جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چنان که از عنوان این کتاب برمی آید، در آن به مسئله های بنیادی پرداخته شده و رنگ و بوی کتاب بیشتر فلسفی و نظام مند است تا تاریخی. هنری ای. الیسون درباره این کتاب می گوید: اگرچه در حیطه مطالعات تفسیری ای که طی سال های اخیر در حوزه زیباشناسی کانت صورت پذیرفته (شامل کارهایی که خود من نیز در این زمینه انجام داده ام) کمبودی احساس نمی شده است، ولی تا جایی که من اطلاع دارم کار درخوری وجود نداشته که به کار خواننده ای بیاید که یا اصلا شناخت قبلی از اندیشه کانت و متون اصلی او ندارد یا شناخت اش بسیار ناچیز است. مزیت های اصلی کتاب مختصر کریستیان هلموت ونتسل همین است که بسیار به کار این دو گروه از علاقه مندان کانت می آید. بحث او قابل فهم، مملو از انبوهی از اطلاعات مفید در عین اختصار، و به غایت جامع است. در واقع ونتسل درباره همه جوانب نظریه زیباشناختی کانت حرف های شنیدنی و کارآمد زیادی برای گفتن دارد. بی تردید او در هیچ موردی نه حرف آخر را می زند و نه چنین ادعای دارد، ولی رئوس کلی نظریه زیباشناختی کانت را، آنگونه که در نقد سوم عرضه شده، به طرزی عالی ترسیم می کند. خصوصا دراین باره می توان هم به اصطلاح نامه مفیدی اشاره کرد که در آن واژگان و اصطلاحات فنی کلیدی زیباشناسی کانت توضیح داده می شود و هم به فهرست منابعی که در پایان هر بخش برای مطالعه بیشتر در اختیار خواننده قرار می گیرد. ویژگی اول کتاب ونتسل بیشتر به کار خواننده ای می آید که برای نخستین بار با زیباشناسی کانت مواجه می شود و ویژگی دوم به درد خواننده ای می خورد که قصد دارد موضوع یا مسئله مشخصی را با ژرفای بیشتری پیگیری کند.

کتاب تقدیر هنر از بیگانگی زیباشناختی (از کانت تا دریدا و آدورنو) سخن گفته است. این کتاب در ۵ بخش به روایت ماجرای بیگانه‌شدن هنر از حقیقت پرداخته و بر نقد سوم کانت تمرکز کرده است. نویسنده در پی آن است که ارتباط میان حقیقت و هنر مدرن را شناسایی کرده و نشان دهد که چرا و چگونه هنر مدرن، رشتهٔ پیوند میان خود و حقیقت را از هم گسسته است. جی. ام. برنستین برای پاسخگویی به این پرسش، به‌سراغ کتاب «نقد قوهٔ حکم»، اثر ایمانوئل کانت رفته و تفاسیر جدیدی را از نوشته‌های این فیلسوف ارائه کرده است. گفته شده است که بازخوانی‌ای که در این کتاب از اندیشه‌های کانت شده، با قرائت‌های سنتی سایر مؤلفان تفاوت‌های بسیار دارد. نویسنده با دیدگاه بدیع خود، آثار و افکار هایدگر، دریدا و آدورنو را نیز بررسی کرده است. مقصود برنستاین از چنین بررسی‌هایی این است که ببیند آیا هنر می‌تواند نمایش‌دهندهٔ حقیقت باشد و آیا می‌توان ارتباطی میان هنر با اخلاق و عقلانیت یافت؟ یا اینکه هنر اساساً با این موضوعات فاصلهٔ بسیاری دارد و نمی‌توان هیچ‌گونه پیوندی میان آن با حقیقت، عقلانیت و اخلاق متصور شد؟

کتاب تقدیر هنر از بیگانگی زیباشناختی (از کانت تا دریدا و آدورنو) سخن گفته است. این کتاب در ۵ بخش به روایت ماجرای بیگانه‌شدن هنر از حقیقت پرداخته و بر نقد سوم کانت تمرکز کرده است. نویسنده در پی آن است که ارتباط میان حقیقت و هنر مدرن را شناسایی کرده و نشان دهد که چرا و چگونه هنر مدرن، رشتهٔ پیوند میان خود و حقیقت را از هم گسسته است. جی. ام. برنستین برای پاسخگویی به این پرسش، به‌سراغ کتاب «نقد قوهٔ حکم»، اثر ایمانوئل کانت رفته و تفاسیر جدیدی را از نوشته‌های این فیلسوف ارائه کرده است. گفته شده است که بازخوانی‌ای که در این کتاب از اندیشه‌های کانت شده، با قرائت‌های سنتی سایر مؤلفان تفاوت‌های بسیار دارد. نویسنده با دیدگاه بدیع خود، آثار و افکار هایدگر، دریدا و آدورنو را نیز بررسی کرده است. مقصود برنستاین از چنین بررسی‌هایی این است که ببیند آیا هنر می‌تواند نمایش‌دهندهٔ حقیقت باشد و آیا می‌توان ارتباطی میان هنر با اخلاق و عقلانیت یافت؟ یا اینکه هنر اساساً با این موضوعات فاصلهٔ بسیاری دارد و نمی‌توان هیچ‌گونه پیوندی میان آن با حقیقت، عقلانیت و اخلاق متصور شد؟

از زمان ارسطو عقل عملی یا فرونسیس ، یعنی فضیلت مندانه عمل کردن. چنین معنایی برای این واژه تازمان هیوم باقی بود، اما هیوم باتاکید بر نقشی که امیال، انگیزه ها وانفعالات ما، هنگام اتخاذ تصمیمات اخلاقی ایفامی کنند، بر نقش امیال ونگیزه ها وعوامل روان شناسانه در عقل عملی، تاکیدکرد.کانت بعدازهیوم، بواسطه ویژگی هایی که برای عقل عملی ذکر کرد، همچون خودبنیادیِ آن واهمیت بیشتر قائل شدن برای اراده، تعریف جدیدی از عقل عملی ارائه داد که آراء هیوم را دراین مساله با چالش های جدی مواجه ساخت؛ وی تلاش زیادی کردتا نقش امیال وانگیزه های روانشناسانه را ازحوزه تصمیم اخلاقی حذف کند؛ اماتلاشهای کانت وپیروانش برای بنا نهادن وجدان اخلاقی صرفاً بر مبنای عقل واراده، راه به جایی نبرد وهمچنان انتقادات مهمی به تفسیرصرفاً عقلانیِ کانت از عقل عملی وارد است. درعصرحاضر، عده ای از فیلسوفان اخلاق از جمله خانم فیلیپا فوت وفیلسوفان نوارسطویی دیگر، ضمن نقد وردّ تفسیر کانتی از عقل عملی با ارائه تعریفی جدید از عقلانیت عملی، تلاش دارند تا بین عقل وسایرمنابع انگیزشی ازجمله امیال وانگیزه ها، دراتخاذتصمیم صحیح اخلاقی سازش ایجاد کنند. دراین مقاله به بررسی انتقادات برخی فلاسفه برکانت درباب عقل عملی، پرداخته می شود.

کانت در یک حصر عقلی، احکام را به چهار دسته تقسیم می‌کند و سه دسته احکام «تحلیلی پیشینی»، «ترکیبی پیشینی» و «ترکیبی پسینی» را از بین آنها ممکن می‌شمارد. دراین‌میان احکام ترکیبی پیشینی احکامی هستند که امکان آنها نیازمند توجیه است؛ چراکه این احکام به عنوان احکام ضروری و کلی با صرف تحلیل مفاهیم - بر خلاف احکام تحلیلی پیشینی - یا رجوع به تجربه - بر خلاف احکام ترکیبی پسینی- موجه نمی شوند. کانت در نظام نقادی‌اش با طی فرایندی «حقوقی» با عنوان «استنتاج» می‌خواهد اعتبار این نوع از احکام را روشن کند و این کار را هم دربارۀ احکام ترکیبی پیشینی در ساحت نظر یعنی متافیزیک و علوم و هم دربارۀ احکام ترکیبی پیشینی در ساحت عمل یعنی ساحت اخلاق انجام دهد. او در نسبت با احکام ترکیبی پیشینی در ساحت اخلاق، آموزه‌ای تحت عنوان «واقعیت عقل» را به کار می‌گیرد که بر آگاهی بی‌واسطه از اصول اخلاقی و آگاهی اخلاقی به‌طورکلی دلالت دارد؛ اما بر سر نقش این آموزه در مقام توجیه احکام ترکیبی پیشینی، میان مفسران نزاع درگرفته است؛ به‌گونه‌ای‌که برخی طرح این آموزه از جانب کانت را به معنای عقب‌نشینی او از استنتاج اصول اخلاقی دانسته‌اند. این نوشتار درمقابل نشان می‌دهد این آموزه بخشی از فرایند «استنتاج» این احکام در مقام فرایندی حقوقی است و کانت به‌هیچ‌وجه از استنتاج اصل برین اخلاق دست نمی‌کشد.

در نظر بسیارى از متفکران، مسئله بنیادى مابعدالطبیعه پرسش از «هستى» است. امّا شهرزورى به عنوان یک فیلسوف آشنا با سنّت فلسفه سینوى و کانت فیلسوف آلمانى از جمله متفکرانى به شمار مى‌روند که ضمن انتقاد از «هستى» به مثابه امر عینى و واقعى، ابتناى مابعدالطبیعه بر «هستى» را انکار مى‌کنند. البته، شهرزورى در مرزهاى مابعدالطبیعه سنّتى باقى مى‌ماند و کانت ـ با انتقاد از مابعدالطبیعه سنّتى ـ نوعى مابعدالطبیعه معرفت‌شناختى را طرح مى‌کند؛ امّا میان انتقادهاى آنان به «هستى»، قرابت و همسویى ویژه‌اى مشاهده مى‌شود. در این نوشتار، با بررسى، تحلیل، و مقایسه اندیشه‌هاى این دو فیلسوف، به اشتراک ایشان در فضاى عمومى حاکم بر مابعدالطبیعه‌شان اشاره خواهیم داشت. به نظر مى‌رسد که چگونگى انتقاد و تحلیل این دو فیلسوف از هستى، بیان‌کننده نوعى نگاه منطقى به این مقوله است؛ نگاهى که راه را براى طرح و پذیرش اصالت ماهیت در سنّت فلسفىِ هریک از آن دو هموار مى‌کند.

در تحقیق حاضر مقایسه‌ای بین کانت و ابن سینا در زمینه قضایای جدلی الطرفینی صورت گرفته است. پرسشهای تحقیق: چرا در عین حال که بوعلی و کانت هر دو برخی از کسایل فلسفه را جدل الطرفینی اراده داده‌اند. روش تحقیق: تحلیلی. یافته‌های تحقیق: در واقع موضع این دو فیلسوف نسبت به این مساله متفاوا است چرا که منظور کانت از قضایای جدل الطرفینی با منظور ابن سینا کتفاوت است. کانت پیدایش تعارضات را در اثر استفاده نابجای مقولات فاهمه در عرصه ما بعد الطبیعه می داند در حالیکه بوعلی آنرا نوع خاصی مغالطه فلسفی - منطقی می شمارد که با رفع مغالطه می توان تفکر کیهانشناسی را پیش برد. نتیجه‌گیری و پیشنهادات: با توجه به زمینه فرهنگی متفاوتی که کانت و ابن سینا در آن می زیسته‌اند نوع نگاه این دو فیلسوف به بحث قضایای جدل الطرفینی کاملا متفاوت است دیدگاه را باید در ظرف فرهنگی که آنها در آن حیات داشته‌اند نگریست.