابطة ذهن و ادراکات حسی، پرسش آزادی و قانون و نیز بازبینی حدود متافیزیک مورد توجه قرار گرفته‌اند.

کتاب «درآمدی بر فلسفۀ کانت» نوشته اندرو وارد، مدخلی قابل فهم برای ورود به فلسفه پیچیده امانوئل کانت، یکی از تأثیرگذارترین متفکران تاریخ فلسفه غرب است. این کتاب برای راهنمایی خوانندگان در حوزه‌های متافیزیک، نظریه معرفت و فلسفه اخلاق کانت طراحی شده است و ایده‌های او را برای کسانی دانش قبلی از کانت ندارند، آسان می کند. مباحث فصول اولیۀ کتاب متمرکز بر متافیزیک و معرفت‌شناسی کانت است. نویسنده به سراغ کتاب «نقد عقل محض» کانت می‌رود، جایی که کانت به محدودیت‌ها و دامنه دانش بشری می‌پردازد. او تمایز کانت را بین پدیدار‌ها (جهان به گونه‌ای که ما آن را تجربه می‌کنیم) و پدیده‌ها (جهان آن‌گونه که فی نفسه است) معرفی می‌کند. این تمایز برای درک ادعای کانت مبنی بر اینکه ما هرگز نمی‌توانیم شناخت مستقیم از چیزها داشته باشیم، بسیار مهم است. نویسنده سپس به سراغ توضیح ایدئالیسم استعلایی کانت می‌رود که متناسب با آن، تجربه ما از واقعیت توسط ساختارهای ذاتی ذهن شکل می‌گیرد. فصولی از کتاب به فلسفۀ اخلاق کانت، با تمرکز بر کتاب «نقد عقل عملی» پرداخته است. این بخش بر قانون اخلاقی جهان شمول و ضروری کانت که توسط عقل کشف می‌شود تأکید دارد: فرد باید تنها آن عملی را انجام دهد که می‌تواند به طور عمومی اعمال شود. این فصل همچنین به مفاهیم «خودمختاری» و «وظیفه» که در فلسفۀ اخلاق کانت بسیار مهم هستند نیز پرداخته است. در نهایت، فصول پایانی کتاب زیبایی‌شناسی و غایت‌شناسی کانت را متناسب با کتاب «نقد قوۀ حکم» مورد بررسی قرار داده است. نویسنده توضیح می‌دهد که زیبایی‌شناسی کانت حول ایده لذت بی‌غرض می‌چرخد، جایی که قدردانی از زیبایی به خواسته‌های شخصی یا دغدغه‌های عملی گره نمی‌خورد. از سوی دیگر غایت‌شناسی به اثبات هدف و طراحی منظم در طبیعت می‌پردازد که کانت از طریق مفهوم غایات طبیعی آن را مورد بحث قرار می‌دهد.

این کتاب شرح موجزی از معرفت شناسی و فلسفة اخلاق کانت است. نویسنده با محوریت انقلاب کپرنیکی کانت کوشیده است اهمیت تلاش های وی برای تعیین حدود معرفت بشر و تبیین بنیاد های عقلانی اخلاق را برای خوانندگان روشن کند. شرح جذاب نقد های کانت بر متافیزیک سنتی یکی دیگر از نکات برجستة اثر حاضر است. اندرووارد استاد فلسفه در دانشگاه یورک انگلستان است و...